Europa zamyka bramy dla uchodźców

„Uchodźcy ryzykują życiem, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, jednak po dotarciu do Europy są zawracani”, powiedziała Draginja Nadażdin, Dyrektorka Amnesty International w Polsce. „Rządy muszą zaprzestać narażania ludzi na ryzyko utraty życia i zacząć wywiązywać się z międzynarodowego obowiązku udzielania ochrony osobom, które jej potrzebują”.

Kraje graniczne Europy w rażący sposób lekceważą swoje międzynarodowe zobowiązania dotyczące uchodźców:
• Włoskie służby wyławiają uchodźców na wodach międzynarodowych i nie oceniwszy ich potrzeb związanych z ochroną, transportują do Libii, gdzie imigranci, osoby ubiegające się o objęcie ochroną międzynarodową i uchodźcy są narażeni na złe traktowanie i przymusowe zawracanie do krajów, w których grożą im poważne naruszenia praw człowieka.

• Turcja w dalszym ciągu nie uznaje osób spoza Europy za uchodźców, co oznacza, że tysiącom osób odmawia się ochrony, której potrzebują.

• Grecja dosłownie wypycha uchodźców ze swoich granic morskich i lądowych z Turcją bez uprzedniej oceny ich wniosków azylowych. Ci uchodźcy, którym mimo to uda się wjechać do kraju, napotykają wiele prawnych przeszkód utrudniających otrzymanie ochrony.

• Hiszpania zawarła z niektórymi krajami Afryki porozumienia dwustronne, które służą jej do usprawiedliwiania arbitralnych aresztowań, zatrzymań i deportacji osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy i imigrantów do tych krajów.

W Międzynarodowym Dniu Uchodźcy, Amnesty International przestrzega państwa Unii Europejskiej, że ich działania osłabiają ochronę uchodźców nie tylko krajach członkowskich UE, ale na całym świecie poprzez przesyłanie niebezpiecznych sygnałów związanych z traktowaniem uchodźców. Wszystkie kraje zobowiązane są do wypełniania swoich obowiązków względem uchodźców i osób ubiegających się o przyznanie statusu uchodźcy nie tylko w obrębie własnych granic, ale również na terenach, na których sprawują efektywną kontrolę.

Niedawna wizyta libijskiego przywódcy Muammara al-Kadafiego nie rozwiała obaw co do losu uchodźców, którzy zgodnie z porozumieniem dwustronnym pomiędzy Włochami a Libią są wyławiani na wodach międzynarodowych i przewożeni do Libii. Pomiędzy 6 a 11 maja około 500 osób po nadaniu sygnału SOS zostało wyłowionych przez włoskie służby i przetransportowanych do Libii, gdzie, jak twierdziły Włochy, mogli ubiegać się o ochronę. Osoby te pochodziły z Somalii, Erytrei i innych państw afrykańskich.

Majowa misja rozpoznawcza Amnesty International w Libii potwierdziła informacje, że kraj ten nie posiada funkcjonującego systemu azylowego, traktuje osoby pochodzące z innych krajów w nieodpowiedni sposób i przymusowo zawraca je do krajów pochodzenia, nie przeprowadziwszy uprzednio oceny ich potrzeb ochrony międzynarodowej. Delegacja odwiedziła Ośrodek Zatrzymań w Misratah, około 200 km. od Trypolisu, gdzie w złych warunkach i na zbyt małej przestrzeni przetrzymywano 600-700 imigrantów, głównie z krajów afrykańskich, między innymi z Erytrei i Somalii.

Wiele osób pragnących otrzymać ochronę w Unii Europejskiej trafia do Turcji. Tysiące osób, które co roku docierają do Turcji pragnąc ubiegać się o przyznanie statusu uchodźcy, natrafiają na często nieprzezwyciężone przeszkody w uzyskaniu dostępu do swoich praw. Osoby ubiegające się o objęcie ochroną międzynarodową z krajów, takich jak Irak, Iran Somalia i Afganistan napotykają na poważne przeszkody zarówno prawne, jak i praktyczne.

Turcja jest jedynym sygnatariuszem Konwencji Genewskiej, który faktycznie nie uznaje osób spoza Europy jako uchodźców, co oznacza, że tysiące osób potrzebujących ochrony są jej pozbawionych. Osoby ubiegające się o objęcie ochroną są często arbitralnie zatrzymywane przez długi czas w złych warunkach i źle traktowane. Dodatkowo, powszechne jest przymusowe zawracanie osób pragnących ubiegać się o przyznanie statusu uchodźcy do krajów, w których grożą im poważne naruszenia praw człowieka.

Wiele osób nie widząc nadziei na uzyskanie ochrony w Turcji podejmuje próby przedostania się do Unii Europejskiej drogą morską lub lądową. Dla niektórych z nich, podróż ta kończy się katastrofą, gdyż są one dosłownie wypychane poza granicę przez greckie władze, co czasami może nawet prowadzić do utraty życia.

Z powodu swojego położenia geograficznego, Grecja mogłaby odgrywać kluczową rolę w zapewnianiu ochrony uchodźcom. Jednakże, uzyskanie dostępu do systemu weryfikacji wniosków azylowych jest olbrzymim wyzwaniem dla osób pragnących ubiegać się o przyznanie statusu uchodźcy, gdyż są one fizycznie wypychane podczas prób wejścia na terytorium kraju, lub też z powodu przeszkód w obrębie systemu azylowego.

Obecnie Grecja stara się zmienić prawo krajowe tak, żeby jeszcze bardziej ograniczyć ochronę, poprzez wyeliminowanie prawa do skutecznego odwołania się z systemu azylowego, co jest niezgodne z prawem międzynarodowym i prawem europejskim. Dodatkowo, istnieją wciąż poważne zastrzeżenia związane z warunkami, w których przetrzymywane są osoby pragnące ubiegać się o przyznanie statusu uchodźcy i imigranci.

11 czerwca Europejski Trybunał Praw Człowieka zasądził jednogłośnie, że greckie władze naruszyły prawa obywatela Turcji ubiegającego się o przyznanie statusu uchodźcy w 2007 roku. Sąd uznał, że Grecja naruszyła prawo mężczyzny do wolności od tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania, zagwarantowane w Artykule 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Wyrok trybunału był spowodowany warunkami panującymi w miejscu, w którym mężczyzna był zatrzymany. Trybunał uznał również jednomyślnie, że Grecja złamała prawo mężczyzny do wolności i zakwestionował prawomocności zatrzymania.

Podczas Szczytu, który odbył się w dniach 18-19 czerwca, głowy państw i rządów Unii Europejskiej omawiały zagadnienia związane z nielegalną imigracją w basenie Morza Śródziemnego. Poruszono, między innymi, kwestie relokacji w obrębie Unii Europejskiej osób potrzebujących ochrony międzynarodowej, aby wesprzeć południowe państwa członkowskie Unii Europejskiej. Podczas Szczytu omawiano również środki mające na celu “wzmocnienie zdolności” krajów północnoafrykańskich do zapewnienia ochrony osobom, które jej potrzebują. Komisja Europejska ma zaprezentować w lipcu propozycję związaną z wewnętrzną relokacją osób z Malty do innych krajów Unii Europejskiej.