WP ujawnia: Co trzeci poseł wynajmuje samochód z publicznych pieniędzy. Służą nie tylko do pracy

Posłowie coraz rzadziej chcą jeździć swoimi prywatnymi samochodami. Choć – zgodnie z obowiązującym prawem – w swoich oświadczeniach majątkowych muszą wykazywać nawet kilkunastoletnie auta, to coraz częściej przy Wiejskiej można zobaczyć nowe samochody, wynajęte za publiczne pieniądze.

Nie oznacza to, że podatnicy płacą za nie dodatkowo, bo koszt najmu jest pokrywany w ramach ryczałtu na prowadzenie biura poselskiego. 23 310 zł miesięcznie to kwota, która przysługuje każdemu posłowi, ale dotychczas opłacanie najmu samochodu z tej puli nie było tak popularne.

Wirtualna Polska ujawnia, że od listopada 2023 do końca 2024 roku co najmniej 146 posłów skorzystało z możliwości wynajmu samochodów w ramach ryczałtu na prowadzenie biura poselskiego. W zdecydowanej większości to najem długoterminowy, który nigdy nie był tak popularny wśród posłów.

Rekordzista - Andrzej Kosztowniak z PiS - wykazał 60 354,50 zł na najem auta, co oznacza, że średnio miesięcznie musiał płacić co najmniej 4 000 zł na ten cel. Poseł w oświadczeniu majątkowym wykazał 4 samochody. Wśród wynajmujących są też członkowie rządu, którzy poruszają się ministerialnymi limuzynami, w tym minister rozwoju i technologii Krzysztof Paszyk, który jako poseł PSL zadeklarował 50 874,14 zł na "koszty najmu samochodu".

Według ustaleń Wirtualnej Polski Biuro Analiz Sejmowych dało posłom zielone światło na najem długoterminowy aut jeszcze za rządów PiS, na początku 2020 roku, w specjalnie sporządzonej opinii prawnej. Kancelaria Sejmu dotąd nie udostępniła WP treści dokumentu. Jednak w odpowiedzi potwierdziła, że "możliwe jest finansowanie z ryczałtu na biura poselskie wydatków wynikających z umów najmu długoterminowego samochodu osobowego (…)tego typu umowy nie mogą skutkować przeniesieniem własności w momencie wpłaty ostatniej opłaty za najem długoterminowy" – podkreślono.

Wirtualna Polska w pytaniach do Kancelarii Sejmu poprosiła o udostępnienie pełnej treści i wskazanie autora opinii prawnej, która potwierdziła, że posłowie mogą opłacać najem długoterminowy samochodów z ryczałtu na prowadzenie biur poselskich. Mimo braku odpowiedzi, dotarliśmy do głównych założeń dokumentu. Z naszych informacji wynika, że autorem opinii z 2020 roku jest ekspert z Biura Analiz Sejmowych, a treść została zaakceptowana przez wiceszefa biura.

Konkluzją opinii jest stwierdzenie, że poseł ma prawo finansowania kosztów wynajmu samochodu (obok tzw. kilometrówki) ze środków na prowadzenie biura poselskiego. Wydatki ponoszone z tego tytułu podlegają zasadom udokumentowania, ewidencjonowania i sprawozdawczości i muszą być przechowywane w podstawowym biurze poselskim.

Autor opinii zauważa jednak, że w przeszłości pojawiła się odmienna interpretacja, która wykluczała możliwość wynajmu samochodu z ryczałtu. Było to stanowisko Biura Prawnego i Spraw Pracowniczych z 2008 r., w którym stwierdzono, że "poseł korzystający z samochodu udostępnionego mu na podstawie innego tytułu prawnego [poza prawem własności] nie może z ryczałtu pokrywać kosztów jego najmu".

Przeciwną opinię w 2008 roku zaprezentowało Biuro Analiz Sejmowych w opinii z 14 maja 2008 roku. W opracowaniu uznano, że z ryczałtu mogą być finansowane m.in. koszty wynajmu samochodu użytkowanego do przez posła do przejazdów w ramach "kilometrówki" oraz przejazdów taksówkami. Autor podkreślił, że takie stanowisko zostało podtrzymane przez dyrektora Biura Prawnego i Spraw Pracowniczych w listopadzie 2015 roku oraz w piśmie szefa Kancelarii Sejmu z listopada 2019 roku.

