Wielki atlas genetycznych mieszanek pokazuje wspólną historię narodów. Polacy są podobni do Litwinów

Atlas powstał w oparciu o geny 1490 mieszkańców świata z 95 różnych populacji na całym świecie (16 próbek pochodziło z Polski). By go stworzyć, naukowcy zastosowali zaawansowane metody statystyczne, za pomocą których wyłapywali w genach współczesnych ludzi ślady mieszania się różnych populacji nawet 4000 lat temu.

- DNA naprawdę ma moc opowiadania historii i odkrywania szczegółów naszej przeszłości - mówi bioinformatyk dr Simon Myers z Oxford University. - Ponieważ nasza metoda korzysta jedynie z danych genetycznych, to dostarcza informacji niezależnych od innych źródeł. Wiele naszych obserwacji pasuje do historycznych wydarzeń, ale znaleźliśmy również dowody wcześniej nieodnotowanych epizodów mieszania się różnych populacji. Na przykład DNA ludu Tu we współczesnych Chinach sugeruje, że około 1200 r. n.e. podobni do współczesnych Greków Europejczycy zmieszali się z populacją podobną do chińskiej. Możliwe, że źródłem tego europejskiego DNA byli kupcy wędrujący jedwabnym szlakiem - opowiada Myers.

Ze znanych wydarzeń atlas pokazuje m.in. efekty europejskiego kolonializmu oraz handlu afrykańskimi niewolnikami w różnych regionach świata.

- Każda populacja ma swoją charakterystyczną genetyczną paletę - tłumaczy dr Daniel Falush z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maksa Plancka w Lipsku (Niemcy). - Na przykład paleta współczesnych Majów składa się z kolorów hiszpańskich, zachodnioafrykańskich i DNA rdzennych Amerykanów. Ta mieszanka pochodzi z około 1670 r. n.e., co pasuje do historycznych informacji o napływie do Ameryki Hiszpanów i ludzi z Zachodniej Afryki.

Analizy pokazały też m.in. genetyczne dziedzictwo imperium mongolskiego wciąż żywe w różnych częściach Eurazji. Ze źródeł historycznych wynika chociażby, że żyjący w Pakistanie, Afganistanie i Iranie Hazarowie są po części potomkami mongolskich wojowników. Badania Brytyjczyków na próbkach z Pakistanu potwierdziły to, ujawniając u tego ludu mongolską domieszkę właśnie z okresu podbojów Czyngis-chana i jego następców. Mongolskie domieszki z tego samego okresu badacze wyłapali jeszcze u sześciu innych populacji w Eurazji.

- Czasami osoby z sąsiednich regionów mogą mieć zadziwiająco różne źródła domieszek. Na przykład zidentyfikowaliśmy oddzielne zdarzenia z udziałem mieszkańców Pakistanu, które miały miejsce w różnych okresach. Niektórzy mieszkańcy tego kraju odziedziczyli DNA z Afryki subsaharyjskiej, co prawdopodobnie ma związek z uprawianym przez Arabów handlem niewolnikami, inni mają domieszki ze wschodniej Azji, a jeszcze inni ze starożytnej Europy. Prawie wszystkie przebadane populacje wykazały epizody mieszania się, a więc zdarzenia te były w historii bardzo powszechne. Często wiązały się z migracjami ludzi na duże odległości - omawia uzyskane wyniki dr Garrett Hellenthal, genetyk z University College London.

Wśród 95 populacji było też wiele zamieszkujących wschodnią i środkową część Europy. Badania ujawniły m.in. że 8 populacji tego regionu ma bardzo podobny zestaw wydarzeń, dlatego badacze przeprowadzili dla nich dodatkowe analizy.

W przypadku Rosjan i Czuwaszy genetycy wyłapali wielokrotne domieszki z udziałem ludzi z północno-wschodniej Azji oraz Europy. W DNA Rosjan widać m.in. domieszkę genów wschodnioazjatyckich sprzed 500 r. p.n.e., a także znacznie młodszą domieszkę takich genów z czasów imperium mongolskiego, która stanowi około 10 proc. DNA Rosjan i aż 35 u proc. Czuwaszy.

Analizy pokazały także, że wspólne epizody genetycznych domieszek mają też Polacy, Litwini, Białorusini, Węgrzy, Rumuni i Bułgarzy.

Naukowcy wyłapali w tych populacjach m.in. domieszki pochodzące od ludów północno-wschodniej Azji podobnych genetycznie do współczesnych Oroków, Mongołów czy Jakutów. Domieszki te nastąpiły przed ekspansją Mongołów i w każdej z sześciu populacji mają udział w wysokości 2-4 proc. (największy na Węgrzech, najmniejszy w Polsce).

Na ten sam okres (około 440-1080 n.e.) badacze datują też domieszki DNA mającego duże podobieństwa do genów współczesnych Greków i mieszkańców zachodniej Azji oraz DNA podobnego do genów ludzi z północnej i północno-zachodniej Europy. Najwcześniej do tego mieszania się różnych grup doszło na ziemiach polskich.

Badacze wiążą powyższe wyniki z inwazjami ludów stepowych w I tysiącleciu n.e. (m.in. Hunów, Węgrów, czy Bułgarów) oraz ekspansją Słowian, którzy mogą być dostarczycielami owych północnych genów.

Jak się okazało, wydarzenia z tego okresu miały też wpływ na DNA Greków. Mniej więcej w latach 720-1140 n.e. doszło w Grecji do mieszania się odmiennych genetycznie populacji z udziałem ludów śródziemnomorskich (63 proc.) i ludów o genach podobnych do polskich (37 proc.). Badacze wiążą to oczywiście z ekspansją Słowian, która wedle danych historycznych sięgnęła daleko w głąb Grecji.

Analizy dotyczące samej Polski wskazują na mieszanie się różnych populacji mniej więcej w latach 718-1278 n.e., gdzie jedna grupa genetyczna miała DNA najbardziej podobne do współczesnych Litwinów i Rosjan, a druga miała najwięcej elementów wspólnych z genami współczesnych populacji z Norwegii, Orkadów, Kraju Basków, Sardynii, Maroka i Arabii Saudyjskiej.

Naukowcy udostępnili atlas dla wszystkich zainteresowanych (zobacz więcej na stronie: World ancestry ).

Wyniki badań ukazały się w "Science".

Garrett Hellenthal, George B. J. Busby, Gavin Band, James F. Wilson, Cristian Capelli, Daniel Falush, A Genetic Atlas of Human Admixture History, Science 14 February 2014: Vol. 343 no. 6172 pp. 747-751, DOI: 10.1126/science.1243518