Wielki Piątek w Cerkwi
Wyznawcy prawosławia, których największe w Polsce skupiska są w województwie podlaskim, obchodzą 3 maja uroczystość Wielkiego Piątku. W tym roku Wielkanoc w Cerkwi wypada 5 maja, pięć tygodni po świętach katolickich.
W Wielki Piątek w cerkwiach nie odprawia się liturgii. Wczesnym popołudniem odbywają się procesje, potem nabożeństwa i adoracja Grobu Pańskiego, czyli Płaszczanicy. To uroczyście wystawiona na środku świątyni ikona przedstawiająca złożenie Chrystusa do grobu. Ikona leży na tzw. świętym prestole (stoliku), przykrytym zdobionym całunem.
Adoracja potrwa przez całą noc, z piątku na sobotę. W Cerkwi nie praktykuje się umieszczania przy Grobie Pańskim elementów świeckich. Pojawiają się jedynie świece i kwiaty.
Wielki Piątek oznacza w chrześcijaństwie ukrzyżowanie Chrystusa, jego śmierć i złożenie do grobu. Śmierć Jezusa na krzyżu uważana jest za początek zmartwychwstania. Według tradycji prawosławnej, Syn Boży zstąpił wówczas do piekieł, by zabrać swoją własność - dusze zmarłych. Dlatego w prawosławnej ikonografii zmartwychwstanie jest często malowane jako zstąpienie do piekieł.
Żadna ikona paschalna nie przedstawia samego momentu zmartwychwstania. Prezentują np. Chrystusa stojącego na obłoku na wprost opuszczonego miejsca pochówku, a po jego stronach śpiących żołnierzy lub pierwszych świadków zmartwychwstania Chrystusa - kobiety, które przeniosły mirrę, by namaścić jego ciało.
W Wielki Piątek prawosławnych obowiązuje ścisły post. Zaleca się nawet zupełne powstrzymywanie się od posiłków aż do wieczora. Duchowni tłumaczą, że chodzi o to, by w ten szczególny dzień nie myśleć o chlebie doczesnym, ale o pokarmie dla duszy.
Szacuje się, że w Polsce jest 550-600 tysięcy wyznawców prawosławia. Połowa z nich mieszka w województwie podlaskim, m.in. w Białymstoku, Hajnówce, Bielsku Podlaskim i Siemiatyczach. W diecezji przemysko-nowosądeckiej polskiego autokefalicznego Kościoła prawosławnego główne nabożeństwa Wielkiego Piątku odbyły się w cerkwi katedralnej pn. św. Trójcy w Sanoku.(aka)