Wyniki exit poll – co to, kiedy zostaną ogłoszone?

Organizacja wyborów w Polsce została uregulowana w przepisach Kodeksu wyborczego. Zgodnie z art. 104 tejże ustawy przed wyborami, których celem jest przekonanie do danej kandydatury politycznej, trwa kampania. Uruchamiana jest ona z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów. Jej finisz przypada natomiast na 24 godziny przed wyznaczonym dniem głosowania. Od tego momentu obowiązuje cisza wyborcza. Z uwagi na organizację wyborów w dni wolne od pracy, najczęściej w niedzielę, owa cisza wyborcza trwa od północy z piątku na sobotę aż do zamknięcia lokali wyborczych w niedzielę wieczorem, po godzinie 21. W czasie ciszy wyborczej nie można m.in.:

• prowadzić agitacji wyborczej, bez względu na jej formę,
• zwoływać zgromadzeń, 
• organizować pochodów i manifestacji,
• wygłaszać przemówień, 
• rozpowszechniać materiałów wyborczych.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Za złamanie ciszy wyborczej grożą kary. Podawanie wyników exit poll jest jednak całkowicie zgodne z prawem. Czym są?

Tuż po zniesieniu ciszy wyborczej, która kończy się w dniu wyborów po zamknięciu lokali wyborczych po 21:00, ogłaszane są wyniki sondażu exit poll opracowywane przez IPSOS. 

Badanie do exit poll przeprowadzane jest w ciągu całego dnia wyborczego. Przykładowo, w 2023 roku podczas wyborów do Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej IPSOS prowadziło badania na próbie 900 obwodowych komisji wyborczych w całym kraju. 

Exit poll bada preferencje wyborcze Polek i Polaków tuż po tym, jak oddadzą głos. Wyniki przekazuje się obywatelom przez media ogólnopolskie – TVN, Polsat i TVP. Celem badania jest uzyskanie możliwie w jak najkrótszym czasie informacji na temat tego, na kogo głosowali wyborcy, co już w trakcie wieczoru wyborczego pozwala na podanie pierwszych przybliżonych wyników. O ile sondaż przeprowadzony jest poprawnie, z odpowiednim doborem respondentów, będzie precyzyjnym odzwierciedleniem wyników. 

Struktura próby wykorzystanej do badania w wyborach powinna być taka sama jak struktura wszystkich obwodowych komisji. Dobór komisji do badania exit poll musi być przeprowadzony na podstawie podawanych przez Państwową Komisję Wyborczą szacunków dotyczących, np. komisji na terenach wiejskich i miejskich. 

Dokonywane jest losowanie lokali wyborczych, w których w dniu wyborów pracuje zespół ankieterów z IPSOS. Zadaniem każdego z nich jest zliczanie i dobór osób wychodzących z lokali wyborczych, zaproszenie respondentów do wypełnienia ankiety oraz przesłanie danych do Centrum Analiz IPSOS.

Ankieterzy liczą osoby, które opuszczają lokale wyborcze w kraju, posługując się przy tym licznikami. Średnio powinni zaprosić do badania co 10. osobę i poprosić ją o wypełnienie krótkiej ankiety. Respondent wypełnia ją samodzielnie, a następnie wrzuca do urny IPSOS. Daje to poczucie pełnej anonimowości, podobnie jak głosowanie w samych wyborach. 

Ankieta właściwie w uproszczony sposób odwzorowuje karty do głosowania. Zawiera pytania dotyczące tego głosowania, ale i te o cechy społeczno-demograficzne osób badanych. Znajduje się tam także pytanie o ostatnie zachowania wyborcze, tj. na kogo dana osoba głosowała w poprzednich wyborach. 

Nie zawsze prezentowane przez IPSOS wyniki wyborów exit poll pokrywają się z rzeczywistymi rezultatami oficjalnie podawanymi do wiadomości publicznej przez Państwową Komisję Wyborczą. Na podstawie exit poll podaje się jedynie pierwsze, przybliżone wyniki po zamknięciu lokali. Zakłada się, że średni błąd szacunku poparcia dla ogólnopolskich komitetów wyborczych wynosi około 2 proc.