Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Prof. Andrzej Rzepliński: jesteśmy w szczególnym czasie w historii Trybunału Konstytucyjnego

W samo południe rozpoczęło się Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Jest to doroczne spotkanie sędziów Trybunału zwoływane przez jego prezesa w celu przedstawienia najważniejszych problemów wynikających z orzecznictwa TK w ubiegłym roku. Podczas Zgromadzenia nie ma przedstawicieli rządu i Sejmu. Prezydenta Andrzeja Dudę reprezentuje podsekretarz stanu.

- Jesteśmy w szczególnym czasie w historii Trybunału Konstytucyjnego - powiedział na początku swojego wystąpienia prezes TK Andrzej Rzepliński. Następnie powitał przedstawicieli władz, sędziów i zaproszonych gości, wśród których znaleźli się m.in. RPO Adam Bodnar czy były marszałek Senatu Bogdan Borusewicz. - Cieszę się, że jesteśmy razem, my środowisko sądownicze. Obecnie Trybunał potrzebuje wsparcia, bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. To ostatni raz, gdy prowadzę Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK - mówił Rzepliński.

Rzepliński zaznaczył, że na forum publicznym pojawiają się projekty "głębokich zmian ustroju sądów polskich". - Projekty te zawsze mają się wiązać ze zmianami dotykającymi bezpośrednio statusu sędziego. Z tego, co wiadomo, z tych dyskusji wyłączeni są sędziowie, czyli: o nas, ale bez nas - powiedział. Ocenił, że "rodzi to nastrój niepewności wśród polskich sędziów i naturalne poczucie zagrożenia". - O sędziach chce się decydować, bez ich udziału - to sprzeczne z naszą konstytucją - dodał.

Prezes TK podczas swojego przemówienia podkreślił, że sąd konstytucyjny może kontrolować jedynie, "czy ustawodawca nie naruszył norm konstytucyjnych". - Każda z funkcji sądu konstytucyjnego jest ważna. Najważniejsze jest to, że składają się one na jedno: ochronę podmiotowości człowieka. Żaden obywatel nie może bać się swojego państwa. TK istnieje po to, by zapewnić obywatelowi ochronę przed takim strachem - mówił Rzepliński.

- Nie można mówić o ochronie godności człowieka, gdy nie chroni się jego życia. TK zaznaczył, że prawo do ochrony prawnej jest podstawowym prawem człowieka - ustawodawca nie ma w takim wypadku swobody regulacyjnej. Ochrona życia ludzkiego to także element aksjologii demokratycznego państwa prawnego. Ten obowiązek obserwujemy od wielu miesięcy na wodach Morza Śródziemnego i Egejskiego - powiedział prezes TK.

Rzepliński podkreślił, że "jakiekolwiek działanie ustawodawcy zmieniające działanie Trybunału jest konstytucyjnie niedopuszczalne". - Konstytucja przesądza, że sędziów jest 15, a ich kadencja trwa 9 lat. Konstytucja określa też, jak przebiega wybór sędziego TK - powiedział. Dodał, że zasada nadrzędności konstytucji nie jest "polityczną deklaracją", a "najwyższym prawem publicznym".

Rzepliński wyraził też obiekcje wobec połączenia funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Jak stwierdził, sędziowie powinni mieć zagwarantowaną swobodę podejmowania decyzji, tymczasem, połączenie tych funkcji tę zasadę narusza.

- Trybunał Konstytucyjny jest sądem, a nie trzecią izbą parlamentu. 28 maja 1986 Trybunał Konstytucyjny w sprawie, w której sprawozdawcą był nestor polskich konstytucjonalistów prof. Kazimierz Działocha, orzekł ws. niezgodności rozporządzenia ustawodawcy z konstytucją Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. To wymagało determinacji sędziów do rządów prawa - mówił prezes TK. - Tej determinacji do solidnego orzekania nie zbywało sędziom TK przez lata - dodał.

- Nieważne jak bardzo jeszcze skomplikuje się sytuacja, Trybunał Konstytucyjny będzie dalej wykonywał swoje zadania. "Będzie sprawiedliwość i ochroni przed pychą możnych tego świata" - powiedział na koniec swojego wystąpienia Andrzej Rzepliński.

Prezydent: orzecznictwo TK nie może zastępować ustawodawcy

Prezydent Andrzej Duda napisał list do TK, który został odczytany przez Annę Surówkę-Pasek, reprezentującą go podczas Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

W liście prezydent podkreślił, że "kontrola konstytucyjności powinna opierać się na wzorcach jasnych i czytelnych, wynikających z tekstu samej konstytucji. "Wiąże się z tym oczekiwanie powściągliwości, gdy treść konstytucji może być przedmiotem różnych interpretacji" - napisał prezydent.

Podkreślił, że "orzecznictwo konstytucyjne nie może bowiem zastępować ustawodawcy, pozbawiając go tym samym jego wyłącznej i niezbywalnej funkcji".

"Jedną z gwarancji niezależności jest powierzony Sejmowi indywidualny wybór sędziów TK. Zasada ta stanowi bezpośrednie następstwo zasady sprawowania władzy przez naród, poprzez swoich przedstawicieli, zasady będącej podstawą ustroju RP" - wskazał prezydent.

"Pluralizm składu TK oraz oparcie jego orzecznictwa i działalności o normy konstytucji, w tym art. 7, w związku z art. 197 konstytucji, uznaję za zasadniczą gwarancję działania Trybunału w służbie Rzeczypospolitej" - zakończył prezydent swój list.

Sprawozdanie TK

Reporter Wiadomości TVP Bartłomiej Graczak opublikował fragment sprawozdania Trybunału Konstytucyjnego. Możemy w nim przeczytać: "Bezpośrednią – choć nie wyłączną – przyczyną powstania kryzysu związanego z upływem kadencji pięciorga sędziów Trybunału Konstytucyjnego pod koniec 2015 r. i wyborem ich następców było dodanie w trakcie prac sejmowych art. 137 do nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (ustawa z 25 czerwca 2015 r.)".

Kryzys wokół TK

W Trybunale orzeka dziś 12 sędziów, w tym dwoje wybranych w grudniu 2015 r. przez obecny Sejm - Julia Przyłębska i Piotr Pszczółkowski. Trzech innych sędziów z grudnia 2015 r. - Henryk Cioch, Lech Morawski i Mariusz Muszyński - nie jest dopuszczanych przez prezesa Rzeplińskiego do orzekania. Z kolei trzy osoby wybrane na sędziów TK w październiku 2015 r. przez poprzedni Sejm - Roman Hauser, Andrzej Jakubecki i Krzysztof Ślebzak - nie zostały zaprzysiężone przez prezydenta Andrzeja Dudę.

Od kilku miesięcy trwa kryzys wokół TK, który od końca listopada nie wydawał innych orzeczeń niż związanych ze sprawami TK. Nie wyznaczał terminów rozpraw, chcąc najpierw zbadać grudniową nowelę ustawy o TK autorstwa PiS. 9 marca uznał, że nowelizacja ta - wprowadzająca m.in. nowe zasady orzekania w pełnym składzie oraz wyznaczania terminów rozpatrywania spraw - narusza konstytucję. Według rządu nie był to wyrok i dlatego nie będzie publikowany. Od tego czasu TK wydaje kolejne wyroki. Niedawno prokurator generalny Zbigniew Ziobro napisał do Trybunału, iż wobec rozpoznawania spraw z pominięciem grudniowej noweli, prokuratura nie może uczestniczyć w tego rodzaju działaniach.