40. rocznica pacyfikacji kopalni Wujek. Duda: Nie poszła tamta krew na marne

Przypomnijmy, że w 16 grudnia 1981 r., po wprowadzeniu stanu wojennego w kopalni Wujek wybuchł strajk na wieść o aresztowaniu szefa zakładowej, "Solidarności" Jana Ludwiczaka.

Krwawy finał strajku to największa tragedia stanu wojennego. Z rąk milicji wówczas zginęło tam dziewięciu górników: Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Zenon Zając, Zbigniew Wilk, Andrzej Pełka, Jan Stawisiński i Joachim Gnida. 23 pracowników kopalni odniosło obrażenia od milicyjnych kul, wielu zostało lżej rannych.

Główną część obchodów pacyfikacji kopalni Wujek rozpoczęła msza św. w kościele pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Katowicach.

Oprócz prezydenta i rodzin poległych podczas tłumienia strajku górników, w uroczystości uczestniczą marszałek Sejmu Elżbieta Witek oraz przedstawiciele lokalnych i regionalnych władz.

Mszę odprawił kardynał Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, który wygłosi także homilię. Później w planach jest przejście uczestników obchodów pod Krzyż-Pomnik przy kopalni. Zostanie tam odczytany Apel Poległych, a pod pomnikiem złożone będą wieńce.

W dalszej części uroczystości głos zabrał sam prezydent. - Górnicy z kopalni Wujek polegli za wolną Polskę - powiedział Andrzej Duda. - Nie poszła tamta krew na marne - trzeba powiedzieć, patrząc na dzisiejszą Polskę wolną, niepodległą, suwerenną, która rośnie w siłę z roku na rok - zaznaczał.

- Tamten strajk przeciwko stanowi wojennemu, przeciwko zniewoleniu Polaków przez władze, która stanęła przeciwko całemu narodowi, przeciwko komunistom, nie był tylko strajkiem robotników, którzy oczekiwali lepszych warunków pracy, płacy i godnego życia. To był strajk o wolną Polskę, która będzie rzeczywiście niepodległa, suwerenna - kontynuował prezydent.

- Oni chcieli wolności, solidarności, gwarancji swoich praw i ich przestrzegania. Chcieli godnego życia w dużo szerszym tego słowa znaczeniu, niż tylko kwestia materialna. I za to polegli - dodawał.

- Ktoś niedawno napisał, jak bardzo trudno spojrzeć na te 40 lat. To taki bardzo specyficzny czas w tej naszej Polsce. Kiedy z jednej strony historycy, zwłaszcza z Instytutu Pamięci Narodowej, głęboko wyjaśnili od strony historycznej tamte wydarzenia detal po detalu, dokument po dokumencie (...), pokazali całą prawdę historyczną (...), wydaje się, że główne dowody absolutnie zostały przedstawione i historycy je zbadali, opisali - kontynuował Duda. Jak dodał, "dziś wiemy, kto był odpowiedzialny za tamte wydarzenia".

- Tylko wymiar sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej po 89 r. nie potrafił sobie z tym problemem poradzić. I pierwsze wyroki skazujące zapadły 18 lat po 1989 roku. Można z tego punktu widzenia zapytać, czy ta Polska rzeczywiście już była wolna. Z pewnością nie była wolna od post-komunistycznego uwikłania - przekonywał.

- To, że dzisiaj mamy problem z tym, aby w naszym wymiarze sprawiedliwości nie było ludzi tamtego systemu, jest najlepszym dowodem, jak trudno jest odciąć tamten dramatyczny, trudny dla nas wszystkich czas komunistycznego zniewolenia - jeżeli pomiędzy elitami nadal są ludzie tamtego aparatu. A wszyscy doskonale wiemy, że są i nie mają dzisiaj żadnej refleksji nad tym, że cały czas zasiadają w Sądzie Najwyższym. I żądają, by ich nazywać elitą stanu sędziowskiego w Polsce - stwierdził Duda.

- Strajk okupacyjny w kopalni Wujek był protestem w obronie wolności Polski i godności człowieka pracy, zaś śmierć górników - wielką narodową tragedią - mówił kard. Kazimierz Nycz w homilii.

- 13 grudnia przeciw swojemu narodowi zostaje ogłoszony przez ówczesnych rządzących stan wojenny. Giną ludzie, tysiące internowanych i aresztowanych, godzina policyjna, zastraszenie, mroczne miesiące, wieloletnie skutki społeczne i gospodarcze - wymieniał metropolita warszawski, nawiązując do tragedii, która w kontekście tych wydarzeń miała miejsce w kopalni Wujek.