Kancelaria Sejmu w odpowiedzi na pytania WP podkreśliła, że wykaz tego, co można finansować z ryczałtu jest otwarty. "Posłowie korzystają z ryczałtu na prowadzenie biur poselskich na zasadach określonych w ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz zarządzeniu Marszałka Sejmu z 2001 r. w sprawie warunków organizacyjno-technicznych tworzenia, funkcjonowania i znoszenia biur poselskich (…) przepisy te obowiązują od wielu lat w niezmienionym kształcie. Przywołane przepisy posługują się sformułowaniem "ryczałt przysługuje … w szczególności na", która sprawia, że wyliczenie zawarte w tym przepisie ma charakter otwarty" - zaznaczono.

W nieoficjalnych rozmowach z WP grupa posłów różnych partii przyznaje, że o możliwości finansowania najmu z ryczałtu wiedziano już w poprzedniej kadencji. Politycy - pod warunkiem zachowania anonimowości – opowiedzieli nam o kulisach tej decyzji.

– Miałam obiekcje, kiedy niewielu posłów się na to zdecydowało. Nie chciałam być jedną z pierwszych, którzy korzystają z najmu. To, czym jeździ poseł, zawsze budzi emocje. Nie przejmę przecież tego samochodu po zakończeniu kadencji, a ryczałt i tak mi przysługuje, dlatego w końcu się zdecydowałam. Nie ukrywam, że opinia Kancelarii Sejmu bardzo mnie ucieszyła – mówi jedna z posłanek. Nasza rozmówczyni nie chciała odpowiedzieć na pytanie, czy kiedykolwiek zdarzyło się, że samochód - w teorii wyłącznie do celów służbowych - prowadził, ktoś z jej bliskich lub czy zdarzyło się nim jechać na wakacje.

- Wynajmuję samochód od wielu miesięcy, długo się nad tym zastanawiałem, ale w końcu zdecydowałem się, że wciągam to w koszt funkcjonowania biura. To oznacza, że nie jeżdżę tym samochodem na wakacje, ale jeśli ktoś powie, że nie korzystał nigdy z takiego samochodu w celach prywatnych, to skłamie. Tak, zdarzało się, że żona jeździła tym samochodem, ale zawsze staram się być w tym samochodzie. Trzeba zmienić przepisy dotyczące rozliczania ryczałtu. Wszyscy posłowie wiedzą, że to jest cyrk i tworzenie fikcji – przyznaje inny poseł.

- Wiedziałem, że to w końcu wzbudzi zainteresowanie dziennikarzy, choć nie widzę tu nic nadzwyczajnego. Najem samochodu przez posła, to tak jak korzystanie z samochodu służbowego. Wolałbym, żeby opcja najmu była skoordynowana przez Kancelarię Sejmu, choć już teraz urzędnicy przyglądają się naszym umowom – dodaje kolejny poseł.

- Uznałem, że nie chcę już dalej zajeżdżać swojego auta. To, które wykazuję w oświadczeniu majątkowym, mamy razem z żoną. Ona często go potrzebuje, więc nie widzę tu nic złego – twierdzi nasz rozmówca.

Politycy, z którymi rozmawiamy, potwierdzili, że w ostatnich miesiącach na skrzynki służbowe i prywatne dostawali oferty najmu długoterminowego od różnych firm. – Tak, wieść musiała się rozejść, bo wcześniej nie korzystałem z takiej możliwości, a nagle zaczęły się pojawiać "oferty skrojone dla posłów". Nie uważam, że jest w tym coś złego, ale może powinno być to bardziej transparentne. Plus to wynika z tego, że wielu posłów – choć nikt nie powie tego otwarcie – uważa, że zarabiamy za mało – dodaje jeden z polityków.

Prawnik Krzysztof Izdebski związany z Fundacją Batorego podkreśla, że ani obywatele, ani Kancelaria Sejmu nie mogą mieć pewności, czy samochody wynajmowane przez posłów nie służą im podczas wakacji, urlopów czy do załatwiania prywatnych spraw. - Dużo zależy od zwykłej uczciwości posłów, ale też powinna być ona wzmocniona przez system większej kontroli i ustanowienia takich standardów, które by utrudniły korzystanie z samochodu dla celów prywatnych - podkreśla.

- Niezależnie od tego, że ryczałt związany z funkcjonowaniem biura poselskiego daje dużą swobodę w wydatkach, to musimy pamiętać, że są to pieniądze publiczne i należy je wydawać z jak największą uwagą i gospodarnością. Choć uważam, że ryczałt jest co do zasady dobrym pomysłem. Posłowie powinni móc decydować jak najlepiej wydatkować pieniądze na biura poselskie i swoją działalność: czy np. więcej środków przeznaczyć na wynagrodzenia, czy właśnie na przejazdy – mówi Izdebski.

