Najważniejsze instytucje UE

KOMISJA EUROPEJSKA

1. Organ wykonawczy Wspólnoty

2. Siedzibą KE jest Bruksela

Do podstawowych zadań Komisji Europejskiej należy: inicjowanie procesu tworzenia prawa instytucjonalnego, prowadzenie bieżącej polityki wspólnotowej, formułowanie i nadzorowanie wykonania polityk wspólnotowych, mediacja między państwami członkowskimi w celu zabezpieczenia realizacji idei o wymiarze europejskim oraz utrzymywanie w imieniu Wspólnoty stosunków dyplomatycznych z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi. Komisja stoi także na straży traktatów wspólnotowych.

Obecnie w skład Komisji wchodzi dwudziestu członków, po dwóch desygnowanych przez każde z pięciu dużych państw członkowskich i po jednym z każdego z dziesięciu mniejszych. Komisarze są nominowani na pięcioletnią kadencję przez własne rządy narodowe na mocy wspólnej zgody z udziałem Parlamentu Europejskiego.

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Nicejskiego, w momencie rozszerzenia Unii o państwa z Europy Środkowej i Wschodniej, każdy kraj członkowski - a więc również Polska - będzie miał tylko jednego komisarza. Oznacza to, że w sytuacji, gdy zostaną przyjęte wszystkie państwa aktualnie kandydujące, liczba komisarzy osiągnie 27 (po przyjęciu Bułgarii i Rumunii, które nastąpi w terminie późniejszym).

PARLAMENT EUROPEJSKI

3. Nie posiada uprawnień ustawodawczych

4. Siedziba: Strasburg (sesje plenarne) i Bruksela (sesje dodatkowe, spotkania komisji)

Pierwowzorem Parlamentu Europejskiego było Zgromadzenie EWWiS, które następnie połączono ze Zgromadzeniami EWG i EURATOM-u podczas fuzji instytucjonalnej trzech Wspólnot. 20 marca 1958 r., w trakcie pierwszej sesji wspólnego organu parlamentarnego Wspólnot Europejskich w Strasburgu, przyjął on nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego. Obecną nazwę ustalono w 1962 r.

Początkowo Zgromadzenie Parlamentarne Wspólnot składało się jedynie z delegatów parlamentów krajowych. Dopiero w 1979 r. we wszystkich państwach członkowskich odbyły się pierwsze powszechne i bezpośrednie wybory. Wyłoniono wówczas 410 parlamentarzystów. Wraz z powiększeniem się liczby państw członkowskich Wspólnot liczba mandatów Parlamentu wzrosła do 626.

W obliczu kolejnego rozszerzenia UE ustalono, że maksymalna liczba deputowanych nie przekroczy 700. Jednakże podczas szczytu w Nicei, który odbył się w grudniu 2000 r., podjęto decyzję o zwiększeniu liczby deputowanych europejskich do 732. Decyzja ta ma zostać zrealizowana dopiero wraz z przyjęciem do Unii nowych członków. Traktat Nicejski precyzuje ponadto, iż po akcesji obywatele polscy będą mieli prawo wyboru 50 deputowanych do Parlamentu Europejskiego.

Kadencja Parlamentu trwa pięć lat. Parlament nie może zostać rozwiązany przed upływem kadencji. Parlament obraduje w trybie sesyjnym. Sesje trwają jeden rok z przerwą wakacyjną. W Parlamencie funkcjonuje 17 stałych komisji parlamentarnych, specjalizujących się w różnych dziedzinach. Uprawnienia Parlamentu Europejskiego są nadal bardzo ograniczone, choć obecnie nieco większe niż w momencie powołania tej instytucji. Należą do nich: uprawnienia w procesie legislacyjnym, uprawnienia budżetowe oraz uprawnienia kontrolne.

RADA EUROPEJSKA

5. RE to spotkanie szefów państw i rządów państw członkowskich

6. Podejmuje decyzje w sprawie strategicznych kierunków rozwoju UE

Rada Europejska znajduje się poza systemem instytucjonalnym traktatów wspólnotowych i nie posiada formalnego statusu organu UE. Spotkania Rady mają więc charakter quasi-formalny, choć od 1974 r. odbywają się regularnie dwa razy do roku. Posiedzeniom Rady przewodniczy szef rządu państwa członkowskiego, sprawującego półroczną prezydencję we Wspólnocie. Spotkania Rady Europejskiej odbywają się w państwie aktualnie przewodniczącym Radzie UE, gdyż nie posiada ona stałej siedziby. W obradach Rady uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych, przewodniczący Komisji Europejskiej oraz jeden z członków Komisji.

