Siedem miesięcy w rosyjskiej okupacji. "Miałam poczucie, że po trochu umieram"

Natasza* ma 28 lat. Bardzo długo zwlekała z opuszczeniem Ukrainy. Mimo że wojna trwa tam od końca lutego, do Polski trafiła w połowie września. - Myślałam, że wojna szybciej się skończy, dlatego tak długo zwlekałam z wyjazdem. W Ukrainie zostali moi bliscy - mama, tata, brat. Nie chcą wyjeżdżać. Ja też nie chciałam ich tam zostawić, nie chciałam jechać sama, ale oni nie chcą. Moja mama ma 60 lat i uważa, że w jej wieku nie ma co myśleć o wyjazdach, o opuszczaniu domu. Ale mnie namawiała. Ja próbowałam ją skłonić do wyjazdu ze mną, ale nie naciskałam. Wahałam się codziennie: jadę, nie jadę, jadę... - opowiada.

W Ukrainie mieszkała jakieś trzy kilometry od Melitopola, w małej wiosce. - Tam jest katastrofa, masakra, nie da się żyć - mówi, gdy proszę, by opowiedziała mi o czasie pod rosyjską okupacją. - Czułam się tam, jakbym nie była w domu, mimo że byłam w domu rodzinnym. Miałam poczucie, że po trochu codziennie umieram - wspomina łamiącym się głosem.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Kiedy pytam, jak wyglądał jej dzień w Ukrainie, mówi, że żyła od pobudki do zaśnięcia. - Z dnia na dzień, byle jakoś przetrwać. Budziłam się, starałam się jakoś ogarnąć, iść do pracy w kwiaciarni, później jak najszybciej iść spać - mówi.

I dodaje: - Każdy dzień to widok żołnierzy. Mnóstwa żołnierzy! Kiedy gdziekolwiek szłam, spotykałam rosyjskich wojskowych z karabinami. Bardzo często zaczepiali mnie czy inne dziewczyny. Próbowali poderwać, rzucali w moim kierunku dziwne teksty. Tak, jakby celowo chcieli wzbudzić we mnie niepokój. Nieraz bardzo się bałam. Kiedy próbowałam ich ignorować i nie zwracałam uwagi na ich zaczepki, podchodzili do mnie bliżej z bronią. Bałam się, że coś mogą mi zrobić. Męczyło mnie to ciągłe napięcie - mówi Natasza.

- Nie można było rozmawiać po ukraińsku. Wszystko, co ukraińskie, było zakazane. Kiedy ktoś z żołnierzy podsłuchał jakąś rozmowę, ludzie byli wtrącani do piwnicy. Siedzieli tam co najmniej tydzień - dodaje. Kolega Nataszy był jedną z takich osób. Złapali go 10 minut po godzinie policyjnej, kiedy wracał do domu. Sprawdzali mu dokumenty, telefon, wszystkie aplikacje. Znaleźli u niego dyskusje na temat wojny, oczywiście po ukraińsku.

- Musimy wszystko usuwać z telefonów, bo w razie kontroli mogą w jakimkolwiek momencie sprawdzić, co mamy, zabrać telefon, ukarać. Mój kolega nie usunął i wrzucili go do piwnicy na tydzień. Mówił, że go nie bili, ale powiedzieli mu: nauczymy cię kochać Rosję. Nie buntował się, bo bał się o swoje życie. Kiedy do niego przychodzili za jego plecami stały dwie osoby, trzecia z nim rozmawiała, a kolejne dwie stały przed nim. Wszyscy z bronią. Gdyby powiedział coś nie tak, mogłoby się skończyć różnie - opowiada dziewczyna drżącym głosem.

To nie są odosobnione sytuacje. Siedem dni w piwnicy spędziło pięcioro nastolatków. Rosyjscy wojskowi więzili ich w Kupiańsku w obwodzie charkowskim. Kilka dni temu miasto odbili ukraińscy żołnierze, dzięki temu młodzi ludzie zostali uwolnieni i otrzymali niezbędną pomoc.

- Do tej pory w naszej miejscowości jest 70 osób, o których słuch zaginął. Zabrali ich do piwnic, a teraz nie wiadomo, czy w ogóle żyją. Stąd obawa kolegi - myślał, że go zabiją. Rosjanie wywozili zbuntowanych mieszkańców do Doniecka, a niektórych nawet do Rosji. A później nie wiadomo, co się z nimi działo. Każdy się nieustannie bał, że może to spotkać i jego - mówi 28-latka.

W jej wsi panuje bardzo depresyjny nastrój. Kilka domów zostało zniszczonych przez rakiety. Natasza wielokrotnie powtarza słowa "chaos", "ogólny marazm". I to, że od ponad ponad pół roku żyje się z dnia na dzień, bez nadziei na lepsze jutro.

Kiedy proszę Nataszę, żebyśmy cofnęli się do 24 lutego - dnia, w którym wybuchła wojna w Ukrainie, dziewczyna milknie. Przed dłuższą chwilę próbuje znaleźć słowa, by opisać to, co towarzyszyło jej tego dnia. - To był najgorszy dzień w moim życiu. Emocjonalnie nie do wytrzymania - wspomina.

Brat Nataszy w nocy z 23 na 24 lutego był w lesie. Poszedł z kolegą na polowanie. Kiedy o trzeciej w nocy zadzwonił jej telefon, wkurzyła się, że brat zawraca jej głowę po nocy. - Odebrałam i usłyszałam pytanie: Natasza, słyszysz to? Nie wiedziałam, o co mu chodzi. Spałam głęboko i nic do mnie nie docierało. On słyszał odgłosy wystrzałów. Powiedziałam mu, że może po prostu gdzieś niesie się dźwięk, może z Doniecka. Uspokoiłam go, że nic się nie dzieje. Mówiło się co prawda, że będzie wojna, ale nikt nie wierzył. Nie na taką skalę - opowiada.

