Narkotyki, rozboje, nielegalny handel. Krzysztof: cela uratowała mi życie

Był bardzo młody, kiedy wkręcił się w handel piratami. Dostał za to 6 miesięcy. Wyrok odsiedział w Radomiu. "Nie jest źle. Szybko zleci" - pomyślał. Drzwi do celi były pozamykane. Pełna izolacja. - Żeby się czymś zająć, czytałem książki i pisałem listy. Do mamy. Pytałem co słychać, czy wszyscy zdrowi, jak sobie radzą i czy się im układa. Nie odpisywała mi, ale przyjeżdżała na widzenia - opowiada. Mama Krzysztofa umarła jeszcze w trakcie jego pierwszej odsiadki. Podczas gotowania obiadu dostała wylewu. Od kuchenki zapalił się jej sweter. Spłonęła żywcem. - Nie potrafiłem sobie z tym poradzić. Pewnie dlatego, wychodząc z pierwszego wyroku, uciekłem w narkotyki. Wyszło, jak wyszło. Przez 5 miesięcy życia na wolności dorobiłem się 9,5 lat więzienia - wspomina.

Krzysztof od ponad dwóch lat pracuje jako konserwator w Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w Warszawie. Wyłącznie dzięki temu, że od pewnego czasu odsiaduje wyrok w półotwartym zakładzie karnym. Nie do końca rozumie na czym będzie polegał nowy projekt ministerialny "Praca dla więźnia", ale opisując własną historię próbuje przekonać mnie, że praca rzeczywiście może skazanego zmienić.

- Nie do końca rozumiem słowo "resocjalizacja". Ja to nazywam "naprawą człowieka". Jeżeli człowiek świadomie widzi co i ile stracił w życiu, i co może jeszcze zrobić i zyskać, jest w stanie się zmienić. Tak jak ja - opowiada Krzysztof. Cały czas siedzi wyprostowany jak struna. Ręce chowa pod małym stolikiem, przy którym siedzimy. Ale wciąż badawczo patrzy mi w oczy.

Wspomina warszawskie technikum. Tam poznał kumpli z różnych środowisk. Poszedł nie w tym kierunku, co trzeba. Wciągnęły go łatwy zarobek i szybka kasa. Sprzedawał kradzione rzeczy, składał komputery z nielegalnych części. Razem z pirackimi oprogramowaniami opychał je później "na mieście". Po pierwszej odsiadce i śmierci matki było tylko gorzej. Wkręcił się w narkotyki. Najpierw marihuana, później amfa i kokaina. Po czasie sam zaczął dilować. Przed siedem lat nikt nie złapał go za rękę, ale ponieważ zaczęło się robić bardziej niebezpiecznie, a nagonka na dilerów rosła, "przebranżowił się" na rozboje. To za nie dostał 9,5 roku.

- Zastraszałem, wyłudzałem pieniądze, używałem siły. Napadałem na hurtownie. Miałem swój rewir i dwóch zaufanych ludzi - wspomina. Pytam, co się z nimi stało. Krzysztof dosłownie na sekundę zamiera, spuszcza wzrok na schowane pod stolikiem ręce, ale chwilę później sprawnie odpowiada: przedawkowali. Dwa tygodnie po ich śmierci Krzysztof trafił za kratki. - Nie oszukujmy się, takie życie może skończyć się tylko na dwa sposoby. Więzienie albo śmierć. Pomyślałem, że albo się w tym więzieniu ogarnę, albo, tak jak oni, wyląduję w piachu. Myślę sobie, że cela uratowała mi życie - mówi.

Przez pierwsze dwa lata wyroku Krzysztof, jako osadzony, zatrudniany był do "prac wewnętrznych". To oznaczało, że pracował za darmo, nie wychodząc poza mury zakładu karnego. Był stolarzem i gotował w więziennej kuchni. Więcej opowiada o tej drugiej robocie. Pewnie dlatego, że nie było lekko. - Wstawałem o godzinie 3.30 rano. Przygotowywałem pierwsze i drugie śniadanie, zupy mleczne, robiłem herbaty. Dźwigałem garnki po 40 kilogramów. Ładowałem je na wózek i rozwoziłem po celach. Przede mną pracowało tam wielu chłopaków, ale po 2 tygodniach mieli dość i rezygnowali. Ja nie - mówi. Nie ukrywa dumy i czeka na moją reakcję. Chwilę milczymy. Krzysztof się skrzywił i przyznał, że wkurzało go trochę to, że pracował za darmo. Później jakby się zreflektował i dodał: - Ale praca wyrabia charakter. Z kuchni wychodziłem o 12.00, a na 15.00 szedłem do szkoły. Z powrotem w więzieniu byłem około 19.00. Pełna mobilizacja - mówi. Wiedział, że siedzenie w czterech ścianach celi nie ma sensu, a praca, nawet ta nieodpłatna,
przygotuje go do życia na wolności.

