Wybory w Grecji. Piąte w ciągu ostatnich sześciu lat

Walka o stołek premiera wykończonej wieloletnim kryzysem Grecji toczy się między przywódcami dwóch największych partii: Aleksisem Ciprasem z Koalicji Radykalnej Lewicy (Syrizy) i Wangelisem Meimarakisem z konserwatywnej Nowej Demokracji (ND).

Wyścig jest bardzo wyrównany. W ostatnich sondażach, opublikowanych w piątek przed nastaniem ciszy wyborczej, nieznacznie prowadził były premier Cipras, jeszcze niedawno zdecydowany faworyt wyborów. Od kilku tygodni jednak poparcie dla ND, która do niedawna wydawała się w rozsypce, zaczęło także rosnąć, i w niektórych rankingach partia ta zajmuje pierwsze miejsce.

Główną zasługę za ten wzrost popularności przypisuje się Meimarakisowi, który został tymczasowym liderem ND po lipcowej rezygnacji Antonisa Samarasa spowodowanej porażkami, jakie partia poniosła zarówno w styczniowych wyborach parlamentarnych jak i w referendum. Na wrzesień był zaplanowany kongres ND, na którym miał zostać wybrany nowy przywódca, ale kolejne przedterminowe wybory zapobiegły temu scenariuszowi.

ND pomógł także rozłam w szeregach Syrizy, z której w sierpniu odeszła około jedna czwarta jej posłów nie zgadzających się z nagłą zmianą pozycji Ciprasa w sprawie surowych warunków postawionych przez europejskich partnerów Grecji w zamian za ofertę kolejnej pożyczki. Cipras wbrew wynikom referendum, w którym 60 proc. Greków głosowało za odrzuceniem brukselskiej propozycji, zdecydował się ją przyjąć. Rozczarował tą decyzją dużą część greckiego społeczeństwa i został oskarżony przez wielu byłych towarzyszy partyjnych o zdradę podstawowych założeń lewicowej Syrizy, która w poprzednich wyborach obiecywała Grekom kompletnie odwrotny scenariusz.

Wielu młodych zwolenników lewicowej partii postanowiło zbojkotować wybory w reakcji na decyzję swojego byłego bohatera. Wg sondaży, około połowa z 15 proc. Greków, którzy zadeklarowali, że zignorują wybory, w przeszłości popierała Ciprasa. W ciągu ostatnich kilku dni przed wyborami, zarówno ND jak i Syriza zabiegały właśnie o to, aby jak największy procent z tej grupy zmienił zdanie.

Komentatorzy polityczni wskazują jednak na fakt, że wielu Greków jest zmęczonych ustawiczną niestabilnością greckiej sceny politycznej i zniechęconych faktem, że ani Syriza ani ND nie oferują w tej chwili żadnej nadziei na szybkie wyjście z kryzysu. Obie partie zobowiązały się do kontynuacji przeprowadzania reform i wprowadzenia drastycznych cięć budżetowych, narzuconych przez wierzycieli. W związku z tym, ich manifesty wyborcze prawie się między sobą nie różnią - powiedział znany grecki dziennikarz polityczny Kostas Jordanidis, piszący dla gazety Kathimerini.

- Co najwyżej i Cipras i Meimarakis nęcą małymi zmianami w trzecim memorandum, które podpisała Grecja, ale tak naprawdę jest to kuszenie bez pokrycia w rzeczywistości i większość Greków zdaje sobie z tego sprawę - powiedział Jordanidis.

W greckim systemie wyborczym, aby partia mogła wejść do parlamentu, musi ona przekroczyć trzyprocentowy próg wyborczy. Według sondaży, uda się to około połowie z 19 partii kandydujących w tych wyborach. Oznacza to, że aby rządzić samodzielnie, zwycięska partia musiałaby uzyskać około 36 proc. Ponieważ w żadnym z sondaży przedwyborczych ani Syrizie and ND nie udało się osiągnąć takiego wyniku (maksimum w obu wypadkach wynosiło około 28 proc.), wszystko wskazuje na to, że w Grecji ponownie będzie rządzić koalicja. Stanie się tak pomimo faktu, że wg konstytucji, zwycięzca otrzyma w 300-osobowym parlamencie dodatkowe 50 mandatów.

