Zmienił bieg historii, poznaj życie Mandeli

Zmienił historię Czarnego Lądu, mimo że jedną trzecią swojego życia spędził w więzieniu. Stał się symbolem walki o równe prawa białych i czarnych. Z szacunkiem traktowali go nawet wrogowie. Nelson Mandela zmarł w wieku 95 lat.

Przeczytaj kim był, jak stał się legendą.

(aw / wp.pl)

Mierzący 185 cm, wyprostowany Mandela zawsze witał swych rozmówców silnym uściskiem dłoni. Miał to we krwi, z wykształcenia był prawnikiem, z zamiłowania bokserem. Majestatyczna postawa i wrodzona elegancja nie przeszkadzały mu w byciu blisko swojego ludu.

Gdy był prezydentem Republiki Afryki Południowej, pewien 13-latek wręczył jednemu z jego ochroniarzy zaproszenie na swoją bar micwę. Mandela zdobył adres chłopca i pojawił się na uroczystości, wprawiając w osłupienie zgromadzonych. Nie mniej zaskoczeni byli ochroniarze, gdy innym razem prezydent wysiadł z samochodu, który utknął w korku. Stwierdził, że musi się zająć "swoją robotą" i odszedł pieszo.

Jednak by zostać przywódcą RPA, przeszedł długą i trudną drogę.

Rolihlahla, prawdziwe imię Mandeli, oznacza w języku khosa "wichrzyciel". W ramach sprzeciwu wobec segregacji rasowej, młody Mandela spalił publicznie specjalny dowód osobisty, który otrzymywali czarnoskórzy obywatele RPA.

Wkrótce stał się symbolem walki z apartheidem, za co przyszło mu zapłacić wysoką cenę. Mandela stał na czele zbrojnego skrzydła Afrykańskiego Kongresu Narodowego. W 1964 roku został skazany za zdradę stanu i sabotaż. W więzieniu spędził w sumie 27 lat.

Mandelę umieszczono w więzieniu na wyspie Robben. Cela, w której spędził znaczną część swojego życia, miała rozmiary "trzy na dwa i pół kroku". Przyszły prezydent spał na słomianej macie, za okrycie mając trzy wytarte koce. Najczęściej jadł kleik kukurydziany, niekiedy doprawiony zwierzęcymi chrząstkami. Pracował w kamieniołomach i zbierał wodorosty.

Gdy po latach Mandela pokazywał miejsce swojego uwięzienia Billowi i Hillary Clintonom, amerykański prezydent powiedział: "Dzięki Bogu nie zamienił on swego serca w głaz, nie poddał się w swej walce o Afrykę Południową".

W więzieniu Mandelę wielokrotnie odwiedzał jego przyjaciel George Bizos. W rozmowie z amerykańską siecią telewizyjną PBS wspomina on, że Mandela przedstawił pilnujących go strażników więziennych jak swoja gwardię honorową, wymieniając każdego z imienia. I rzeczywiście, wartownicy traktowali go z szacunkiem należnym przywódcy, a nie jak zwykłego więźnia.

Po operacji, którą przeszedł w listopadzie 1985 roku, władze zaproponowały mu ułaskawienie. Odmówił. Uważał, że "może osiągnąć więcej, pozostając więźniem i prowadząc negocjacje" - podaje John Carlin w książce "Invictus". Mimo to władze rozpoczęły przygotowania do wypuszczenia go na wolność. Otrzymał dostęp do prasy, radia i telewizji. W 1988 roku został przeniesiony do domu w Pollsmoor na terenie więzienia Victor Verster. Choć Mandela miał więcej przywilejów, władze nadal represjonowały czarnoskórych obywateli.

Mandelę ostatecznie zwolniono 11 lutego 1990 roku. Na konferencji prasowej tuż po oswobodzeniu wezwał on do kompromisu, który pogodziłby obawy afrykanerów z marzeniami Afrykańczyków. Już zawsze będzie się trzymał tej zasady.

W 1995 roku podczas finału Pucharu Świata w rugby gorąco namawiał do kibicowania drużynie Springboks. Mimo iż w jej szeregach grał wówczas tylko jeden Afrykańczyk.

- Kroczy jak prezydent, siedzi przy stole jak prezydent, je jak prezydent, w pościeli wygląda jak prezydent. Myślę, że nawet sny ma prezydenckie - mówił Cyryl Ramaphosa, jeden z najbliższych współpracowników Mandeli, którego cytuje Wojciech Jagielski, reporter "Gazety Wyborczej". I jak na urodzonego wodza przystało, posiadał niebywałą zdolność wzbudzania szacunku.

To, że zostanie przywódcą RPA zapowiedział już w latach 50. ubiegłego wieku. Pojawił się wówczas na spotkaniu Afrykańskiego Kongresu Narodowego ubrany w brązowy garnitur. W gronie dżentelmenów w smokingach wyróżniał się nie tylko ubiorem. Był pewny siebie i swoich przekonań.

10 maja 1994 roku zajął miejsce Frederika de Klerka na fotelu prezydenckim. Urząd sprawował do 16 czerwca 1999 roku.

W czerwcu 1990 roku Mandela udał się w swoją pierwszą podróż na Kubę. Mimo iż był zaangażowany w walkę z apartheidem i łamaniem praw człowieka, uznał Fidela Castro za swego "towarzysza broni". Podobnie zażyłe stosunki łączyły go ze sprawującym autorytarną władzę w Libii pułkownikiem Muammarem Kadafim. Znajomości te wywołały lawinę krytyki pod adresem Mandeli. Były prezydent zdecydowanie odpierał ataki, deklarując, że nie zdradzi swych przyjaciół. Właśnie za szczerość, niekiedy graniczącą z brutalną bezpośredniością, ceni go m.in. Neil Barnard, były szef południowoamerykańskich służb wywiadowczych.

Mandela był dwukrotnie żonaty zanim związał się z Gracą Machel (na zdjęciu). Wcześniejsze związki rozpadły się, jak sam twierdzi, wskutek działalności politycznej, w którą był zaangażowany. Z Evelyn Ntoko Mase rozstał się po 13 latach małżeństwa, a z Winnie Madikizela-Mandela po 34 latach. Pomimo problemów w życiu osobistym odniósł sukces na arenie międzynarodowej. W 1993 roku dostał Nagrodę Nobla.

(aw/ks/wp.pl)