Kosowo - dążąca do niepodległości prowincja Serbii

Prowincja zamieszkana jest w większości (90%) przez Albańczyków, a administrację nad nią sprawuje Misja ONZ (UNMIK), która objęła zarząd w czerwcu 1999 r. po wkroczeniu do Kosowa międzynarodowych sił (KFOR) kierowanych przez NATO. Rezolucja nr 1244 Rady Bezpieczeństwa ONZ z 10 czerwca 1999 r. uznaje suwerenność Jugosławii nad Kosowem i przewiduje przyznanie prowincji "znaczącej autonomii".

Po rozpoczęciu bombardowań NATO w Jugosławii 24 marca 1999 r. siły serbskie prowadziły czystki etniczne w Kosowie. Prowincję opuściło blisko milion uchodźców. Prawie wszyscy wrócili po wkroczeniu KFOR. Wówczas w obawie przed zemstą uciekło ok. 180 tys. nie-Albańczyków, w tym 90 proc. Serbów. Pozostali w prowincji Serbowie żyją w silnie strzeżonych przez KFOR enklawach i mają ograniczoną swobodę poruszania. Serbscy uchodźcy nie wracają do Kosowa, gdyż - jak oceniają UNMIK i Wysoki Komisarz ONZ ds. uchodźców - nie można im zapewnić bezpieczeństwa.

GEOGRAFIA, LUDNOŚĆ: 10,9 tys. km kw powierzchni, 2,1 mln ludności, w tym ok. 90% to Albańczycy, 5,3% Serbowie i wiele mniejszości narodowych, takich jak Turcy, Muzułmanie, Romowie i Goranci (zislamizowani Serbowie).

STOLICA: Prisztina - 565 tys. (spis z 2000 roku)

GŁÓWNE JĘZYKI: albański, serbski

GŁÓWNE RELIGIE: islam, prawosławie, katolicyzm

HISTORIA,POLITYKA: Kosowo to średniowieczna kolebka serbskiej państwowości. Porażka wojsk serbskich i bośniackich w bitwie na Kosowym Polu (obecnie przedmieścia Prisztiny) w 1389 r. sprawiła, że Serbia i Bałkany znalazły się na pięć wieków pod zwierzchnością imperium otomańskiego.

Napływ Albańczyków do Kosowa nastąpił w XVII w. W 1918 r. region znalazł się w państwie jugosłowiańskim. Po 1945 r. był formalnie terytorium autonomicznym, ale prawdziwą autonomię - jako okręgowi Serbii - przyznała mu dopiero w 1974 r. nadana przez Tito konstytucja Jugosławii.

Autonomię tę zlikwidował w 1989 r. Slobodan Miloszević, ówczesny prezydent Serbii. W odpowiedzi na uchwalenie przez parlament Kosowa niepodległości w 1990 r., rozwiązał instytucje polityczne w prowincji, w tym parlament.

W 1991 r. Albańczycy w opowiedzieli się w referendum za niepodległością (99%) i proklamowali "Republikę Kosowo", w 1992 r. wyłonili parlament i prezydenta, którym został Ibrahim Rugova, hołdujący zasadzie walki bez przemocy. Albańczycy stworzyli wówczas podziemne państwo, z własnym systemem władz, oświaty i opieki zdrowotnej, bojkotując oficjalne instytucje serbskie.

Pod koniec lat 90. na scenie pojawiła się radykalna Wyzwoleńcza Armia Kosowa (UCK). W lutym 1998 r. doszło do pierwszych walk sił serbskich z UCK. W rok później po porażce wysiłków dyplomatycznych, gdy nie udało się nakłonić Miloszevicia do zaprzestania przemocy w Kosowie, 24 marca 1999 roku NATO rozpoczęło naloty w Jugosławii. Po ich zakończeniu 10 czerwca do prowincji wkroczyły siły KFOR, a zarządzanie prowincją przejęła UNMIK.

UCK została oficjalnie zdemilitaryzowana we wrześniu i przekształcona w cywilny Korpus Ochrony Kosowa. W lutym 2000 r. Rugova ogłosił rozwiązanie instytucji "Republiki Kosowo". W 2001 r. odbyły się pierwsze po wkroczeniu KFOR wybory parlamentarne.

