Parlament Europejski. Czym jest? Jakie ma kompetencje?

W dniach 6-9 czerwca Europejczycy wybiorą swoich przedstawicieli w parlamencie. W Polsce głosowanie będzie miało miejsce w niedzielę 9 czerwca 2024. O czym właściwie zdecydują wyborcy? Co to jest Parlament Europejski i jakie ma kompetencje?

Parlament Europejski zajmuje ważne miejsce w grupie siedmiu instytucji Unii Europejskiej. Od kadencji 2024-2029 będzie zasiadało w nim 720 europarlamentarzystów, czyli reprezentantów obywateli poszczególnych państw członkowskich UE.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Liczba posłów do PE z każdego kraju jest ustalana proporcjonalnie do liczby jego ludności. Jednocześnie żadne państwo nie może mieć mniej niż 6 lub więcej niż 96 posłów do PE. Co ciekawe, posłowie zasiadają w PE nie według kraju pochodzenia, ale przynależności do partii. Skład parlamentu wybierany jest w wyborach organizowanych w krajach członkowskich. Ma siedziby w:

• Strasburgu we Francji,
• Brukseli w Belgii,
• Luksemburgu. 

Początki PE sięgają 1952 roku, kiedy założono Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1962 roku Parlament Europejski zastąpił tę instytucję. Pierwsze wybory bezpośrednie do PE odbyły się w 1979 roku. 

Parlament Europejski jest unijnym organem ustawodawczym. Pełni trzy podstawowe funkcje: ustawodawczą, nadzorczą, budżetową.

W ramach funkcji ustawodawczej PE zajmuje się:

• uchwalaniem we współpracy z Radą Unii Europejskiej przepisów europejskiego prawa, na podstawie wniosków ustawodawczych składanych przez Komisję Europejską,
• podejmowaniem decyzji w sprawie ewentualnego dołączenia do UE kolejnych krajów,
• podejmowaniem decyzji dotyczących zawierania umów międzynarodowych,
• badaniem rocznych planów prac Komisji UE,
• występowaniem do Komisji o przedłożenie wniosków ustawodawczych.

Funkcja nadzorcza PE przejawia się w tym, że:

• Sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami Unii Europejskiej.
• Udziela absolutorium z realizacji budżetu, czyli zatwierdza prawidłowe jego wykonanie.
• Rozpatruje petycje składane przez obywateli.
• Powołuje komisje śledcze.
• Wybiera przewodniczącego Komisji i zatwierdza skład Komisji – może przy tym uchwalić "wotum nieufności", co pozwala na zmuszenie Komisji do dymisji.
• Kieruje zapytania do Komisji i Rady UE.
• Monitoruje poprawność przeprowadzania wyborów.

Funkcja budżetowa PE polega na tym, że bierze on aktywny udział wraz z Radą UE w ustanawianiu budżetu unijnego. Zatwierdza długoterminowy budżet, czyli tzw. wieloletnie ramy finansowe. 

Parlament jest współprawodawcą, czyli ma uprawnienia do przyjmowania aktów prawnych i wprowadzania w nich zmian oraz podejmowania decyzji w sprawie rocznego budżetu UE właściwie na równi z Radą UE. Parlament, podobnie jak Rada, mogą zobowiązać Komisję UE do wprowadzania pewnych uzupełnień lub zmian w aktach delegowanych czy aktach wykonawczych. 

Parlament Europejski ma przewodniczącego, który jest jego reprezentantem w relacjach z pozostałymi instytucjami UE oraz w stosunkach na zewnątrz.