Krzysztof, w przeciwieństwie do swoich współwięźniów, postanowił skończyć liceum. Jeszcze w Łowiczu, gdzie brał udział w terapiach dla uzależnionych i agresywnych, napisał wniosek z prośbą o przydzielenie go do szkoły. Tak trafił na warszawski Mokotów, do zakładu karnego przy Rakowieckiej. - Zrobiłem trzy lata liceum. Podchodziłem do matury, ale nie udało się. Z matematyki i angielskiego zabrakło mi trochę punktów - mówi, jednocześnie zapewniając mnie, że zamierza to nadrobić po wyjściu z więzienia.

Gdy został przydzielony do półotwartego zakładu karnego, mógł liczyć na płatną już pracę poza murami więzienia. Został konserwatorem w Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w Warszawie. Mówią tu na niego "nasza gwiazda". A Krzysztof zaprzecza. Trochę nerwowo potrząsa głową i powtarza, że jest przecież "normalnym osadzonym".

W Inspektoracie, dwie ulice od zakładu karnego, jest już o 7.30. Naprawia, trochę sprząta, chwilę porozmawia z urzędnikami. Do celi wraca o 16.00. Zje obiad, obejrzy coś w telewizji, poczyta, później kolacja i obowiązkowy, wyczekany telefon do narzeczonej.

Poznali się na przepustce. Krzysztof może opuszczać więzienie dwa razy w miesiącu. Raz na 30 godzin, a drugi nawet na 6 dni. - Moja narzeczona studiowała z żoną kolegi z celi. Powiedziała, że nie interesuje ją moja przeszłość tylko to, jaki jestem teraz. Zapewniła też, że na mnie poczeka. Jest niesamowita. Pewnie każda inna dziewczyna pomyślałaby: wariat, co on ode mnie chce? A moja narzeczona dała mi szansę. Jesteśmy zaręczeni już od 4 lat - opowiada.

Jak tylko wyjdzie, chce wziąć ślub. No i dziecko. Chciałby mieć pełną rodzinę. - Mam 34 lata. Mogę jeszcze dużo zrobić. Zawaliłem sobie życie i nic nie osiągnąłem. Rodzina tylko się za mnie wstydziła. Przez to, co nawywijałem, przed długie lata czułem do siebie obrzydzenie. Ale teraz powoli mogę wszystko zacząć naprawiać - opowiada Krzysztof.

Ma fach w ręku, więc mówi, że na wolności nie będzie mu trudno o pracę. Jeszcze przed drugim wyrokiem pracował na budowach, jako stolarz i pomocnik elektryka. Do tego doświadczenie zdobyte już za kratami. Poza tym ma znajomości. Kilku kumpli może go zatrudnić z dnia na dzień. A jeśli to nie wypali? Pójdzie do pośredniaka. Weźmie wszystko, przecież trzeba jakoś zacząć. - Nikt nie mówi, że będzie łatwo. Ale mam zdrowe ręce i zdrowe nogi. Nie ma takiej pracy, której bym się nie podjął - przekonuje mnie.

Ostracyzm społeczny skazanego? Mówi, że tego nie doświadczył. A były ku temu okazje, chociażby na przepustkach. - Bałem się pierwszego kontaktu z ludźmi. Ale oni są po prostu ciekawi. Szczególnie ci, którzy nigdy wcześniej nie mieli styczności z osadzonym. Teraz już, im częściej wychodzę na przepustki, mam wrażenie, że patrzą na mnie przychylnym okiem - mówi. Liczy na to, że przyszli pracodawcy na wolności również nie będą mieli problemu z jego wyrokiem.

Na koniec rozmowy wracamy jeszcze do pracy więźniów podczas odbywania kary. Mówię, że ludzie się boją, że więźniowie zabiorą pracę bezrobotnym z czystą kartoteką. Krzysztof trochę się miesza. Nie wie, co o tym myśleć. Ale tłumaczy mi, że dzięki temu, że pracuje podczas odbywania kary, łatwiej będzie mu się odnaleźć na wolności. - Osadzony, który pracuje, przygotowuje się do życia w społeczeństwie, w którym będzie przecież musiał sobie jakoś poradzić. By móc się zrehabilitować, każdy powinien dostać szansę na pracę - tłumaczy.

Krzysztof ma ambitne plany. Rodzina, przyjaciele inni niż dotychczas, matura, praca. Powrotu do poprzedniego życia nie przewiduje, choć przyznaje, że nawet podczas przepustek natyka się na pokusy. - Nie raz spotkałem starych znajomych, którzy proponowali mi łatwy zarobek. Ale ja widzę, co się z nimi dzieje. I nie chcę już takiego życia. Mam dość. Chcę teraz trochę pożyć. Jak człowiek - mówi.

Projekt ministerialny "Praca dla więźnia" zakłada wybudowanie 40 hal na terenach zakładów karnych, które będą dzierżawione przez przedsiębiorców. Zostaną w nich zatrudnieni osadzeni z zamkniętych więzień. Skazani będą mogli także podjąć nieodpłatną pracę na rzecz samorządów. Natomiast ci pracodawcy, którzy zdecydują się na zatrudnienie byłego więźnia, mogą liczyć na wysokie ulgi podatkowe. Urzędnicy więzień w rozmowach z Wirtualną Polską tłumaczą, że nie ma zagrożenia, iż więźniowie "zabiorą" miejsca pracy innym obywatelom. Mają oni być przydzielani do prac, na których w danym mieście chętnych nie ma.