Eksperci: zmiana klimatu to poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego

"Tradycyjne postrzeganie bezpieczeństwa narodowego nie jest już wystarczające" – przekonuje w nowym raporcie Koalicja Klimatyczna, którą współtworzy kilkadziesiąt prośrodowiskowych organizacji.

Skąd takie przekonanie?

Jak tłumaczą eksperci, zmiana klimatu nie jest już odległą wizją, ale realnym zagrożeniem, które wpływa na każdy aspekt funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Co ważne, przyczynia się nie tylko do namacalnych problemów w świecie rzeczywistym (jak choćby coroczne susze), lecz także wzrostu niepokojów i konfliktów wewnętrznych. Dlatego zdaniem Koalicji Klimatycznej najwyższa pora, by zmianę klimatu zacząć postrzegać jako proces zagrażający bezpieczeństwu narodowemu.

– Bezpieczeństwo państwa zależy od tego, czy jego służby są w stanie odpowiednio wcześnie zidentyfikować zagrożenia, jakie przed nim stoją i adekwatnie do nich podjąć działania zapobiegawcze i zwiększające odporność na ryzyko negatywnych oddziaływań – tłumaczy Zbigniew Karaczun, prof. SGGW, ekspert Koalicji Klimatycznej i współautor raportu.

Jak tłumaczą twórcy opracowania, choć obrona granicy jest ważna, to jednak nie tylko ona zapewnia bezpieczeństwo. Ważne jest również dbanie o stabilność fizyczną, psychiczną i ekonomiczną obywateli, która umożliwia im godne życie i rozwój.

W skrócie: ludzie muszą mieć zapewnioną żywność, wodę, prąd i inne podstawy. Tymczasem zapewnienie ich w świecie rozpędzającej się zmiany klimatu i przy niewystarczających inwestycjach w kluczową infrastrukturę staje się coraz mniej pewne.

"Susze, pożary, powodzie, fale upałów – to skutki zmiany klimatu, które zagrażają życiu, zdrowiu i dobrostanowi Polek i Polaków" – tłumaczy Koalicja Klimatyczna.

Wśród kilku najważniejszych zagrożeń wymienia m.in.:

• wzrost zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze oraz pojawienie się wirusów wcześniej w Polsce nieobecnych,

• ograniczenie samowystarczalności żywnościowej z powodu susz i nieurodzajów,

• zniszczenia i wyłączenia z użytkowania infrastruktury wrażliwej na skutek zmiany klimatu (np. kluczowe drogi, infrastruktura nadmorska),

• częstsze wyłączenia elektrowni i przerwy w dostawach prądu,

• ograniczenia w przemieszczaniu się i transporcie towarów,

• spadek produkcji w sektorach energo- i wodochłonnych.

Ekstremalne zjawiska pogodowe to także koszty. W latach 2001-2019 wyniosły w Polsce średnio 6 mld zł rocznie, czyli łącznie 115 mld zł strat bezpośrednich, a prognozy Polskiej Izby Ubezpieczeń wskazują na możliwość spadku PKB z powodu zmiany klimatu do 2050 r. o 3-10 proc.

– Polska jest niemal zupełnie bezbronna wobec negatywnych oddziaływań powodowanych przez zmianę klimatu z powodu ich wieloletniego lekceważenia. Nie mamy służb zapobiegających dezinformacji klimatycznej, jesteśmy słabo przygotowani na skutki katastrof naturalnych czy zagrożenia zdrowotne wywołane zmianą klimatu, nie podejmujemy działań, aby zapobiec utracie bezpieczeństwa żywnościowego – wylicza prof. Karaczun.

Osobną kategorię zagrożeń stanowi wzrost dezinformacji klimatycznej i wzmacnianie polaryzacji w społeczeństwie. Raport wskazuje, że kwestie klimatyczne stały się narzędziem w wojnie hybrydowej.

"Rosja aktywnie wykorzystuje dezinformację klimatyczną do podważania zaufania obywateli do władz i siania niezgody, a w efekcie do destabilizacji państw i osłabienia ich pozycji na arenie międzynarodowej. Brak uwzględnienia zagrożeń klimatycznych w polskiej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego utrudnia walkę z atakami tego typu" – podkreśla Koalicja Klimatyczna.

– Zjawisko dezinformacji klimatycznej nie jest marginalnym problemem, lecz strategicznym zagrożeniem dla państwowego bezpieczeństwa, szczególnie w kontekście rosnącej polaryzacji społecznej. Manipulowanie informacjami i danymi o kryzysie klimatycznym, przede wszystkim w mediach społecznościowych, znacząco wpływa na spowolnienie wdrażania polityk ograniczających emisje i wspierających dostosowanie do skutków zmiany klimatu – wyjaśnia Anna Siewiorek, współautorka raportu z Fundacji Climate&Strategy.

Koalicja Klimatyczna zwraca przy tym uwagę, że NATO już dostrzega tego typu zagrożenia. Dowodem jest przyjęcie w 2021 r. Agendy Sojuszu w sprawie zmiany klimatu i bezpieczeństwa.

"Polska, jako członek NATO, nie powinna dłużej pozostawać w tyle" – podkreśla Koalicja Klimatyczna. I ma nadzieję, że opublikowany przez nią raport stanie się dla polskich władz dzwonkiem alarmowym, który obudzi je z letargu.

Eksperci organizacji przedstawili też szereg rekomendacji, które warto wprowadzić jak najszybciej.

– Jest wiele działań, które możemy i musimy podjąć, by zwiększyć naszą odporność. Niektóre są proste, jak zwiększenie ilości zieleni w mieście, by zapewnić sobie ochłodę w upały. Inne są bardziej złożone, jak przygotowanie sektora ochrony zdrowia – zapewnienie lekarzom szkolenia w zakresie nowych chorób czy szpitalom chłodzenia w czasie upałów – wymienia Urszula Stefanowicz, ekspertka Koalicji Klimatycznej z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg Mazowiecki.

Według Stefanowicz najlepsze działania to te, które jednocześnie łagodzą nasz wpływ na klimat i dostosowują gospodarkę do już zachodzących zmian. Takie rozwiązania to np. poprawa efektywności energetycznej budynków i rozwój kolei. - Mamy już potrzebne rozwiązania. Wystarczy przestać chować głowy w piasek i zabrać się do pracy – komentuje ekspertka.

Szymon Bujalski, Dziennikarz dla Klimatu