Eksperci uważają, że najlepszym rozwiązaniem dla kraju byłaby koalicją właśnie między Syrizą a ND, bo zagwarantowałaby ona bardziej stabilną implementację warunków porozumienia z eurolandem. Meimarakis wyraził w swoich przedwyborczych wypowiedziach gotowość współpracy z Syrizą, lecz Cipras taką możliwość wykluczył, wskazując na zbyt wielkie różnice ideologiczne między dwoma partiami.

Odmowa ta oznacza, że w przypadku wygranej Cipras będzie zmuszony szukać nowych przyjaciół, gdyż dotychczasowy partner koalicyjny Syrizy, partia Niezależnych Greków, prawdopodobnie nie wejdzie do parlamentu.

Na pewno ani ND, ani Syriza nie zdecydują się na zaproszenie do koalicji partii, która według sondaży ma największe szansę na trzecie miejsce, czyli skrajnie prawicowej, antyimigranckiej Złotej Jutrzenki, której elektorat ostatnio znowu się zwiększył, z powodu pogłębiającego się rozczarowania społeczeństwa bardziej umiarkowanymi partiami i kryzysu imigranckiego panującego na greckich wyspach, gdzie w tym roku wylądowało setki tysięcy uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki.

Wśród innych mniejszych partii, które mają szansę na zdobycie ponad 3 proc., znajdują się proeuropejska, centrowa Rzeka (To Potami); socjalistyczny PASOK, do niedawna, obok ND, najpotężniejszą partia Grecji (w tej chwili w koalicji z Demokratyczną Lewicą); i Związek Centrystów Wassilisa Lewentisa; a także dwie partie nawołujące do opuszczenia strefy euro i powrotu do drachmy, Komunistyczna Partia Grecji i zbuntowany odłam Syrizy, który pod przywództwem byłego ministra ds. energetyki Panajotisa Lafazanisa, utworzył nową radykalnie lewicową partię Ludowej Jedności.

Analitycy wskazują na PASOK i To Potami jako na najbardziej prawdopodobnych potencjalnych partnerów koalicyjnych i w przypadku Syrizy i ND.

Głosowanie rozpocznie się w niedzielę o godz. 7 (godz. 6 czasu polskiego), a zakończy się o godz. 19 (godz. 18). Uprawnionych do głosowania jest łącznie 9,8 mln greckich obywateli, z czego ponad jedna trzecia zamieszkuje Attykę - region obejmujący Ateny.

Stacje telewizyjne i ośrodki badania opinii publicznej zapowiedziały, że tuż po zamknięciu lokali wyborczych będą publikowały sondaże exit poll. Pierwsze dokładniejsze wyniki na podstawie oddanych głosów mają zostać podane około godz. 22 (godz. 21).

Konstytucja Grecji daje nowemu premierowi 15 dni na otrzymanie wotum zaufania, do którego potrzeba 151 głosów w 300-miejscowym parlamencie. Jeśli żadna partia nie otrzyma większości, prezydent Grecji powierzy misję utworzenia rządu w ciągu kolejnych trzech dni liderowi partii, która otrzymała najwięcej głosów w wyborach. Jeśli mu się to nie uda, trzydniowy mandat na stworzenie koalicji zostanie przekazany przywódcy partii z drugim najlepszym wynikiem, a w przypadku kolejnego niepowodzenia - trzeciej sile w kraju. W sytuacji, gdy żadna partia nie będzie w stanie zdobyć większości potrzebnej do powołania rządu, prezydent zwróci się do wszystkich ugrupowań o utworzenie rządu jedności narodowej.

Z Aten Agnieszka Rakoczy, Polska Agencja Prasowa