Nobel z literatury dla Orhana Pamuka

Zobacz galerię:
Literacka Nagroda Nobla dla Orhana Pamuka

Tym razem Szwedzka Akademia Królewska nie zaskoczyła nikogo - Pamuk był faworytem wszystkich tegorocznych przednoblowskich rankingów. Orhan Pamuk - to, pochodzący z Turcji, jeden z najwybitniejszych pisarzy europejskich, zdobywca wielu nagród literackich. Uważany za jednego z najpoważniejszych kandydatów do literackiej nagrody Nobla. Jego książki przetłumaczono na ponad 30 języków na całym świecie.

To chyba była jakaś histeria jurorów – skomentował informację o przyznaniu tegorocznej Literackiej Nagrody Nobla tureckiemu pisarzowi – Orhanowi Pamukowi, Tomasz Brzozowski, właściciel księgarni „Czuły Barbarzyńca”. To bardzo niedobry wybór, bo pokazuje, że konkurs literacki stał się konkursem polityczno-kulturalnym. Pamuk jest promowany, ale nie ma wielkiego dorobku - napisał tylko jedną w miarę przyzwoitą powieść – „Śnieg”. To przecież jest najbardziej prestiżowa nagroda literacka, więc uhonorowanie Pamuka oznacza, że ten prestiż się rozwala - mówi Wirtualnej Polsce Brzozowski.

Innego zdania jest Adam Balcer, analityk do spraw tureckich z Ośrodka Studiów Wschodnich, dla którego wyróżnienie Pamuka nie było zaskoczeniem. Nie zgadzam się z poglądem, że była to nagroda polityczna. Pamuk jest najwybitniejszym pisarzem tureckim, a jego książki są tłumaczone na najważniejsze języki świata - mówi Wirtualnej Polsce Balcer.

Spośród tureckich pisarzy średniego pokolenia, Pamuk najlepiej wpisuje się w nurty współczesnej literatury europejskiej. W jego twórczości znajdują odzwierciedlenie zarówno formy eksperymentalne, jak i tradycyjne. Sprzeciwia się dążeniom Turcji do kultury zachodniej kosztem zapominania o przeszłości. Wielu bohaterów Pamuka to postaci, które szukają własnej tożsamości. Muszą wybierać pomiędzy wartościami europejskimi i islamskimi.

Popularność poza Turcją przyniosła Orhanowi Pamukowi powieść historyczna "Beyaz Kale" ("Biały Zamek"), wydana w 1985 roku. Jedną z najbardziej kontrowersyjnych i jednocześnie popularnych powieści tureckich jest jego "Kara Kitap" ("Czarna księga"). Bestsellerem były również kolejne książki - "Yeni Hayat" oraz "Benim Adim Kirmizi" ("Moje imię - Kirmizi"). Za tą ostatnią otrzymał prestiżową nagrodę IMPAC. W ostatnim czasie wydał powieść "Kar" ("Śnieg").

Pamuk pisze także scenariusze do filmów, m.in. do tureckiej produkcji "Gizli Yuz" ("Sekretna twarz"), opartej na motywach powieści "Kara Kitap".

W tym roku ukazała się jego pierwsza książka przełożona na język polski - "Śnieg" (Wydawnictwo Literackie). Sam pisarz w wywiadach określa ją jako "pierwszą i ostatnią powieść polityczną, jaką napisał". W przyszłym roku w Polsce ma się ukazać kolejna książka tegorocznego noblisty - "Nazywam się Czerwień", a w 2008 - "Nowe Życie".

Impulsem do napisania "Śniegu" stało się pogorszenie stosunków między muzułmańskim Wschodem a Zachodem. Powieść uważana jest za próbę dotarcia do korzeni współczesnego terroryzmu. Pamuk zresztą oda dawna uchodzi za pisarza przekładającego tajemnice kultury Wschodu na język kultury Zachodu.

Tegoroczny noblista urodził się w zamożnej tureckiej rodzinie w Stambule w 1952 roku. W swojej ojczyźnie uchodzi za postać kontrowersyjną. Kilka lat temu odważył się na forum międzynarodowym poruszyć temat tabu dla tureckich mediów - rzeź Ormian, którą współcześni historycy uważają za pierwsze ludobójstwo XX wieku. Pisarzowi wytoczono proces za "obrazę narodu tureckiego". Wcześniej Pamuk udzielił wywiadu prasie niemieckiej. Stwierdził w nim, że na turecką demokrację bardzo źle wpływa armia tego kraju. Ludzie palili książki Pamuka na ulicach. W 2005 r. rząd turecki zarzucił Pamukowi oczernianie Turcji i wytoczył mu proces. Prawo zadziałało do tyłu: wywiad nastąpił przed włączeniem do kodeksu karnego wiążącego w tej sprawie artykułu 301.

Po publikacji wywiadu w lutym 2005 r. nagonka w mediach zmusiła pisarza do wyjazdu za granicę. Kilka miesięcy później powrócił, by stawić czoło oskarżeniom na procesie sądowym.

W grudniu 2005 r. oskarżyciele pisarza oddalili zarzut obrazy tureckiej armii, ale oskarżenie o obrazę Turcji (tureckości) zostało podtrzymane. Swój finał sprawa znalazła 22 stycznia 2006 r., kiedy to proces został jednak umorzony. Przyczyniły się do tego liczne protesty płynące z różnych kontynentów w obronie Orhana Pamuka.

30 listopada 2005 r. europejski parlament zapowiedział wysłanie swojego delegata w roli obserwatora procesu, a 1 grudnia 2005 r. swój protest wystosowała także Amnesty International. Kilka dni później ośmiu uznanych na całym świecie pisarzy: Jose Saramago, Gabriel Marcia Marquez, Guenter Grass, Umberto Eco, Carlos Fuentes, Juan Goytisolo, John Updike oraz Mario Vargas Llosa – wydało wspólne oświadczenie, w którym udzielili oskarżonemu swojego poparcia.

Wśród kandydatów do tegorocznej nagrody literackiej Nobla najczęściej padały nazwiska Amerykanów Philipa Rotha i Joyce Carol Oates, Libańczyka piszącego pod pseudonimem Adonis, szwedzkiego poety Thomasa Transtroemera. Wymieniało się też nazwisko Ryszarda Kapuścińskiego.

Alfred Nobel przeznaczał doroczną nagrodę swojego imienia dla autora "wybitnego dzieła o tendencjach idealistycznych". Przykłady takich autorów z ostatniego dziesięciolecia to: Elfriede Jelinek, Harold Pinter, Dario Fo, Guenter Grass.

Zobacz więcej w serwisie: książka.wp.pl