O piątej rano cała jej rodzina była już na nogach. Hałas nie był niosącym się w cichej nocy wystrzałem z oddalonych od niej miejsc. Wybuchy było słychać wszędzie wokół. - Brat powiedział: Natasza, wojna się zaczęła! - mówi.

Te słowa - jak opowiada - będzie pamiętać do końca życia. - To tak strasznie brzmi. Pamiętam ten szary dzień. Przez cały czas siedziałam przed telewizorem i nie mogłam uwierzyć w to, co widzę. Słyszałam przelatujące nad naszym domem rakiety, bałam się, co teraz z nami będzie. Co z Ukrainą... - zawiesza głos.

Babcia Nataszy, rocznik 1922, wielokrotnie opowiadała jej i bratu o wojnie: - Mówiła mi, a ja po prostu przytakiwałam. Słuchałam, ale niewiele rozumiałam. A wtedy, pod koniec lutego, odczułam to boleśnie na własnej skórze.

- 26 lutego wyłączyli nam radio ukraińskie, telewizję, internet. Od trzech miesięcy nie ma w naszej wsi gazu. Teraz nie ma też prądu i wody. Co jakiś czas tego brakuje, na kilka dni. Potem wraca i znów wyłączają. Mieszkam w domu, więc mamy trochę zapasów, ale tylko ok. 200 litrów wody. Starcza na kilka dni. Kiedy nie ma wody, w sklepach nagle kosztuje nawet siedem razy więcej niż zwykle. Nie wiem, jak to będzie dalej. Czeka nas zima. Nasz dom ogrzewany jest gazem, nie wiem, co będzie - dodaje. Martwi się o bliskich, którzy pozostali w Ukrainie.

W jej wiosce są osoby, które czekały na wojsko rosyjskie, kusił ich ruski mir. - Tam jest mało młodych ludzi, większość to starsze osoby. Liczą, że jak przyjdą Rosjanie, ich sytuacja się poprawi. Nie wiem, na co oni mają nadzieję, czekając na "ruskie wybawienie". U nas sytuacja nie była kolorowa, dlatego od 2017 do 2019 roku byłam w Polsce. Pojechałam tam pracować. Szukałam nowej opcji dla siebie. Ale nigdy nie chciałabym być pod okupacją rosyjską, wyzwolona przez Rosjan - dodaje.

Przyszedł dzień, gdy po miesiącach pod rosyjską okupacją Natasza podjęła decyzję: - Zdecydowałam się na wyjazd, bo już nie miałam siły. Nie chciałam patrzeć na wiszące rosyjskie flagi, na żołnierzy, na tą szarą codzienność. Niektórzy mówili mi: po co wyjeżdżasz, nie zwracaj na to uwagi. Nie umiałam tak żyć. Byłam zmęczona tym ruskim mirem, nie miałam już siły tam zostać.

Nawet jej mama, którą kocha, nie była powodem, by zostać.

- Data mojego wyjazdu zmieniała się trzykrotnie. Kierowca, którego złapałam na grupie na Telegramie, nie mógł przyjechać w terminie, bo dostawał sygnały, że nie jest to bezpieczne. Wyjechałam dużo później niż planowałam. Do Zaporoża dojechałam w sześć godzin. To bardzo szybko! Moja kuzynka jechała tę drogę przez cztery dni. A to tylko nieco ponad 100 km. Jedzie się powoli, przez zniszczone miasta, a po drodze jest ok. siedmiu blockpostów - opowiada.

Spod Melitopola dojechała do Zaporoża, gdzie - jak mówi - życie toczy się zupełnie inaczej. Nie tak, jak przed wojną, ale zdecydowanie lepiej niż u niej na wsi. - Ludzie, którzy są dalej od frontu, mniej ogarniają sytuację. Niby czytają wiadomości, wiedzą, co się dzieje, ale nie odczuwają tego tak mocno, jak ci, którzy żyją w centrum działań, wśród rosyjskich żołnierzy. Zazdrościłam im, że w Zaporożu życie toczy się inaczej - mówi.

- A we Lwowie to już w ogóle inaczej! Tam można żyć, jakby w ogóle nie było wojny. Nie jest jednak dla mnie zrozumiałe, że ktoś siedzi i spokojnie pije kawkę, kiedy w innym miejscu w Ukrainie ktoś inny musi gotować na ognisku, bo nie ma gazu... - podkreśla Natasza.

Z Zaporoża, gdzie się zatrzymała na dwa dni, pojechała do Krzywego Rogu, stamtąd do Lwowa, a potem do Wrocławia. Wjeżdżając do Polski nie poczuła się, jakby przekraczała granicę. - Polska to jak my. Czuję się tu jak w domu. Tylko muszę nieco inaczej mówić i znów ułożyć swoje życie - mówi.

Żałuje, że jej rodzina została w Ukrainie, ale równocześnie bardzo się cieszy, że wyjechała. W końcu odetchnęła i mogła obudzić się w innej rzeczywistości niż ta, w której żyła przez ostatnie miesiące.

Natasza mówi na koniec: - Cieszę się, że jestem w Polsce, ale czekam na koniec okupacji Ukrainy. Co chwilę sprawdzam, co się dzieje w moim kraju, w Melitopolu. Nie wiem, kiedy wrócę do domu, ale wierzę, że to się stanie. Wierzę w Ukrainę z całych sił. I w to, że prawda będzie po naszej stronie.

* Imię bohaterki zostało zmienione na jej prośbę. Obawia się o bezpieczeństwo swoich bliskich, którzy pozostali w Ukrainie.

Żaneta Gotowalska, dziennikarka Wirtualnej Polski