Walka z korupcją wbrew konstytucji?

TK zajął się sprawą na wniosek rzecznika praw obywatelskich, który uznał, że przepisy dotyczące uregulowań antykorupcyjnych obowiązujące w prawie samorządowym są nadmiernie restrykcyjne. Zdaniem RPO, konstytucyjne prawo do informacji i zasada jawności (art. 61 konstytucji) dotyczą jedynie osób pełniących funkcje publiczne, nie zaś ich krewnych lub powinowatych.

Nowelizacja ustaw o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim z 2003 r. nałożyła na radnych i osoby pełniące funkcje w organach wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego (np. zastępców wójta oraz burmistrza, skarbników, kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych, itd.) obowiązek złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka oraz członków rodziny określanych przez prawo jako wstępnych, zstępnych i rodzeństwo - o ile zamieszkują oni na terenie tej samej gminy.

Rzecznik przyznaje, że intencją ustawodawcy było stworzenie możliwości szybkiego ustalenia, czy na wydanie danej decyzji przez urzędnika samorządowego nie mają wpływu powiązania natury pozamerytorycznej. Jednak zdaniem Rzecznika, doszło do konfliktu konstytucyjnie chronionych wartości: prawa obywateli do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne (art. 61 konstytucji) oraz prawa do ochrony prawnej życia prywatnego (art. 47 konstytucji).

RPO podkreśla, że ustawodawca znacznie zaostrzył także przepisy zakazujące łączenia funkcji publicznych z działalnością gospodarczą. Na mocy zaskarżonych przepisów radny, który przed rozpoczęciem wykonywania mandatu prowadził działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat, jest zobowiązany do zaprzestania prowadzenia tej działalności w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie tego obowiązku stanowi podstawę do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego.

Analogiczne rozstrzygnięcia wprowadzono do ustaw o samorządzie powiatowym i wojewódzkim. Zdaniem Rzecznika, unormowania te stanowią zbyt daleko posuniętą ingerencję ustawodawcy w swobodę działalności gospodarczej, nieuzasadnioną interesem publicznym. RPO podkreśla, że wprowadzona regulacja nie była niezbędna dla ochrony interesu publicznego, z którym została powiązana.

Podczas rozprawy przedstawiciele broniący stanowiska Sejmu oraz prokuratora generalnego nie zgodzili się ze stanowiskiem Rzecznika. Ich zdaniem, przepisy antykorupcyjne, choć restrykcyjne, zgodne są z przepisami konstytucji. Obowiązek złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka oraz wstępnych, zstępnych i rodzeństwo - o ile zamieszkują oni na terenie tej samej gminy, nie narusza prywatności tych osób, gdyż dane te na mocy innych przepisów są ogólnodostępne.