Relikwiarze św. Stanisława na Wawelu

Obydwa relikwiarze mają kształt przedramienia skierowanego ku górze. Wewnątrz za szkłem znajdują się fragmenty kości przedramienia św. Stanisława. Relikwiarz z Wilna ma ponad 40 cm wysokości, krakowski ma ok. 50 cm.

Relikwiarz wileński pochodzi z samego początku XVI w. Nie wiemy, gdzie dokładnie powstał. To wspaniałe dzieło późnogotyckiej sztuki złotniczej jest właściwie rzeźbą w srebrze. Krakowski jest młodszy o kilkanaście lat. Nie wiemy, czy są to kości tego samego przedramienia św. Stanisława, ale wszystko wskazuje na to, że pobrano je jednocześnie - powiedział Dariusz Nowacki z Zamku Królewskiego na Wawelu.

Relikwiarz wileński przyjechał do Polski na krótko wraz z innymi kosztownościami skarbca Katedry w Wilnie. Od połowy października do połowy stycznia relikwiarz, wraz z innymi zabytkami z Litwy, będzie można oglądać na Zamku Wawelskim, na wystawie "Skarbiec katedry wileńskiej". Wcześniej pokazywano je w Warszawie.

Relikwiarz z relikwiami św. Stanisława jest najstarszym zabytkiem skarbca wileńskiego. Relikwia świętego została sprowadzona z Krakowa do katedry w Wilnie, noszącej wezwanie św. Stanisława, najprawdopodobniej w 1503 r.

Skarbiec katedry wileńskiej to bezcenna kolekcja 270 zabytków - złotych i srebrnych kielichów mszalnych, monstrancji, relikwiarzy i innych przedmiotów liturgicznych z okresu XIV-XX w. Do Polski przyjechało ponad 100 przedmiotów z tego skarbca.

W 1939 r., w obliczu wojny, część skarbca została ukryta, w tym także relikwiarz św. Stanisława. Po wojnie rozpoczęto poszukiwania kosztowności, przez długie lata bez skutku. Zagadka skarbca katedralnego wyjaśniła się dopiero w 1985 r., gdy podczas modernizacji katedry (w czasach ZSRR pełniła funkcję galerii i sali koncertowej) natrafiono na skrytkę w murze.

Przez następne 15 lat odkrycie to trzymano w tajemnicy. W pierwszych latach głównie dlatego, że Litwa nadal znajdowała się w kręgu oddziaływania władz sowieckich i nie było pewności, co stanie się ze skarbcem, gdy dowie się o nim Moskwa. Szerokiej publiczności litewskiej kosztowności skarbca katedry wileńskiej są eksponowane dopiero od 2006 r.

Św. Stanisław Szczepanowski, urodził się około 1030 r. w Szczepanowie w Małopolsce. W 1060 r. przyjął święcenia kapłańskie, a w dwanaście lat później został biskupem krakowskim. Na skutek konfliktu z królem Bolesławem Śmiałym, w 1079 r. został zabity. Cześć historyków uważa, że św. Stanisław został skazany na śmierć w procesie sądowym. Inna wersja mówi, że biskupa zabito, gdy celebrował mszę w krakowskim kościele na Skałce. Faktem jest, że poćwiartowane szczątki męczennika przeniesiono dziesięć lat później do Katedry Wawelskiej, gdzie spoczywają do dziś.

Biskup Stanisław był pierwszym Polakiem, którego ogłoszono świętym. Jest patronem Polski, pięciu polskich archidiecezji i pięciu diecezji. Jego wezwanie noszą m.in. katedry w Wilnie i na Wawelu. Św. Stanisław jest przedstawiany w ikonografii w stroju pontyfikalnym z pastorałem. Atrybutami świętego są: miecz, palma męczeńska, a u stóp - wskrzeszony rycerz Piotrowina.