Traktat z Maastricht wymienia Radę jako ”ciało stymulujące rozwój Unii i określające ogólne kierunki jej polityki”. Jej zadania sprecyzowane są w Jednolitym Akcie Europejskim. Do zadań tych należy: ustalanie głównych kierunków rozwoju integracji europejskiej, określanie przewodnich linii polityki Wspólnot oraz Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, tworzenie nowych obszarów wspólnej działalności krajów członkowskich oraz wyrażanie wspólnego stanowiska w odniesieniu do stosunków zewnętrznych.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ

7. Nie należy jej mylić z Radą Europejską

8. Główny organ decyzyjny i legislacyjny UE

Rada Unii Europejskiej reprezentuje interesy państw członkowskich na poziomie Wspólnoty. Kształtuje jej politykę we wszystkich dziedzinach. Jest również odpowiedzialna za koordynację ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich i podejmowanie decyzji w powierzonym jej zakresie merytorycznym.

W skład Rady UE wchodzi jeden przedstawiciel w randze ministra z każdego państwa członkowskiego. W sumie, w obecnym stanie prawnym, Rada UE liczy 15 członków. W zależności od przedmiotu obrad spotyka się ona w 16 składach. Co najmniej raz w miesiącu (z wyjątkiem sierpnia) obraduje rada ministrów spraw zagranicznych - Rada do Spraw Ogólnych (General Affairs Council). Pozostałe rady spotykają się dwa do czterech razy w roku. Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i październiku). Przewodniczącym Rady zostaje na okres sześciu miesięcy państwo sprawujące prezydencję Unii.

Każde państwo członkowskie utrzymuje swoją delegację w Brukseli, określaną mianem Stałego Przedstawicielstwa. Szefowie tych delegacji tworzą Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER - Comité des Représentants Permanents). Działający od 1958 roku Komitet jest organem pomocniczym Rady UE. Tworzą go reprezentanci państw członkowskich w randze ambasadorów.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

9. Organ niezależny od państw członkowskich, pozostałych instytucji i organów wspólnotowych

10. Ma siedzibę w Luksemburgu

Początkowo działalność Trybunału Sprawiedliwości koncentrowała się na rozstrzyganiu sporów pomiędzy Komisją Europejską a rządami państw członkowskich, w związku z naruszaniem przez nie obowiązującego prawa Wspólnot. Z upływem czasu coraz częściej pojawiały się sprawy wynikające ze skarg wnoszonych przez rządy państw członkowskich przeciwko decyzjom Komisji Europejskiej.

Obecnie jurysdykcja Trybunału obejmuje rozstrzyganie sporów pomiędzy państwami członkowskimi, pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi, pomiędzy organami Wspólnoty oraz pomiędzy Wspólnotą a przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi. We wszystkich przypadkach Trybunał orzeka w pierwszej instancji. Może on jednak również stanowić instancję odwoławczą (a ściślej kasacyjną) w stosunku do orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji.

Kompetencje Trybunału można podzielić na trzy rodzaje: wiążące się z wykonywaniem funkcji strażnika prawa wspólnotowego, kompetencje w zakresie kontroli legalności aktów wtórnego prawa wspólnotowego oraz kompetencje w zakresie wydawania orzeczeń wstępnych (polegają na wyjaśnianiu wątpliwości dotyczących zastosowania przez sędziów krajowych prawa wspólnotowego w danym państwie członkowskim).

Od 1995 r. Trybunał Sprawiedliwości liczy 15 sędziów, powołanych na sześć lat na mocy zgodnej woli państw członkowskich, z możliwością odnowienia kadencji. Sędziowie Trybunału wybierają ze swojego grona przewodniczącego na trzyletnią kadencję. Sędziów wspomaga dziewięciu adwokatów (rzeczników) generalnych, których zadaniem jest analiza spornych spraw na zasadzie pełnej bezstronności i niezależności oraz przygotowanie końcowych wniosków dla Trybunału.

RADA EUROPY

11. Rada Europy zrzesza obecnie 41 państw europejskich, w tym Rosję oraz byłe republiki ZSRR.

12. Rada nie jest instytucją UE

Rada została powołana do życia w wyniku kongresu haskiego (1948) w dniu 5 maja 1949 roku jako pierwsza organizacja europejska będąca próbą stworzenia zinstytucjonalizowanej integracji europejskiej. Mimo aspiracji federalistów, Rada Europy przyjęła charakter współpracy międzyrządowej koncentrującej się na sprawach natury politycznej, gospodarczej i kulturalnej oraz na ochronie praw człowieka i obywatela.

Nie mylić z Radą Europejską czy też Radą Unii Europejskiej, które są instytucjami Unii Europejskiej.

ŹRÓDŁO: Internetowy Serwis Głównego NegocjatoraInternetowy Serwis Głównego Negocjatora(jask)