- Problemem - szczególnie w kontekście tzw. kilometrówek - jest brak nadzoru nad tym, czy rzeczywiście przejazdy służą działalności posła w związku z wykonywaniem tej funkcji, a nie np. do podrzucania dzieci do szkoły. To powinno zostać uszczelnione. Możliwe byłoby np. publikowanie na bieżąco wydatków na stronie Kancelarii Sejmu lub na stronach biur poselskich wraz z danymi dotyczącymi przejazdów (miejscowość i cel) – proponuje ekspert.

Z kolei według Sylwestra Oracza z Fundacji Odpowiedzialna Polityka zasady rozliczania wydatków parlamentarzystów są skrajnie nietransparentne i sprzyjają nadużyciom. - Dość wyraźnie widać, że parlamentarzyści nie chcą korzystać ani ze swoich prywatnych aut - nawet jeśli państwo im kompensuje wydatek jako kilometrówki, ani środków komunikacji publicznej i lotów - dając darmowe bilety. Można podejrzewać, że politycy sobie przeliczyli, że korzystniej dla ich kieszeni jest wydać nasze środki na służbowe auto niż dostać zwrot za użycie własnego. Co prawda, można sobie wyobrazić, że potrzebują auta do objazdu swojego okręgu, ale nie na dobrze skomunikowanych trasach do stolicy – mówi w rozmowie z WP.

- Znamienne jest, że politycy chętnie patrzą w nasze konta, ale jak diabeł wody święconej boją się przejrzystości wydawania naszych pieniędzy na rzekome wykonywanie swojego mandatu. Wynagrodzeniem za pracę posła jest uposażenie, a nie ryczałt na biura poselskie. Kontrola nad wydatkowaniem środków przeznaczonych na biura poselskie jest iluzoryczna, a zjawisko wydatkowania na cele prywatne i partyjne - jak promowanie swojej kandydatury - z kadencji na kadencję narasta. Bezkarność posłów skłania do dalszych nadużyć – dodaje Sylwester Oracz.

Poniżej prezentujemy listę 146 posłów, którzy w okresie od listopada 2023 roku do końca 2024 roku zdecydowali się na najem samochodu. Zdecydowana część to najem długoterminowy, choć w poniższym zestawieniu można znaleźć pojedyncze przypadki najmu okazjonalnego, na co wskazują niskie kwoty najmu.

Posłowie w rozliczeniu nie określili od kiedy korzystają z najmu. Niektórzy mogli zdecydować się na niego od razu po utworzeniu biura poselskiego, a inni pod koniec 2024 roku. Wśród wynajmujących są przedstawiciele wszystkich klubów parlamentarnych. Rekordzista Andrzej Kosztowniak, który wykazał 60 354,50 zł na najem, pobrał 30 762,50 zł w ramach kilometrówek. W oświadczeniu majątkowym poseł wykazał cztery samochody: Audi A6, Mercedes 129, Honda Civic, Audi Q5.

Inny poseł PiS Rafał Bochenek na najem samochodu przeznaczył 54 012, 88 zł. Jednocześnie pobrał 55 950 zł kilometrówki oraz 32 678 zł za jazdę taksówkami, ale w oświadczeniu nie wykazał samochodu. Minister rozwoju i technologii Krzysztof Paszyk nie odpowiedział na nasze pytania, czy nadal wynajmuje samochód jako poseł, skoro przysługuje mu ministerialna limuzyna z kierowcą. Polityk PSL wykazał 50 874,14 zł na najem i pobrał też 32 200 zł kilometrówki.

Alfabetyczna lista posłów X kadencji, którzy wykazali najem samochodu w ramach sprawozdania z wydatkowania kwoty ryczałtu przeznaczonego na prowadzenie biura poselskiego za okres od dnia utworzenia biura poselskiego do dnia 31.12.2024 roku:

