Węże w beznogiej postaci wyewoluowały na lądzie

Lukę w wiedzy na temat ewolucji kończyn węży pomaga zapełnić najnowsze odkrycie z argentyńskiej Patagonii. Znalezione tam skamieniałe szczątki węża, pochodzące z okresu późnej kredy (sprzed 65 mln lat), reprezentują najbardziej prymitywnego znanego przedstawiciela tej grupy zwierząt. Naukowcy podejrzewają, że najstarsze węże prowadziły lądowy tryb życia, być może zamieszkiwały jamy lub nory.

Wcześniej paleontolodzy znajdowali skamieniałości świadczące o tym, że przodkowie współczesnych węży posiadali rozwinięte kończyny tylne. Dowodzi tego analiza budowy szczątków wymarłych już rodzin Haasiophis, Pachyrachis i Eupodophis. Węże te były spokrewnione ze współczesną rodziną dusicieli (obejmującą m.in. boa, pytony i anakondy).

Wśród ekspertów powszechny jest pogląd, że węże stopniowo traciły kończyny. Ostatnie odkrycia paleontologiczne pozwalają sądzić, że proces redukcji kończyn był dość skomplikowany. Nadal jednak stosunkowo mało skamieniałości dokumentuje ten fakt.

Badania znaleziska z argentyńskiej Patagonii wykluczają hipotezę, według której węże były pierwotnie beznogimi zwierzętami morskimi, które z czasem opanowały ląd - twierdzą autorzy odkrycia, Sebastian Apesteguia z Uniwersytetu Maimonides w Buenos Aires i Hussam Zaher z Muzeum Zoologicznego uniwersytetu w San Paulo.

Skamieniałość z Patagonii zachowała bowiem kilka cech (obecnych także u niektórych prymitywnych, współczesnych węży), związanych z podziemnym lub naziemnym trybem życia.

Za przystosowaniem nóg prawęża z Patagonii do kopania w ziemi lub do pełzania przemawia m.in. budowa krzyżowej części kręgosłupa. Stanowiła ona wsparcie dla obręczy miednicowej oraz masywnych nóg.

Późniejsi kuzyni nowo odkrytego gatunku tracili biodra oraz nogi w miarę, jak specjalizowali się i adaptowali w kierunku obecnego trybu życia - wodnego lub lądowego - piszą Apesteguia i Zaher.