Koniec kontroli na granicach

Drugi etap - zniesienie kontroli na lotniskach - ma zostać wdrożony do końca marca 2008 roku.

Układ z Schengen, który wszedł w życie w 1985 roku, znosi kontrolę na wewnętrznych granicach państw-sygnatariuszy dokumentu. Do strefy Schengen należą obecnie prawie wszystkie - poza Wielką Brytanią i Irlandią - państwa UE, a także Norwegia i Islandia, które nie wchodzą w skład Wspólnoty.

Razem z Polską do Układu z Schengen dołączą teraz inne nowe państwa UE (poza Cyprem oraz Bułgarią i Rumunią), czyli: Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia i Malta.

Schengen to małe luksemburskie miasteczko, gdzie 14 czerwca 1985 roku przedstawiciele rządów krajów Beneluksu, Francji i Niemiec zawarli porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach do 1 stycznia 1996 roku. Kontrole te miały zostać przeniesione na granice zewnętrzne. Ponadto sygnatariusze zobowiązali się do podjęcia rozmów o współpracy policyjnej i w dziedzinie sądownictwa.

Porozumienie pozostało otwarte także dla pozostałych państw członkowskich. Kolejne przystępowały do niego w latach 90 - jako pierwsze Włochy (1990), potem Hiszpania i Portugalia (1995) oraz Grecja (2000). W 2001 roku do strefy Schengen dołączyły Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia i Szwecja.

W 1990 roku podpisano Konwencję Wykonawczą, która była znacznie obszerniejsza niż kilkunastostronicowy dokument podstawowy i stanowiła jego uszczegółowienie. Określono w niej warunki, które mają spełniać obywatele państw trzecich przy wjeździe na teren państw strefy, regulowała też politykę azylową oraz współpracę w sprawach karnych i w zwalczaniu handlu narkotykami.

Warunkiem wejścia w życie układu z Schengen miało być przygotowanie i uruchomienie sprawnie działającego systemu informacyjnego - SIS. Zaczął on funkcjonować w marcu 1995 roku. Zakładano, że docelowo pomieści 10 mln danych o osobach, którym należy odmówić wjazdu oraz poszukiwanych przez policję, a także o rzeczach skradzionych. Wkrótce okazało się jednak, że system jest przeciążony.

Decyzja o budowie SIS II zapadła w roku 2001. Oprócz dotychczasowych danych, ma on zawierać również odciski palców i zapis kodu DNA. Prace nad systemem trwają jednak od wielu lat, a termin ich zakończenia jest wciąż przekładany.

W 2006 roku Portugalia zgłosiła inicjatywę utworzenia przejściowego systemu informacyjnego, tzw. SisIforAll, który umożliwiłby rozszerzenie Schengen o nowe kraje. Umożliwi on wymianę danych niezbędną do swobodnego przemieszczania się obywateli w oczekiwaniu na wprowadzenie nowocześniejszego, ale wciąż niegotowego systemu SiS II.

Dorobek prawny Schengen, który rozrósł się z pierwotnych kilkunastu do 3 tys. stron, został w 1997 roku włączony do unijnego prawa na mocy Traktatu Amsterdamskiego. Jego zapisy trafiły do tzw. I filaru - unormowania prawne w dziedzinie imigracji i spraw uchodźców, lub III filaru UE - współpraca policji oraz sądów w sprawach karnych.

W nocy z 20 na 21 grudnia, na granicy Polski z Niemcami, Litwą, Czechami i Słowacją przewiduje się m.in. usuwanie szlabanów, happeningi i pamiątkowe ostatnie kontrole graniczne.

Szczególnie uroczyście wydarzenie to obchodzone będzie na Dolnym Śląsku u zbiegu trzech granic: polskiej, czeskiej i niemieckiej. Uroczystości rozpoczną się tu 21 grudnia o godz. 9 rano na przejściu granicznym Porajów-Zittau (polsko-niemieckim), a kontynuowane będą na pobliskim polsko-czeskim przejściu Porajów- Hradek n/Nisou.

Wezmą w nich udział nie tylko premier Donald Tusk oraz wicepremier i szef MSWiA Grzegorz Schetyna, ale również m.in. przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Manuel Barroso, kanclerz Niemiec Angela Merkel, premier Czech Mirek Topolanek i premier Portugalii, która przewodniczy obecnie pracom Unii - Jose Sokrates.

Natomiast w uroczystościach na granicy polsko-litewskiej, w Budzisku-Kalvariji, wezmą udział prezydent RP Lech Kaczyński i prezydent Litwy Valdas Adamkus.

Na pozostałych przejściach z Niemcami, a także z Litwą, Słowacją i Czechami, uroczystości mają się odbywać głównie w nocy z czwartku na piątek.