1. Arent Iwona, PiS, 33 034,00 zł

2. Baluch Anna, PiS, 20 114,64 zł

3. Bartuś Barbara, PiS, 10 453,89 zł

4. Bejda Paweł, PSL, 34 673,93 zł

5. Bielawska Sylwia, KO, 6 987,93 zł

6. Bliźniuk Paweł, KO, 11 759,07 zł

7. Bochenek Rafał, PiS, 54 012,88 zł

8. Borowiak Joanna, PiS, 14 067,24 zł

9. Bortniczuk Kamil, PiS, 31 951,43 zł

10. Bosak Krzysztof, Konfederacja, 2940 zł

11. Burkiewicz Elżbieta, Polska 2050-Trzecia Droga, 100 zł

12. Burzyńska Lidia, PiS, 17 141,60 zł

13. Chojecki Artur, PiS, 28 709,37 zł

14. Chorosińska Dominika, PiS, 37 650 zł

15. Chrzan Tadeusz, PiS, 39 225,42 zł

16. Cichoń Janusz, KO, 33 970,80 zł

17. Ciecióra Krzysztof, PiS, 4045 zł

18. Cieszyński Janusz, PiS, 49 117,71 zł

19. Cieślak Michał, PiS, 32 530 zł

20. Cwalina-Śliwowska Monika, Polska2050-Trzecia Droga, 19 098,49 zł

21. Czarnecki Witold, PiS, 15 117,20 zł

22. Czarnek Przemysław, PiS, 15 114 zł

23. Czartoryski Arkadiusz, 33 390,33 zł

24. Czerwińska Anita, PiS, 24 344,02 zł

25. Dajczak Władysław, PiS, 17 041,89 zł

26. Dowhan Robert, KO, 10 401,80 zł

27. Drabek Przemysław, PiS, 27 696,69 zł

28. Filiks Magdalena, KO, 29 758 zł (najem Carolina Fleet), 994,22 zł (najem Hertz), 13 970 (najem Comet)

29. Frydrych Joanna, KO, 30 209,22 zł

30. Frysztak Konrad, KO, 19 464,00 zł

31. Gabriel Patryk, KO, 24 405, 58 zł

32. Gadowski Krzysztof, KO, 21 000 zł

33. Gawlik Zdzisław, KO, 28 639,12 zł

34. Gawron Andrzej, PiS, 30 289, 02 zł

35. Gaża Grzegorz, PiS, 26 358,09 zł

36. Gierada Artur, KO, 19 500 zł

37. Głowski Piotr, KO, 18 000 zł

38. Golbik Marta, KO, 11 750,82 zł

39. Gomoła Adam, niez., 33 438 zł

40. Gorczyca Stanisław, KO, 4 168,29 zł

41. Gosek Mariusz, PiS, 40 813,46 zł

42. Górska Agnieszka, PiS, 21 369,65 zł

43. Gramatyka Michał, Polska2050-Trzecia Droga, 15 161,23 zł

44. Gwiazdowski Kazimierz, PiS, 39 203,99 zł

45. Habura Krzysztof, KO, 9520 zł

46. Horała Marcin, PiS, 31 623,15 zł

47. Jaskulski Patryk, KO, 14 741,45 zł

48. Józefaciuk Marcin, KO, 26 823,11 zł

49. Kaleta Sebastian, PiS, 17 212,41 zł

50. Kałużny Mariusz, PiS, 51 872,60 zł

51. Kanthak, PiS, 44 132,88 zł

52. Kasprzyk Rafał, Polska2050-Trzecia Droga, 38 316,98 zł

53. Kiepura Henryk, PSL-Trzecia Droga, 48 870,13 zł

54. Kluzik-Rostkowska Joanna, KO, 34 472,38 zł

55. Kłopotek Agnieszka, PSL-Trzecia Droga, 23 579,10 zł

56. Kmita Łukasz, PiS, 12 988,69 zł

57. Kołodziejczak Magdalena, KO, 23 094,08 zł

58. Komarewicz Rafał, Polska2050-Trzecia Droga, 15 990 zł

59. Konwiński Zbigniew, KO, 25 262,38 zł

60. Kostuś Tomasz, KO, 5 471,31 zł

61. Kosztowniak Andrzej, PiS, 60 354,50 zł

62. Kotula Katarzyna, Lewica, 12 816,18 zł

63. Kowalski Janusz, PiS, 15 403,55 zł

64. Kownacki Bartosz, PiS, 836,53 zł

65. Król Piotr, PiS, 663,45 zł

66. Królak Katarzyna, KO, 14 760 zł

67. Kryj Andrzej, PiS, 23 025,63 zł

68. Krystian Mariusz, PiS, 13 171,81 zł

69. Krząkała Marek, KO, 22 531,86 zł

70. Krzemiński Adam, KO, 22 285,90 zł

71. Krzywonos Henryka, KO, 27 345,25 zł

72. Kwiecień Anna, PiS, 30 309,12 zł

73. Lamczyk Stanisław, KO, 51 271,05 zł

74. Lipiec Krzysztof, PiS, 7 685 zł

