Najstarsza murowana budowla Gdańska uratowana

Wydałem decyzję wyłączającą teren, na którym znajduje się zabytek, z planowanej w tym miejscu inwestycji - powiedział poznański konserwator zabytków, sprawujący pieczę nad obiektem, Aleksander Starzyński.

W podziemnym obiekcie ma powstać mini skansen archeologiczny prezentujący najdawniejszą historię tysiącletniego Gdańska. Znajdzie się w nim ceramika, paciorki, bursztynowe krzyżyki i inne średniowieczne przedmioty znalezione w mieście przez archeologów podczas wykopalisk.

Romańska piwnica jest jedyną XIII-wieczną murowaną budowlą w Gdańsku. Wprawdzie przed kilkoma laty archeolodzy znaleźli już jeden obiekt z tych czasów - pozostałości murowanego kościoła św. Mikołaja, ale zachowały się z niego tylko fundamenty, zresztą dziś także prezentowane w formie mini skansenu.

Podziemną budowlę z XIII wieku odkryli przed ponad dwoma laty gdańscy archeolodzy. Natrafili na nią niespodziewanie, w czasie rutynowych badań przeprowadzanych w samym centrum historycznego Gdańska, w miejscu, gdzie spółka Kupcy Dominikańscy planowała budowę kilkudziesięciu straganów handlowych.

Romańska piwnica została zbudowana w drugiej połowie XIII wieku, czyli jeszcze przed przybyciem do Gdańska Krzyżaków, którzy przejęli miasto od słowiańskich książąt w 1308 roku. Podziemne pomieszczenie było częścią klasztoru dominikanów - pierwszego zakonu, jaki przybył do miasta na zaproszenie miejscowych książąt.

Piwnica zachowała się w bardzo dobrym stanie, niemal w całości. Tylko w czterech wieńczących ją eliptycznych sklepieniach - wykonanych rzadką, wymagającą dużego kunsztu murarskiego techniką - brakowało części cegieł.

Znalezisko zostało uznane w środowisku historyków i archeologów za sensacyjne. To absolutna rewelacja. Tak świetnie zachowanych budowli z czasów przedkrzyżackich mamy nie tylko na Pomorzu, ale i w Polsce, niezwykle mało - mówił prof. Leszek Jerzy Kajzer z Uniwersytetu Łódzkiego, specjalista od archeologii i architektury średniowiecznej.

Zaraz po dokonaniu odkrycia historycy i archeolodzy rozpoczęli starania o pozyskanie pieniędzy na restaurację piwnicy, tak by można ją było udostępnić zwiedzającym. Do ich pomysłu niezbyt przychylnie podchodzili Kupcy Dominikańscy: restauracja piwnicy opóźniłaby planowaną przez nich inwestycję.

W wyniku sporów formalnych, jakie zaistniały pomiędzy miejscowym konserwatorem zabytków a gospodarzami terenu, sprawa trafiła do poznańskiego konserwatora zabytków, Aleksandra Starzyńskiego. Ponieważ archeologom nie udawało się zdobyć funduszy na renowację obiektu, a ten - odsłonięty i pozbawiony części sklepień - mógł się w końcu zawalić, przed rokiem Starzyński wydał decyzję o zabezpieczeniu obiektu poprzez zasypanie go.

Decyzja ta wywołała protesty zarówno środowiska naukowego, jak i mieszkańców Gdańska. Sprawą zainteresował się ówczesny wiceminister kultury, Jarosław Sellin. Obiecał on nawet pomoc finansową. Starzyński zawiesił więc decyzję o zasypaniu piwnicy. Sellin nie zdążył jednak z przekazaniem funduszy przed rozwiązaniem Sejmu i odwołaniem go ze stanowiska. W tej sytuacji decyzja o zasypaniu piwnicy mogła być w każdej chwili odwieszona.

Przed kilkoma tygodniami na spotkaniu władz Gdańska z władzami samorządu województwa pomorskiego padła obietnica, że oba samorządy wyłożą pieniądze na renowację piwnicy.

Także ministerstwo kultury deklaruje pomoc finansową, w tej sytuacji podjąłem więc decyzję, że piwnica nie zostanie zasypana, a odrestaurowana - powiedział Starzyński.

By móc udostępnić piwnicę zwiedzającym, trzeba będzie zbudować wejście do podziemia. Samo pomieszczenie, po odbudowaniu sklepień, ma zostać przykryte wielką płytą. Na jej części Kupcy Dominikańscy będą mogli postawić planowane wcześniej stragany. Gospodarzem mini skansenu w podziemiu ma zostać gdańskie Muzeum Archeologiczne, którego pracownicy odkryli piwnicę.