Ujawniono kulisy działań rządu Thatcher wobec Polski

Opublikowana w piątek wewnętrzna korespondencja brytyjskiego rządu z lat 1988-89 ujawniła skalę osobistego zaangażowania premier Margaret Thatcher w pomoc dla skupionej wokół Solidarności opozycji i wspieranie przemian demokratycznych w Polsce.

Margaret Thatcher
Źródło zdjęć: © AFP

Nowy zestaw dokumentów opublikowany przez National Archives w Londynie zawiera 319 stron korespondencji między Thatcher i jej najbliższymi współpracownikami na Downing Street, w kluczowych ministerstwach i ambasadzie brytyjskiej w Warszawie. Materiały źródłowe pochodzą z okresu od lutego 1988 r. do sierpnia 1989 r.

Z pism tych wynika, że brytyjska premier wielokrotnie interweniowałą osobiście w sprawach dotyczących Polski, m.in. krytykując swoich ministrów za zbyt powolne opracowywanie programów wspierających reformy gospodarcze.

Gdy doradcy zasugerowali Thatcher w czerwcu 1989 r. - zaledwie kilkanaście dni po pierwszych częściowo wolnych wyborach parlamentarnych w Polsce - że nie ma w kalendarzu czasu na nieformalne spotkanie z reprezentującym Solidarność Bronisławem Geremkiem, premier odpisała krótko: "Muszę się z nim zobaczyć".

W trakcie spotkania szefowa rządu otrzymała m.in. szczegółowo rozpisaną propozycję "programu pomocy międzynarodowej dla Polski", w szczególności dotyczącą redukcji długu zagranicznego i przyszłych relacji Polski z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, Bankiem Światowym i Klubem Paryskim.

Geremek poprosił Thatcher m.in. o pomoc w rozwiązaniu kryzysu żywnościowego i skierowanie do Polski nadwyżek z krajów Wspólnoty Europejskiej, a także o podzielenie się brytyjskimi doświadczeniami związanymi z masowymi zwolnieniami oraz przekwalifikowaniem pracowników kopalni i hut.

W innym dokumencie, datowanym na 27 sierpnia 1989 r. - tuż po nominacji Tadeusza Mazowieckiego na pierwszego niekomunistycznego premiera w Europie Wschodniej i złożeniu mu oficjalnych gratulacji, których szkice znajdują się w archiwach - szefowa brytyjskiego rządu odręcznie dodała do notatek sekretarza prośbę o przekazanie liderom Solidarności "gratulacji za ich niebywałe osiągnięcia - oczy całego świata zwrócone są na nich; tak wiele zależy od ich sukcesu".

Z tego samego okresu pochodzi także jedna z notatek ambasadora w Warszawie Stephena Barretta, który ocenił, że "porozumienia Okrągłego Stołu były unikatowe w powojennej historii Europy Środkowej, zarówno jeśli chodzi o jakość, jak i wagę zmiany, którą obiecały w kwestiach politycznych, społecznych i ekonomicznych".

Archiwa ujawniają też bliskie relacje administracji Thatcher z polskimi środowiskami w Wielkiej Brytanii, co pokazują m.in. wielokrotne odmowy na prośby o zwrócenie Polsce szczątków pochowanego w Newark generała i byłego premiera RP na uchodźstwie Władysława Sikorskiego.

Wśród dokumentów ujawnionych w piątek są też raporty poszczególnych ministrów gabinetu Thatcher, którzy odwiedzili Polskę w latach 1988-89. W archiwum znajdują się także wymieniane wewnątrz administracji krótkie listy na temat drobnych gestów dyplomatycznych, np. tego, jak w subtelny sposób zmienić treść depeszy gratulacyjnej do premiera Mazowieckiego, aby wyeksponować wyrazy sympatii, których nie było w przypadku wcześniejszego listu do Mieczysława Rakowskiego, albo jak protokolarnie skierować zaproszenie do Londynu dla przywódcy Solidarności Lecha Wałęsy.

Oprac. Adam Hrynkiewicz

Wybrane dla Ciebie
Miliony protestujących w USA. Trump odpowiedział
Miliony protestujących w USA. Trump odpowiedział
Nie żyje Sam Rivers. Muzyk miał 48 lat
Nie żyje Sam Rivers. Muzyk miał 48 lat
Do Gdańska zawinął kontenerowiec z Chin. Przypłynął trasą przez Arktykę
Do Gdańska zawinął kontenerowiec z Chin. Przypłynął trasą przez Arktykę
Doroczne liczenie katolików. Sprawdzą, ile osób chodzi do kościoła
Doroczne liczenie katolików. Sprawdzą, ile osób chodzi do kościoła
Netanjahu zapowiada start w kolejnych wyborach. "Wygram"
Netanjahu zapowiada start w kolejnych wyborach. "Wygram"
Ruchome tablice rejestracyjne. Policjanci odkryli zuchwały mechanizm
Ruchome tablice rejestracyjne. Policjanci odkryli zuchwały mechanizm
Pełna okupacja Ukrainy? Rosja potrzebowałaby 103 lata
Pełna okupacja Ukrainy? Rosja potrzebowałaby 103 lata
"Pokazywali zdjęcia trupów". Szokujące sceny w rosyjskiej szkole
"Pokazywali zdjęcia trupów". Szokujące sceny w rosyjskiej szkole
Piekło: Rosja jest na skraju społecznego wybuchu
Piekło: Rosja jest na skraju społecznego wybuchu
Rebelianci Huti wtargnęli do biura ONZ w Sanie
Rebelianci Huti wtargnęli do biura ONZ w Sanie
"Polityczny koszmar". Media o reakcji UE na szczyt Putin-Trump
"Polityczny koszmar". Media o reakcji UE na szczyt Putin-Trump
USA: Hamas planuje atak na cywilów w Strefie Gazy
USA: Hamas planuje atak na cywilów w Strefie Gazy