75. Litewka Łukasz, Lewica, 42 000 zł

76. Łepkowska-Gołaś Alicja, KO, 9 884,97 zł

77. Łukaszewicz Sebastian, PiS, 51 102,70 zł

78. Machałek Marzena, PiS, 22 198,75 zł

79. Masełko Paweł, KO, 10 679, 15 zł

80. Matusiak Grzegorz, PiS, 45 098,70 zł

81. Matuszewski Marek, PiS, 42 047, 40 zł

82. Mejza Łukasz, PiS, 43 452,07 zł

83. Milewski Daniel, PiS, 34 500 zł

84. Mosiński Jan, PiS, 2 509 zł

85. Mrówczyński Aleksander, PiS, 26 052,81 zł

86. Napieralski Grzegorz, KO, 16 868,45 zł

87. Niedźwiedzki Jacek, KO, 34 612,21 zł

88. Nitras Sławomir, KO, 7503 zł

89. Nowak Maja, Polska2050-Trzecia Droga, 11 314,48 zł

90. Nowak Tomasz, KO, 23 103,24 zł

91. Ociepa Marcin, PiS, 19 450,68 zł

92. Okła-Drewnowicz, KO, 12 447,60 zł

93. Olszewski Paweł, KO, 28 800 zł

94. Orliński Mirosław, PSL-Trzecia Droga, 35 107,90 zł

95. Osuch Jacek, PiS, 27 774,69 zł

96. Paluch Anna, PiS, 10 832,40 zł

97. Pamuła Teresa, PiS, 41 721, 81 zł

98. Paszyk Krzysztof, PSL-Trzecia Droga, 50 874,14 zł

99. Pawłowska Monika, PiS, 19 500 zł

100. Pieczarka Anna, PiS, 30 693,10 zł

101. Piontkowski Dariusz, PiS, 42 250 zł

102. Polak Elżbieta, KO, 12 931,30 zł

103. Polak Piotr, PiS, 28 644 zł

104. Pyrzyk Michał, PSL-Trzecia Droga, 32 688,01 zł

105. Rak Renata, KO, 13 200 zł

106. Romanowski Marcin, PiS, 4 085 zł

107. Romowicz Bartosz, Polska2050-TrzeciaDroga, 26 707,05 zł

108. Rząsa Marek, KO, 18 584,05 zł

109. Rzepa Jarosław, PSL-Trzecia Droga, 15 996,18 zł

110. Sałek Paweł, PiS, 10 204,35 zł

111. Sasin Jacek PiS, 30 750 zł

112. Sawicki Marek, PSL-Trzecia Droga, 35 828,95 zł

113. Siemaczko Rafał, KO, 633,45 zł

114. Skwarek Sławomir, PiS, 31 547,54 zł

115. Smoliński Kazimierz, PiS, 34 620 zł

116. Sowa Marek, KO, 2 723,75 zł

117. Stachowiak-Różecka Mirosława, PiS, 37 082,75 zł

118. Stafaniuk Dariusz, PiS, 48 911, 95 zł

119. Suchoń Mirosław, Polska2050-Trzecia Droga, 24 477,15 zł

120. Szczurek-Żalazko Józefa, PiS, 26 186,73 zł

121. Szewiński Andrzej, KO, 30 360,76 zł

122. Szopiński Henryk, KO, 24 080,46 zł

123. Szymański Krzysztof, Konfederacja, 1645,83 zł

124. Szynkowski vel Sęk Szymon, PiS, 809,34 zł

125. Ścigaj Agnieszka, PiS, 18 450 zł

126. Śliwka Andrzej, PiS, 34 722,16 zł

127. Tajner Apoloniusz, KO, 30 876,59 zł

128. Tomczak Jacek, PSL-Trzecia Droga, 218,13 zł

129. Tomczyk Cezary, KO, 47 500 zł

130. Truskolaski Krzysztof, KO, 12 963,42 zł

131. Tułajew Sylwester, PIS, 34 909,63 zł

132. Ueberhan Katarzyna, Lewica, 6 202,50 zł

133. Urbaniak Jarosław, KO, 55 437,45 zł

134. Warchoł Marcin, PiS, 3 336, 98 zł

135. Wieczorek Jarosław, PiS, 25 362,45 zł

136. Wilk Ryszard, Konfederacja, 37 811,55 zł

137. Witczak Adrian, KO, 26 547,66 zł

138. Witek Przemysław, KO, 53 129, 61 zł

139. Wnuk Kamil, Polska2050-Trzecia Droga, 30 000 zł

140. Wojciechowska Anna, KO, 9 640,73 zł

141. Wojtyszek Agata, PiS, 42 805,23 zł

142. Zawieja Bartosz, KO, 3265,47 zł

143. Zieliński Tomasz, PiS, 33 358,12 zł

144. Zięba-Gzik Jolanta, Polska2050-Trzecia Droga, 44 612,10 zł

145. Zubowski Wojciech, PiS, 32 427 zł

146. Zyska Ireneusz, PiS, 13 327,04 zł

Patryk Michalski, dziennikarz Wirtualnej Polski