W zeszłorocznych, trzecich z kolei wyborach pawszechnych, zwyciężyła Demokratyczna Partia Kosowa (DPK), której przywódca Hashim Thaci, jeden z dawnych politycznych liderów UCK, obiecywał jednostronne ogłoszenie niepodległości.

Wcześniej parlament Kosowa poparł plan wysłannika ONZ Marttiego Ahtisaariego w sprawie przyszłości prowincji. Plan ten przewidywał "nadzorowaną niepodległość" dla Kosowa i regulował zasady współżycia dwóch społeczności - serbskiej i albańskiej.

Propozycja Ahtisaariego zyskała poparcie USA, ale sprzeciwiły jej się Rosja i Chiny, mające prawo weta w Radzie Bezpieczeństwa. Na jego podstawie powstała rezolucja ONZ, która przewidywała 120 dni na dalsze negocjacje serbsko-kosowskie.

Pomimo mediacji tzw. trojki (Amerykanina, Rosjanina i wysłannika Unii Europejskiej) negocjacje nie doprowadziły do rozwiązania. Termin wyznaczony na ich zakończenie upływał 10 grudnia, kiedy to przedstawiciele trojki mieli złożyć raport z rozmów sekretarzowi generalnemu ONZ Ban Ki Munowi.

14 lutego po raz ostatni w sprawie Kosowa zebrała się Rada Bezpieczeństwa ONZ, jednak i tym razem jej członkom nie udało się dojść do porozumienia. Niepodległość prowincji stanowczo odrzucają Serbia i Rosja, popiera ją większość krajów Unii Europejskiej i Stany Zjednoczone. Unijne źródła potwierdzają, że UE jest bliska wydania pośredniej zgody na ogłoszenie niepodległości. 4 lutego kraje UE przyjęły finansowo-prawne ramy unijnej misji około 2 tys. policjantów i prawników, którzy mają pojechać do Kosowa, by wesprzeć administrację tej prowincji.

Konstytucja Kosowa, która ma być przyjęta wraz z uzyskaniem niepodległości, zakłada przekształcenie prowincji w demokratyczną republikę pod "międzynarodowym nadzorem", z "wieloetnicznym społeczeństwem" i gwarancjami bezpieczeństwa dla mniejszości narodowych. Projekt zakłada także "międzynarodową obecność wojskową, pod egidą NATO", co ma zapewnić bezpieczeństwo "całego" terytorium.

GOSPODARKA: Kosowo zawsze było najbiedniejszym regionem Jugosławii. Za czasów Tito otrzymywało dotacje dla obszarów najsłabiej rozwiniętych. Od ponad ośmiu lat wyniszczona kosowska gospodarka opiera się niemal całkowicie na pomocy zagranicznej. W 2000 roku pomoc ta sięgnęła 2 mld dolarów. Jednak po wybuchu na świecie nowych konfliktów zainteresowanie Kosowem osłabło i pomoc znacznie zmalała.

Bezrobocie w prowincji przekraczała 41,4% w 2005 r., a inflacja wynosiła 1,5% 2004 r. Głównym źródłem dochodów mieszkańców Kosowa są - poza pomocą międzynarodową - wydatki stacjonujących tu żołnierzy KFOR i pieniądze przysyłane przez liczną diasporę albańską.

Inwestorzy zagraniczni omijają prowincję o nieustalonym statusie państwowym, a Kosowo pozostaje nadal punktem tranzytowym dla kontrolowanego przez potężne mafie przemytu narkotyków, broni i ludzi na Bałkanach.

Podstawą gospodarki Kosowa jest rolnictwo i górnictwo. Za czasów Jugosławii prowincja była zagłębiem górniczym, wydobywało się tu węgiel brunatny, rudy cynku i ołowiu, magnezytów, chromu, srebra i złota.

Jednostką monetarną jest w Kosowie euro, które wprowadzono w 2002 roku, by oderwać się od zależności gospodarczej od Belgradu. Handel skierowano w stronę Macedonii, Albanii, Włoch i Grecji.