Fascynujący świat pasożytów
Osiągnięcia cywilizacyjne ostatnich wieków,
odkrycia nauki i rozwój techniki pozwoliły człowiekowi uwierzyć,
że udało mu się ujarzmić naturę. Wiara w możliwości współczesnej
medycyny rozmyła świadomość zagrożeń chorobami, związanych z
faktem, że człowiek jako jeden z elementów ekosystemu, może być
wykorzystywany przez inne organizmy. Do tej grupy można zaliczyć
pasożyty.
W ramach spotkań naukowych XI Festiwalu Nauki w Instytucie Parazytologii PAN odbyły się wykłady dotyczące tajemnic świata parazytologii.
Parazytologia to nauka o pasożytach, chorobach jakie wywołują i metodach ich zwalczania - wyjaśniła dr Anna Borecka. Obszarem badań jest między innymi wpływ pasożytów na organizm żywiciela oraz ich przystosowanie do życia w wyjątkowych warunkach. Około 1/4 gatunków zwierząt żyjących na ziemi to pasożyty. Mogą osiągnąć rozmiary od 1 mikrometra do kilku, a nawet kilkudziesięciu metrów. Aby móc przetrwać w środowisku, jakim na przykład jest wnętrze układu pokarmowego, naczyń krwionośnych czy innych tkanek, pasożyty wytworzyły specjalne aparaty czepne, takie jak przyssawki, kolce i haki. Dysponują wyspecjalizowanym aparatem ruchowym, który mogą stanowić rzęski, wici, błonki czy układ powłokowo-mięśniowy. Aparat ten pozwala im na dotarcie do określonego miejsca w organizmie żywiciela lub przenoszenie się pomiędzy żywicielami.
Pasożyty mają bardzo skomplikowany cykl rozmnażania, z żywicielami pośrednimi. Często każde ze stadiów wymaga innych warunków życia i innego żywiciela. Tak wysokie wymagania powodują, że tylko niewielki procent osiąga etap pełnej dojrzałości. Dlatego olbrzymia jest zdolność reprodukcyjna pasożytów. Niektóre potrafią produkować do 200 tys. jaj dziennie - opowiadała dr A. Borecka. Aby przetrwać i pokonać poszczególne etapy, stosują mimikrę, a także potrafią manipulować żywicielem i zmieniać jego zachowania. Wszystko po to, aby zwiększyć szanse na osiągnięcie kolejnego stadium i osiągnąć sukces rozrodczy.
W kolejnych wykładach zwrócono uwagę na zagrożenia, jakim robaki pasożytnicze są dla zdrowia człowieka. Wyróżnia się ponad 100 gatunków pasożytów patogennych, a wśród nich ponad 60 stanowią robaki. Ilość zachorowań powodowanych przez pasożyty według danych wynosi nawet 900 mln osób dla niektórych gatunków- wyjaśnił dr hab. Jakub Gawor. Badania pokazują , że ok. 70 proc. ludności wiejskiej w Egipcie jest zainfekowanych przez przywry. Do najbardziej niebezpiecznych gatunków zalicza się zarodziec malarii i bąblowiec wielojamowy. W Polsce najczęstszymi parazytozami są owsica, toksokaroza, zakażenie glistnicą, i włosogłówką. Nasze badania przeprowadzone w 2005 roku pokazały, że w województwie małopolskim zainfekowanych parazytozami było ok. 30 proc. krów.
Zagrożenia zakażenia parazytozami są specyficzne w różnych rejonach kuli ziemskiej. Według WHO najbardziej zagrażają ameboza, leiszmanioza, malaria, śpiączka afrykańska, choroba Chagasa, drukunkuloza - uzupełniły wykład młode badaczki z Instytutu Parazytologii.
Pasożyty roznoszą się przez wodę, potrafią trwać w ziemi oczekując na sprzyjające okoliczności. Metodami profilaktyki jest ścisła higiena, szczególnie ważna w krajach tropikalnych i subtropikalnych, obejmująca częste mycie rąk, unikanie kontaktu z naturalnymi zbiornikami wody: nie wchodzenie do nich, nie picie z niech wody a jeśli to tylko przefiltrowanej i długo gotowanej, stosowanie zabezpieczeń przed ukąszeniami - np. zawieszenie moskitiery nad łóżkiem.
Uczestnicy wykładu, poza wysłuchaniem prelekcji, mogły również obejrzeć przygotowane preparaty. (PAP)