- Padły strzały do swoich, zginęło dziewięciu górników, kilkudziesięciu zostało rannych. Osierocone dzieci, żony, rodziny, wielka tragedia narodowa. Dziś, dokładnie dziś mija 40. rocznica tamtych wydarzeń - wskazywał.

- To był smutny, trudny adwent roku 1981. Gdyby nie solidarność ludzi w kraju i za granicą, gdyby nie słowa świętego papieża Jana Pawła II z Rzymu, pełne pociechy, nadziei, ale przede wszystkim słowa upomnienia się o nas i o nasze prawa, gdyby nie jego pielgrzymka stanu wojennego z roku 1983 - pewnie byłoby jeszcze trudniej. To była prawdziwa adwentowa nadzieja - dodawał duchowny.

Głos zabrał także arcybiskup i metropolita katowicki Wiktor Skworc. Powiedział, że dziewięciu górników poniosło śmierć w imię obrony człowieka i "Solidarności".

- Swoją ofiarą wpisali się w górnośląski panteon bohaterów 100-lecia powrotu Górnego Śląska do polskiej Macierzy - dodawał.

Prezydent Andrzej Duda wcześniej hołd górnikom z kopalni Piast, którzy w grudniu 1981 r. przez dwa tygodnie strajkowali pod ziemią w proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. Uroczystość w bieruńskiej kopalni rozpoczęła czwartkową wizytę głowy państwa na Górnym Śląsku.

W kopalnianej cechowni prezydent złożył wieniec przed tablicą upamiętniającą uczestników tego najdłuższego w powojennej historii górnictwa podziemnego strajku. Pamiątkowa tablica znajduje się przy ołtarzu św. Barbary.

Podczas krótkiej czwartkowej wizyty w kopalni Piast Andrzej Duda spotkał się z grupą ok. 25 osób, wśród których byli uczestnicy historycznego strajku. Wśród uczestników spotkania był obecny m.in. lider "Solidarności" Piotr Duda.

Prowadzony 650 metrów pod ziemią strajk w kopalni Piast, rozpoczęty po ogłoszeniu stanu wojennego, trwał od 14 do 28 grudnia 1981 r. W Piaście i Ziemowicie strajk rozpoczęło ponad 2 tys. górników, a do końca protestów w obu przypadkach dotrwało około tysiąca strajkujących. Górnicy z kopalni Ziemowit przerwali strajk rano w Wigilię 1981 r., górnicy z Piasta spędzili Boże Narodzenie pod ziemią, przy wstrzymanych dostawach żywności i gasnących lampkach. Ostatnie dni strajku, w tym Wigilię, większość strajkującej załogi spędziła już właściwie w ciemnościach, z wydzielanym jedzeniem.

Górnicy z Piasta wyjechali na powierzchnię 28 grudnia, po uzyskaniu od władz gwarancji bezpieczeństwa. Wyjeżdżając śpiewali hymn, a potem modlili się przed ołtarzem św. Barbary. Podczas drogi do domu byli zatrzymywani przez milicję i służbę bezpieczeństwa. Wyłapywano domniemanych przywódców strajku, a prawie wszyscy jego uczestnicy - ponad 900 osób - zostali zwolnieni dyscyplinarnie i musieli pisać podania o ponowne przyjęcie do pracy - większość przyjęto, ale na gorszych warunkach; około 100 osobom nie pozwolono na powrót do pracy.

Jak wynika z danych IPN, w ciągu kilku godzin od zakończenia strajku zatrzymano 18 osób, z których 11 internowano, a 7 aresztowano. Aresztowanych oskarżono m.in. o sprawstwo kierownicze strajku i sądzono w trybie doraźnym. Prokurator żądał dla nich od 10 do 15 lat więzienia i pozbawienia praw publicznych, ale - co było ewenementem w stanie wojennym - zostali uniewinnieni przez sąd. Gdy tylko uniewinnieni górnicy opuścili gmach sądu, zostali ponownie zatrzymani przez SB i internowani. Część z nich zmuszono później do emigracji.

Źródło: Krzysztof Konopka, Marek Błoński/PAP

Przeczytaj także:

Katowice. W tym roku 40. rocznica, dlatego powstaje wystawa

Katowice. Czołg T-55 znów w kopalni Wujek. Ma przypominać o tragicznej historii