Uwaga na kleszcze! Wzrosło zagrożenie boreliozą!

Dlaczego kleszcze atakują człowieka?

Kleszcze są pasożytami, które egzystują dzięki żywicielowi, jakim jest m.in. jest człowiek. Dojrzałe, zapłodnione samice, by złożyć jajeczka muszą napić się krwi zwierzęcia lub człowieka, których obecność wyczuwają bezbłędnie z niewielkich odległości - po czym spadają z liści drzew, krzaków lub traw i wczepiają się w skórę.

Jak atakują skórę ?
Sam moment przekłucia naskórka i wysysania krwi pozostaje nie zauważony, ponieważ wydzielina zwierzęcia działa znieczulająco. Dopiero po 2-3 dniach podrażnione miejsce daje się nam we znaki - zaczyna swędzić a wypełniony krwią kleszcz powiększa się, przez co staje się lepiej widoczny. W miejscu ukłucia może wystąpić obrzęk, ból, swędzenie, zaczerwienienie.

Odkleszczowe zakażenia
Do zakażenia człowieka dochodzi w trakcie ssania krwi przez kleszcza. Niektóre kleszcze są zakażone bakteriami i wirusami wywołującymi choroby. Najgroźniejsza jest bakteria – krętek (Borrelia burgdorferi) - wywołujący boreliozę i wirusy (Flavovirus.) wywołujące wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu. Obie choroby nie leczone zagrażają niebezpiecznymi dla zdrowia powikłaniami.

Gdzie się najczęściej zakażamy?
Te małe pasożyty, przebywają najchętniej w wilgotnych lasach liściastych i mieszanych o gęstym poszyciu, nad brzegami stawów, jezior i rzek, w wysokiej trawie łąk, w parkowych zaroślach, a także w gniazdach ptaków, na strychach i poddaszach.

Ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi
Ze względu na niebezpieczne dla zdrowia powikłania zakażeń odkleszczowych obowiązuje wzmożona czujność. Zwłaszcza gdy wybieramy się do lasu czy na łąkę w okresie największej aktywności kleszczy – tj. na przełomie maja i czerwca oraz w okresie sierpień-październik (o ile jest ciepło). Rezerwuarem kleszczy są bowiem łąkowe i leśne gryzonie, zwierzyna płowa, a także ptaki – m.in. gołębie, jaskółki. Trzeba też wiedzieć, że zakażenie krętkiem kleszczowym wywołującym boreliozę występuje w Polsce stosunkowo często i nie ma na nie w pełni skutecznego lekarstwa. Chorują prawie wszyscy, których skutecznie ukąsił kleszcz zakażony krętkiem. Na szczęście nie wszystkie kleszcze są zakażone, choć na niektórych terenach jest ich 15-20%

2. BORELIOZA

Co to za choroba?
Borelioza jest jedną z najczęstszych chorób zakaźnych w Polsce. Znana jest też pod nazwą krętkowica. Jest przewlekłą, wieloetapową infekcją bakteryjną. Wywołują ją bakterie – tzw. krętki (Borrelia burgdorferi) przenoszone przez wszystkie postacie kleszczy. Stąd bywa również nazywana krętkowicą kleszczową. Co roku zapada na nią kilkadziesiąt tysięcy Polaków. Boreliozy nie można lekceważyć - ostrzegają lekarze. Nie rozpoznana i nie leczona zagraża licznymi niebezpiecznymi powikłaniami. Kobietom w ciąży grozi nawet poronieniem i uszkodzeniem płodu.

Etapowy rozwój boreliozy
Typowe objawy choroby to czerwone plamy, gorączka, osłabienie, bóle mięśni i stawów. Występują one po upływie 3-30 dni po ukąszeniu kleszcza (rumień alergiczny lub fizjologiczny od razu! Następnie czerwone plamy powiększają się obwodowo, stopniowo blednąc od środka, do miejsca ukłucia. Zmiany skórne występują u 80-90% osób zarażonych już na I etapie choroby, chociaż występują również później wtórnie. U reszty – dopiero po kilku miesiącach od zainfekowania – pojawiają się od razu objawy charakterystyczne dla drugiego etapu choroby. W II etapie zakażenia następuje rozsiew krętków do innych narządów – zaatakowane są stawy, układ nerwowy lub krążenia.

Przebieg choroby

- I etap - od 60 do 90 dni po ukłuciu kleszcza, zmiany skórne (rumień). Niebolesnym zmianom skórnym może towarzyszyć świąd, bóle mięśni, ogólne robicie, stany podgorączkowe, niekiedy powiększenie węzłów chłonnych.
- II etap - rozwój zmian skórnych, ostre zmiany zapalne narządów (w tym stawów, serca, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego)
- III etap - przewlekła infekcja - powyżej l roku do kilkunastu lat od zakażenia. Występują przewlekłe zmiany skórne oraz destrukcyjne zmiany zapalne stawów, przewlekłe zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych.

