Diakonat stały. Czym jest? Kto może zostać diakonem stałym w Polsce?

Diakonem stałym według prawa kanonicznego może zostać nie tylko celibatiarusz, ale także mężczyzna żonaty. Po przyjętych święceniach staje się on osobą duchowną. Diakonat stały w Polsce wciąż jest niemal nieznany. Jak dotąd kandydatów wyświęcono w 14 diecezjach. Na początku października 2022 roku stanowisko to wprowadzono w diecezji kieleckiej.

Historia diakonatu stałego w Polsce zaczyna się na przełomie XX i XXI wieku. Wcześniej, posługa ta nie była praktykowana w naszym kraju - zanikła w kościele łacińskim jeszcze przed przybyciem do Polski pierwszych misjonarzy.

W trakcie Soboru Watykańskiego II zarządzono przywrócenie stałego diakonatu w kościele katolickim. Z kandydatów zdjęto także obowiązek bezżenności. W Polsce wprowadzenie tej posługi było możliwe dopiero po zakończeniu zmian ustrojowych. Pierwsze informacje na jego temat pojawiły się w dokumentach, odbywającego się w latach 1991-1999 II Polskiego Synodu Plenarnego.

Pierwszą diecezją w Polsce, w której w 1993 roku przywrócono posługę diakonów stałych, była archidiecezja przemysko-warszawska (ówczesna diecezja przemyska), należąca do kościoła greckokatolickiego. W późniejszych latach posługę diakona stałego przywrócono w diecezjach kościoła łacińskiego.

Diakoni stali w Polsce za swoją posługę co do zasady nie otrzymują stałego wynagrodzenia. Kandydaci muszą być absolwentami studiów teologicznych. Dodatkowo są zobowiązani do ukończenia trzyletnich formacji i studium uzupełniającego.

Diakonami stałymi w Polsce mogą zostać:

• mężczyźni żonaci w wieku co najmniej 35 lat. Ich staż małżeński musi wynosić co najmniej 5 lat, a do przyjęcia święceń niezbędna jest zgoda żony. Żonaci diakoni stali nie mogą ponownie zawrzeć małżeństwa po śmierci małżonki, chyba że uzyskają specjalną dyspensę od biskupa
• kawalerowie w wieku co najmniej 25 lat.

Przed przyjęciem święceń, mężczyzna musi przejść trzy okresy przygotowawcze. Każdy z okresów ma na celu umocnienie jego wiary, a także poszerzenie wiedzy o posłudze i kościele.

• W trakcie aspirantury, która trwa około 3 miesięcy aspiranci (oraz ewentualnie ich małżonki) zdobywają podstawową wiedzę o diakonacie stałym. Okres ten pozwala kandydatom podjąć dojrzałą i świadomą decyzję o podjęciu posługi.
• W czasie kandydatury, trwającej co najmniej 3 lata kandydaci są przygotowywani do posługi. To czas teologicznej formacji - w tym czasie mężczyźni przyjmują posługi lektora i akolity (pomocnika w sprawowaniu liturgii). W trakcie kandydatury odbywają się spotkania formacyjne. W części z nich oprócz kandydatów uczestniczą ich małżonki.
• W czasie bezpośrednich przygotowań do święceń odbywają się pięciodniowe rekolekcje zamknięte.

Diakon stały może odprawiać msze, błogosławić śluby, prowadzić pogrzeby, a także głosić kazania i udzielać komunii świętej. W przeciwieństwie do księdza nie może jednak sprawować eucharystii, spowiadać i udzielać sakramentu namaszczenia chorych. Diakoni stali, podobnie jak inne osoby duchowne są zobowiązani do odmawiania modlitwy brewiarzowej, czyli liturgii godzin.

W Polsce kwestię strojów kościelnych reguluje Kodeks Prawa Kanonicznego. Według jego zapisów diakon stały, pomimo tego, że jest osobą duchowną, nie ma obowiązku noszenia obowiązującego stroju kościelnego, czyli sutanny lub koszuli z koloratką. II Synod Plenarny nie nałożył jednak zakazu noszenia tego typu strojów dla diakonów stałych. Przyjmuje się jednak, że w Polsce diakoni noszą wyłącznie stroje liturgiczne - nie zakładają sutanny na co dzień, podczas zajęć świeckich.