Wezwanie na ćwiczenia do wojska. Kto zostanie wezwany, ile trwają, czy można odmówić?

Zapowiedzi Ministerstwa Obrony Narodowej spotkały się z licznymi pytaniami rezerwistów. Wiele osób obawia się braku dochodów oraz niezbyt konkretnych informacji, otrzymywanych od przedstawicieli jednostek wojskowych. Czy obowiązkowych ćwiczeń można uniknąć? Kto nie otrzyma powołania? Wszystko wyjaśniają zapisy Ustawy o ochronie Ojczyzny.

Wprowadzona do życia w kwietniu 2022 roku Ustawa o ochronie Ojczyzny rozdzieliła dotychczas obowiązujący sposób podziału żołnierzy rezerwy, wprowadzając pojęcia rezerwy aktywnej oraz rezerwy pasywnej. Do pierwszej grupy są zaliczane osoby, które przeszły podstawowe, 28-dniowe szkolenie, odbywające się w ramach przeszkolenia wojskowego, złożyły przysięgę wojskową oraz wnioskowały o przydzielenie do rezerwy aktywnej. To również wszyscy rezerwiści, którzy odbyli pełne szkolenie w ramach zasadniczej służby wojskowej - w tym żołnierze Wojsk Ochrony Terytorialnej czy byli żołnierze.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Rezerwiści pasywni to osoby, które przeszły kwalifikację wojskową, a więc otrzymały określoną zdolność do służby, ale nie odbyły czynnej służby wojskowej i nie złożyły przysięgi, osoby, które przeszły jakikolwiek kurs wojskowy, który nie zakończył się przysięgą oraz osoby, które przeszły przeszkolenie oraz złożyły przysięgę, ale nie są zainteresowane służbą wojskową.

Zgodnie z treścią Ustawy, wezwanie na ćwiczenia wojskowe mogą otrzymać wszystkie osoby, które przeszły kwalifikację wojskową i nie ukończyły 55 roku życia (w przypadku stopnia podoficera lub oficera - 63 lat). Powołane nie zostaną osoby, które:

• prowadzą własną kampanię wyborczą do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego - w czasie trwania kampanii,
• sprawują urząd posła lub senatora (również w Parlamencie Europejskim) - w czasie kadencji,
• pełnią funkcję w organach jednostek samorządu terytorialnego,
• sprawują mandat radnego,
• sprawują kierownicze stanowiska w urzędach administracji rządowej,
• odbyły służbę zastępczą lub zostały przeznaczone do jej odbycia.

Z kolei duchowni mogą być szkoleni do pełnienia funkcji kapelana wojskowego. Ich powołanie musi zostać zatwierdzone przez przełożonego kościelnego. Powołania na ćwiczenia nie mogą otrzymać również osoby, posiadające kategorię E - trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej w czasie pokoju oraz w trakcie ogłoszenia mobilizacji w czasie wojny.

Centralne Wojskowe Centrum Rekrutacji wyjaśnia, że przed wydaniem decyzji o powołaniu na ćwiczenia wojskowe do wytypowanych osób zostaną wysłane listy wzywające do zgłoszenia się do Wojskowego Centrum Rekrutacji. Otrzymanie takiego dokumentu nie jest jednoznaczne z powołaniem - to zostaje przyznane po upewnieniu się, że dana osoba spełnia wszystkie warunki powołania.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia, rezerwista otrzymuje tzw. Kartę powołania na ćwiczenia wojskowe, która jest traktowana jako decyzja administracyjna. Wezwanie musi zostać dostarczone nie później niż na 14 dni przed terminem stawienia się do jednostki wojskowej. Osoby, które z ważnych powodów nie mogą wziąć udziału w obowiązkowych szkoleniach, mogą złożyć odwołanie od decyzji. Dokumenty należy złożyć u szefa Wojskowego Centrum Rekrutacji. Można również odwołać się do organów wyższej instancji - należy jednak pamiętać, że w obu przypadkach terminem nieprzekraczalnym jest 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Złożenie podania o zwolnienie z ćwiczeń nie wstrzymuje decyzji o powołaniu. Wskazane przepisy nie obowiązują w przypadku wezwania oznaczonego jako "pilne".