Rozpoznanie boreliozy
Zmiany skórne – rumień, czerwone plamy – o ile wystąpią – są łatwe do zaobserwowania, ale bywają mylone z różą, grzybicą, skórnymi zmianami alergicznymi lub fizjologicznym odczynem na ukąszenie owadów.
Lokalizacja zmian skórnych
U dzieci czerwone plamy lub grudki pojawiają się zwykle na skórze głowy, twarzy i szyi. Natomiast u dorosłych ma pośladkach, zgięciu pod kolanami lub pod pachami, czyli tam, gdzie najczęściej przyczepiają się kleszcze.

Leczenie I etapu boreliozy
Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia przyjmują, że rumień o średnicy równej lub większej niż 5 cm (gdy jest cały czerwony) świadczy z bardzo dużym prawdopodobieństwem o zakażeniu krętkiem i wymaga specjalistycznego leczenia antybiotykami. Na początku choroby stosuje się zazwyczaj antybiotyki doustne. Na tym etapie choroby leczenie antybiotykami jest najskuteczniejsze i najtańsze.

Objawy i powikłania II etapu choroby
W II etapie rozwoju choroby – wskutek zaatakowania przez bakterie narządów wewnętrznych rozwijają się ostre zmiany zapalne narządów – zapalenia stawów, mięśnia sercowego, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Można wyróżnić w związku z tym kilka postaci powikłań choroby.

Borelioza stawowa
W boreliozie stawowej mogą pojawiać się obrzęki dużych stawów (np. kolan, barków, łokci) i ich bolesność. Ataki choroby przedzielane okresami pozornego zdrowia, stopniowo coraz krótszymi, często są kojarzone z chorobami reumatycznymi i tak jak one leczone. Nieodpowiednie leczenie może doprowadzić do postępu choroby, trwałych zmian w stawach i kalectwa.

Neuroborelioza

Neuroborelioza u dzieci może objawiać się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub porażeniem nerwów twarzy; u dorosłych występują przeszywające, napadowe bóle „korzonkowe", zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zaburzenia psychiczne. Mogą pojawiać się zaburzenia koncentracji, silne bóle głowy, zwiększona drażliwość, uczucie zmęczenia, a nawet utrata przytomności i drgawki.

Kardioborelioza
Kardioborelioza, charakteryzująca się zapaleniem wsierdzia, osierdzia lub mięśnia sercowego, w Polsce występuje sporadycznie.

Leczenie II etapu boreliozy
Jeżeli chory zgłasza się do lekarza w drugim etapie choroby leczenie jest już długotrwałe, bardzo kosztowne. Trwa około sześciu do ośmiu tygodni i nie zawsze skuteczne. Nie leczona borelioza jest bardzo groźna - może spowodować niedowłady, uszkodzenia mózgu..

Tragiczny dla zdrowia III etap choroby
Trzeci etap może wystąpić do 15 lat od momentu zakażenia. Na tym etapie mogą występować zmiany zanikowe skóry, zaawansowane zwyrodnienie stawów, postępujące zmiany ośrodkowego układu nerwowego prowadzące do demencji, których nie kojarzy się z krętkami, ani tym bardziej z kleszczami.
Nie wolno lekceważyć tej choroby
Już wiemy dlaczego boreliozy nie wolno lekceważyć! Każde zainfekowanie kończy się chorobą – a powikłania tej choroby zagrażają poważnie zdrowiu. Również leczenie, nawet w pierwszym etapie, jest obciążające dla organizmu (duże dawki antybiotyków!).

Profilaktyka przeciw boreliozie
Niestety dostępną profilaktyką są głównie osłony ubraniowe i środki owadobójcze. Nie można zastosować medycznej profilaktyki, gdyż nie wynaleziono dotąd szczepionki przeciw boreliozie. Ponadto stosujmy osłony ubraniowe i ochronne środki chemiczne przeciw owadom. Idąc do lasu czy na łąkę z wysoką trawą należy odpowiednio się ubierać. Koniecznie są długie spodnie, bluza w długimi rękawami, nakrycie głowy. Po powrocie z wycieczki należy dokładnie obejrzeć skórę a jeśli przyczepił się kleszcz należy go jak najszybciej wydłubać, tak jak zadrę, a miejsce po nim dokładnie zdezynfekować. Uważać, by go nie rozgnieść i nie wetrzeć w skórę! Obecnie wiadomo, że by doszło do zakażenia kleszcz musi siedzieć w skórze ok. 48 godzin. Jeśli zostanie dłużej ryzyko zakażenia znacznie wzrasta.
W sklepach dostępne są środki owadobójcze lub odstraszające je. Działają one również na kleszcze.

3. KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU

Kleszcze przenoszą wirusy wywołujące zapalenie mózgu i opon mózgowych
Na terenie Europy szczególnie niebezpieczne dla człowieka są odkleszczowe zakażenia wywołane wirusem Flavovirus. Kleszczowe zapalenie mózgu groźną chorobą na którą chorują na nią dzieci i dorośli w wieku od 3 do 80 lat. Najczęściej zdarza się w wieku 15-50 lat. Siedliska kleszczy są stałym rezerwuarem zarazków, gdyż już raz zakażone wirusami kleszcze przekazują je następnie swemu potomstwu.
Wirusowe zapalenie mózgu

Jakim zagrożeniem dla zdrowia jest odkleszczowe wirusowe zapalenie mózgu i opon mózgowych?
Zapalenie mózgu jest ciężką chorobą wirusową. Przebieg choroby może być łagodny, ale i bardzo ciężki, niekiedy może prowadzić do kalectwa, a nawet zgonu. U niektórych osób choroba kończy się na jednym etapie. U innych po kilku dniach pozornego zdrowia pojawia się bardzo wysoka gorączka (do 400 C), silne zawroty i bóle głowy, wymioty, zaburzenia równowagi, sztywność karku. To groźne objawy, wymagające natychmiastowej interwencji lekarza i leczenia objawowego.

Zapalenie opon mózgowych
Jak często występują zachorowania?
Dotychczas zachorowania na odkleszczowe zapalenie mózgu występowały w naszym kraju głównie w województwie białostockim, suwalskim i olsztyńskim oraz w lesistych obszarach Polski północnej. Od 1993 roku liczba zgłoszonych zachorowań stale wzrost i co roku odnotowuje się kilkaset rozpoznanych ostrych przypadków choroby.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu
U części osób choroba może przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi potwierdza zakażenie. W innych przypadkach przebieg jest dwuetapowy:

I etap odkleszczowego wirusowego zapalenia opon mózgowych i mózgu
Pierwszy etap choroby pojawia się po 7-14 dniach od kontaktu z kleszczem. Niekiedy nawet dopiero po 28 dniach od ukąszenia, gdy już zdążyliśmy zapomnieć o kontakcie z kleszczem. Objawami są bóle mięśni, stawów, nudności, zapalenie spojówek, zaczerwienienie gardła, gorączka, katar, czasem powiększenie węzłów chłonnych najczęściej kojarzone są z przeziębieniem, zwłaszcza, gdy po kilku dniach same ustępują.
I etap odkleszczowego wirusowego zapalenia opon mózgowych i mózgu

Drugi etap choroby pojawia się po kilku dniach od zakończenia objawów etapu I. Chorego boli głowa, ma gorączkę, wymioty, nudności oraz zmiany zapalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Z reguły choroba kończy się na drugiej fazie i pacjent zdrowieje. Objawy zwykle ustępują po 2-3 tygodniach. Choroba może jednak przebiegać ciężko, gdy wystąpią objawy mózgowe, móżdżkowe lub rdzeniowe, rzadko ma przebieg śmiertelny (w 1-2% przypadków). Czasem stwierdza się następstwa pochorobowe, takie jak niedowład lub zanik mięśni. W Polsce od kilku lat dostępna jest szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu
Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu

W Polsce dostępna jest szczepionka przeciw odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych i mózgu FSME-IMMUN Inject. Zawiera ona oczyszczony antygen zabitego wirusa kleszczowego zapalenia opon mózgowych i mózgu ze szczepu izolowanego w Austrii. Ponieważ pełne szczepienie obejmuje 3 dawki - 0 (dzień podania pierwszej dawki), po 2-3 miesiącach i ostatnia po następnych 9-12 - powinno się je rozpocząć na kilka miesięcy przed sezonem wiosenno-letnim. Jeśli szczepienia podstawowe zaczynamy latem, to zaleca się podanie dawki drugiej już po 14 dniach od dawki pierwszej.

Nie jest to jednak ochrona raz na całe życie - niezbędne są dawki przypominające, co 3 lata. Jednak już po podaniu drugiej dawki organizm może się skutecznie bronić przed atakiem wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Szczepionka powinna być stosowana pod nadzorem lekarza, który powinien poinformować o możliwości wystąpienia działań niepożądanych. Należą do nich miejscowe zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wstrzyknięcia, powiększenie węzłów chłonnych. Sporadycznie: przejściowe stany gorączkowe, nudności, mdłości, ból mięśni, które ustępują zwykle po 24 h. U dzieci, zwłaszcza po pierwszej dawce może wystąpić gorączka powyżej 38 0C. W wypadku wystąpienia objawów niepożądanych należy zgłosić się do lekarza.

Polecamy w wydaniu internetowym: bydgoszcz.naszemiasto.pl