Izrael i USA - stosunki bardzo specjalne

Geostrategiczne położenie Izraela sprawia, że jest on szczególnie uprzywilejowanym sojusznikiem USA.

W słynnej przemowie o "żelaznej kurtynie" z 1946 roku Winston Churchill ukuł termin na określenie stosunków brytyjsko-amerykańskich nazywając je "specjalną relacją". Od tego czasu "specjalne relacje" połączyły USA z Japonią, Panamą, Arabią Saudyjską i kilkoma innymi krajami, ale żadne z nich nie są tak "specjalne" jak stosunki Waszyngton-Tel Awiw - pisze amerykański historyk Daniel Pipes.

"Gdy przyjąć perspektywę porównawczą, może się okazać, że USA i Izrael łączy najbardziej szczególna więź w całej polityce międzynarodowej" - uważa Pipes.

Bliskie stosunki z Izraelem to kamień węgielny amerykańskiej polityki zagranicznej - czytamy na stronach Departamentu Stanu USA. Zimna wojna, względy geostrategiczne, położenie Izraela, który do niedawna był jedyną demokracją wśród regionalnych, bogatych w ropę satrapii, wspólne cele w "wojnie z terroryzmem", którą rozpoczął prezydent George W. Bush, wreszcie zapalna sytuacja w krajach, przez które przeszła Arabska Wiosna, to szerszy kontekst tej "specjalnej relacji".

I choć stopniowe uniezależnianie się Ameryki od importu ropy z Bliskiego Wschodu oraz jej znużenie wojnami sprawiają, że zainteresowanie regionem w USA nieco zmalało, to jednak Stany Zjednoczone i Izrael są "starym małżeństwem", które nadal ma solidne podstawy i wiele wspólnych interesów - pisze ośrodek analityczny Stratfor.

Izrael stał się dla USA strategicznym partnerem w latach zimnej wojny. Uznanie siły kraju za "strategiczne aktywa" w pełzającej konfrontacji z ZSRR na Bliskim Wschodzie było wytyczną dla kolejnych amerykańskich administracji w latach 70., a dekadę później "stało się już dogmatem w polityce zagranicznej USA. Według dokumentacji Kongresu USA, "pomoc wojskowa USA pozwoliła zmienić siły zbrojne Izraela w jedną z najbardziej zaawansowanych technologicznie armii świata".

"Położenie tego kraju gwarantowało, że pozostanie ważny dla USA, nawet gdy w regionie nie będzie już Sowietów. Bliski Wschód był bowiem głównym źródłem zaopatrzenia Ameryki w ropę" - pisze "Harvard Israeli Review". Po ataku 11 września poparcie dla Izraela stało się elementem "wojny z terroryzmem", którą prowadziła administracja George'a W. Busha. Ówczesny premier Izraela Ariel Szaron podczas wizyty w USA w 2001 roku powiedział: "wy w Ameryce prowadzicie wojnę z terroryzmem. My w Izraelu jesteśmy w stanie wojny z terroryzmem. To ta sama wojna".

Znaczna część pomocy dla Tel Awiwu ma więc na celu utrzymanie jego przewagi militarnej na Bliskim Wschodzie. Izrael nie tylko ma dostęp do amerykańskiego uzbrojenia najwyższej klasy (F-15, F-16, śmigłowce Blackhawk etc.), ale współpracuje też z amerykańskim wywiadem, uczestniczy w programach badawczych najnowszych generacji broni, a nawet ma prowadzić wraz z USA otoczoną tajemnicą cyberwojnę.

W 2010 roku wirus Stuxnet zaatakował irańskie instalacje nuklearne i inne urządzenia przemysłowe, zakłócając pracę pewnej liczby wirówek do wzbogacania uranu. Według amerykańskiej prasy wirus został stworzony wspólnie przez specjalistów z USA i Izraela, aby opóźnić program nuklearny Iranu.

Powolne wycofanie się Ameryki z "wojny z terroryzmem" na wielu frontach i zmniejszenie jej zainteresowania Bliskim Wschodem zaniepokoiło Izrael. "W całościowej strategii tego kraju USA są ostatecznym gwarantem jego bezpieczeństwa - pisze Stratfor. - Dla Tel Awiwu najważniejszym pytaniem jest to, czy Ameryka jest nadal gotowa wpływać na dynamikę regionu". Powody do niepokoju

Odkąd na Bliski Wschód nadeszła Arabska Wiosna i konflikt w Syrii, Izrael ma wszelkie powody, by odczuwać szczególny niepokój w zmienionym krajobrazie politycznym. Hamas, jak i inne radykalne ugrupowania islamskie, pozyskały rakiety dalekiego zasięgu z Iranu i Libii. Egipt jest niestabilny, a traktat pokojowy z Kairem był jak dotąd jedną z najważniejszych gwarancji bezpieczeństwa Izraela - przypomina Stratfor. Ponadto Tel Awiw tak jak Waszyngton obawia się, że broń chemiczna reżimu Baszara al-Asada dostanie się w niepowołane ręce.

Kończąca się w piątek wizyta Baracka Obamy w Izraelu i na terytoriach palestyńskich nie przyniosła przełomu w procesie pokojowym; stosunki izraelsko-amerykańskie są nadwerężone, odkąd obecny prezydent USA zamieszkał w Białym Domu, a Izrael uznaje go za "najmniej przyjaznego prezydenta jak sięga pamięć" - pisze "The Economist". Niemniej "specjalna relacja" USA i Izraela pozostanie niewzruszona. Izrael będzie nadal otrzymywał od Ameryki pomoc finansową oraz militarną - prognozuje Stratfor. A roczne nakłady USA na pomoc dla Izraela "w zakresie bezpieczeństwa" wynoszą 3,1 mld dol. - podaje Departament Stanu.

Nawet chłodne stosunki między rządem premiera Benjamina Netanjahu a administracją Obamy nie przeszkodziły Ameryce poprzeć sojusznika podczas "niedawnej mini-wojny z Palestyńczykami w Gazie", w której terytorium Izraela chroniła zresztą Żelazna Kopuła, czyli system obrony antyrakietowej, który dostarczyła Ameryka - przypomina "Economist".

"Specjalna relacja" obu sojuszników ma też inny wymiar niż wspólne interesy strategiczne. W latach rządów prezydenta Busha juniora do głównego nurtu amerykańskiej polityki włączono nową siłę - ewangelikalnych chrześcijan (konserwatywny, purytański nurt w Kościałach protestanckich). Jedną z zasad ich wiary jest konieczność utrzymania jak najściślejszej współpracy z Izraelem, ponieważ ustanowienie państwa żydowskiego jest spełnieniem biblijnej przepowiedni.

Niektórzy z ewangelikalnych chrześcijan opowiadają się nawet za utworzeniem większego państwa żydowskiego w szerszych granicach, ponieważ ma to poprzedzać zapowiedziane w Apokalipsie św. Jana ostateczne starcie dobra i zła; bezwarunkowe poparcie dla Izraela jest więc słuszne, bo jest spełnieniem woli bożej - piszą autorzy książki "The Israel Lobby and US Foreign Policy", John Mearsheimer i Stephen Walt.

Organizacja lobbystyczna Christians United for Israel (CUFI) to największe proizraelskie ugrupowanie w USA, które głosi, że czerpie siłę i natchnienie z Biblii. I choć wraz z końcem kadencji George'a W. Busha wpływy ewangelikalne w znacznie zmalały, ten specyficzny odłam protestantyzmu pozostaje siłą polityczną, z którą w Ameryce trzeba się liczyć i o której względy zawsze zabiegają Republikanie.