Komisja ds. PKN Orlen: były prowizje w sektorze paliwowym
Są poszlaki, że przy zawieraniu kontraktów na dostawy ropy naftowej dla polskich rafinerii istniał system nieformalnych prowizji, nie ma na to jednak bezspornych dowodów. Sprawę powinna zbadać prokuratura - wynika z projektu sprawozdania komisji śledczej ds. PKN Orlen, do którego dotarła PAP.
Według projektu sprawozdania komisji, przekazanego posłom przez Aumillera, firma J&S w nieformalny, ale faktyczny sposób zmonopolizowała logistykę dostaw do Polski ropy ze wschodu. Pozwoliło jej na to posiadanie dokumentu upoważniającego ją do nieograniczonego reprezentowania Petrochemii Płock na rynku rosyjskim. Dokument ten był de facto "otwarty", gdyż nie precyzował wielkości dostaw, czasu ich trwania i finalnego odbiorcy.
Według projektu, z materiałów zgromadzonych przez komisję przyczyny wyeliminowania CIECH-u z rynku dostaw ropy naftowej z Rosji do Polski leżały głównie po polskiej stronie. "Zebrane dowody nie potwierdzają tezy jakoby CIECH przegrał na rynku importu ropy naftowej do Polski wyłącznie 'na własne życzenie'" - napisał. "Przeciwnie - sugerują one, że pomiędzy kierownictwem i osobami odpowiedzialnymi za politykę zakupów w Petrochemii Płock a właścicielami spółki J&S nastąpiło porozumienie, a być może nawet zmowa połączona z korupcją, mające na celu wyeliminowanie z polskiego rynku centrali handlu zagranicznego CIECH i wprowadzenie wspólnie w jego miejsce spółki J&S" - stwierdza projekt raportu.
Według projektu sprawozdania, J&S wykorzystała sytuację i we współpracy z osobami decydującymi o zakupach ropy naftowej w Petrochemii Płock, jak i osobami reprezentującymi instytucje nadzorujące Petrochemię. "Mimo, że spółka J&S wywiązywała się z podpisanego kontraktu, uzależnienie dostaw ropy od jednego, dominującego dostawcy stanowiło wówczas potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego kraju" - głosi projekt sprawozdania.
W ocenie Komisji, splot zdarzeń związanych z pojawieniem się na polskim rynku dostaw ropy naftowej firmy J&S, a następnie błyskawicznym opanowaniem i zmonopolizowaniem przez nią dostaw do dwóch największych rafinerii PKN Orlen i Rafinerii Gdańsk, nie mógłby mieć miejsca bez skutecznego wprowadzenia w życie nieformalnego systemu prowizyjnego adresowanego do osób, od których decyzji, działania lub zaniechania określonej czynności zależało osiągnięcie przez spółkę J&S celów strategicznych w Polsce.
Komisja śledcza stwierdza, iż nieformalne "prowizje" od zawieranych kontraktów, udzielane przedstawicielom strony polskiej, mogły być czynnikiem faworyzującym spółkę J&S, co w konsekwencji doprowadziło do zmonopolizowania dostaw ropy do Polski przez tego pośrednika.
Komisja stoi na stanowisku, iż także zaoferowanie pracy różnym osobom, od których wcześniejszych decyzji zależała pozycja spółki J&S i przyjęcie przez zainteresowanych tych propozycji może i powinno być oceniane w kategoriach prowizji o charakterze nieformalnym.
Według komisji - pomimo formułowania przez niektóre osoby takich sugestii - nie zgromadziła bezspornych dowodów na jakiekolwiek formy prowizji z tytułu kontraktów zawieranych pomiędzy spółkami PKN Orlen i J&S, które byłyby udzielane na rzecz wysokich urzędników administracji państwowej oraz osób zaangażowanych bezpośrednio w działalność polityczną.
Mimo formułowania przez niektórych świadków takich sugestii - nie zebrała niezbitych dowodów na to, że zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyły nielegalne prowizje, dla osób decydujących o ich zawarciu. Większość świadków zeznających przed komisją nie słyszała o takich praktykach lub zaprzecza, że miały miejsce.
Jednak zeznania niektórych świadków w części niejawnej potwierdzają istnienie korupcji oraz działanie na rynku paliw różnych grup prowadzących nielegalne interesy a także zorganizowanych grup przestępczych.
Komisja śledcza - pomimo formułowania przez niektórych świadków takich sugestii - nie zebrała niezbitych dowodów na to, że zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyły nielegalne prowizje, dla osób decydujących o ich zawarciu.
Uzyskanie bezpośrednich dowodów takich praktyk przez komisję nie było możliwe. Jednak zebrany materiał nie pozwala wykluczyć, że prowizje takie były wypłacane a wiele okoliczności przemawia za tym, że jest to bardzo prawdopodobne - wynika z projektu sprawozdania.
By odpowiedzieć na pytania dotyczące niezrozumiałych gospodarczo i personalnie zjawisk na rynku obrotu paliwami, komisja winna wystąpić do prokuratora generalnego o wyjaśnienie tych zagadnień na drodze postępowania karnego w celu ustalenia czy doszło do popełnienia przestępstwa.
Utworzenie Nafty Polskiej nie polepszyło jakości oraz skrócenia terminów realizacji przyjętego przez rząd Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Nafta nie miała też wpływu na istotne zwiększenie stopnia konkurencyjności i nie spowodowała obniżenia poziomu cen na produkty ropopochodne - czytamy w projekcie.
Z analizy dokumentów dostarczonych komisji można wyciągnąć wniosek, że duży wpływ na modyfikacje Programu wywierały zarządy restrukturyzowanych i prywatyzowanych spółek oraz zorganizowane grupy interesów wykorzystujące możliwości bezpośredniego lub pośredniego wpływania na ten Program. Dochodziło do niedopuszczalnych sytuacji, w których Skarb Państwa i zarządy spółek znajdowały się w stanie konfliktu, próbując realizować sprzeczne cele.
W sytuacji wyznaczania swoich przedstawicieli do organów nadzorczych przez różnych ministrów i braku instytucjonalnie zorganizowanej koordynacji pomiędzy tymi ministerstwami, mogło dochodzić do prób rozgrywania partykularnych interesów przez zarządy spółek i potencjalnych lub aktualnych inwestorów - wynika z projektu raportu.