Żołnierze rezerwy pasywnej mogą zostać powołani na ćwiczenia odbywające się w zakresie od 1 do 90 dni. Jak wskazuje art. 249 Ustawy o ochronie Ojczyzny, rezerwiści mogą zostać wezwani do jednostek na ćwiczenia:

• jednodniowe,
• krótkotrwałe - trwające nieprzerwanie do 30 dni,
• długotrwałe - trwające nieprzerwanie do 90 dni,
• rotacyjne – trwające łącznie do 30 dni, które będą odbywały się z przerwami w określonych dniach w ciągu danego roku kalendarzowego.

Ćwiczenia dla rezerwistów będą mogły odbywać się w "jednostkach wojskowych i związkach organizacyjnych albo jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych oraz w innych podmiotach wskazanych przez Ministra Obrony Narodowej".

Osoby, które pomimo wezwania nie stawią się na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe, mogą zostać doprowadzone do jednostki przez Policję. Artykuł 682 ustawy z 11 marca 2022 roku wskazuje również, że kto bez uzasadnionej przyczyny "będąc żołnierzem pasywnej rezerwy, nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do dwudziestu czterech godzin, będąc przeznaczony do szkolenia lub ćwiczeń wojskowych nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby, posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do służby w tej jednostce" podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności. Takie same konsekwencje grożą rezerwistom, którzy w czasie ćwiczeń nie wykonują poleceń służbowych lub samowolnie opuszczają miejsce szkolenia.

Pracodawcy są zobowiązani udzielić osobom powołanym na obowiązkowe ćwiczenia wojskowe bezpłatnego urlopu. Pracownicy podczas trwania szkolenia zachowują wszystkie uprawnienia, które wynikają ze stosunku zatrudnienia - z wyjątkiem wynagrodzenia. Rezerwista powołany na ćwiczenia, nie może zostać zwolniony w czasie ich trwania. Przepisy te nie obowiązują jednak w przypadku szkoleń jednodniowych.

Osoby powołane do jednostek wojskowych za każdy dzień szkolenia otrzymują rekompensatę w wysokości od 2,85 do niemal 14 procent najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza. W 2022 roku wynosiło ono 4560 złotych. Oznacza to, że za dzień ćwiczeń, powołani mogą otrzymać:

• 129,96 zł w przypadku szeregowych,
• 151,12 zł w przypadku kaprali,
• 157,32 zł w przypadku sierżantów,
• 191,52 zł w przypadku podporuczników.

Osoby, których dzienna stawka za wykonywaną pracę przewyższa kwotę uposażenia zasadniczego, mogą także złożyć wniosek o świadczenie rekompensujące. To — za jeden dzień ćwiczeń — nie może jednak wynieść więcej niż 1/22 całkowitego, miesięcznego dochodu brutto. Wniosek o rekompensatę mogą złożyć również przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą - w ich przypadku za dochód przyjmuje się zarobki z miesiąca poprzedzającego szkolenie.

Ustawa o obronie Ojczyzny precyzuje kwestię kwalifikacji wojskowych kobiet. Artykuł 59.5 wskazuje "do kwalifikacji wojskowej mogą się zgłosić również ochotnicy, w tym kobiety, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą 60 lat życia, niezależnie od posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, jeżeli ukończyli co najmniej 18 lat życia". Oznacza to, że kobiety, które zgłosiły się do Komisji wojskowej i otrzymały odpowiednią kategorię, również zasiliły siły rezerwy pasywnej.

Pod koniec 2022 roku w wykazie prac legislacyjnych rządu pojawił się jednak projekt rozporządzenia, które nakładałoby na wybrane grupy kobiet obowiązek stawienia się do Komisji wojskowych. Zgodnie z przedstawionymi propozycjami, kwalifikację wojskową musiałyby przejść kobiety, które kończą naukę lub studia na kierunkach medycznych, weterynaryjnych, pielęgniarskich, psychologicznych i ratownictwa medycznego.

Bądź na bieżąco z wydarzeniami w Polsce i na wojnie w Ukrainie, klikając TUTAJ.