"Epidemia XXI wieku". Profesor wyjaśnia, skąd wzrost zdiagnozowanych przypadków zaburzeń ze spektrum autyzmu

Naszym obowiązkiem jest o autyzmie informować rzetelnie. W tym także o mitach, które zyskują rozgłos. To, że my mówimy, że autyzmu się nie wyleczy, a ktoś w internecie oferuje rzekomo cudowną terapię leczącą z autyzmu, nie oznacza, że kłopot jest z nami, lekarzami - mówi prof. Janusz Ostrowski. 2 kwietnia obchodzony będzie Światowy Dzień Świadomości Autyzmu.

Prof. Janusz Ostrowski: "Zagadnienia zaburzeń ze spektrum autyzmu są w ostatnich latach jednymi z najchętniej badanych przez naukowców"

Źródło zdjęć: © Materiały prasowe, getty images | Bernard Bisson

Patryk Słowik

1 kwietnia 2025, 09:07

Patryk Słowik, Wirtualna Polska: Jak wyleczyć dziecko z autyzmu?

Janusz Ostrowski, doktor habilitowany nauk o zdrowiu, profesor Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, dziekan Szkoły Zdrowia Publicznego CMKP: Nie da się. Przy obecnym stanie wiedzy medycznej nie ma lekarstwa na autyzm. Można jedynie prowadzić terapię zmierzającą do zmniejszenia nasilenia objawów autyzmu i poprawy jakości życia.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Kontrowersyjna terapia dla dzieci z autyzmem. Nagrania z lat 90.

Gdy złamałem nogę - leczono mnie. Gdy koleżanka była w depresji - leczono ją. Dlaczego nie leczy się autyzmu?

Autyzm - a właściwie zaburzenia ze spektrum autyzmu, bo taka terminologia jest obecnie uważana za właściwą - nie jest chorobą. Jest ono pewnego rodzaju zaburzeniem neurorozwojowym. Ładnie to ujął Daniel Tammet, brytyjski pisarz: "jest tyle form autyzmu, ile osób z autyzmem. Myślę, że można to określić jako sposób rozwoju mózgu, który odbiega od normy w taki sposób, że pojawiają się pewne dodatkowe zalety i dodatkowe trudności".

Oczywiście zaburzenie może przybrać różne formy intensywności czy nasilenia. W wielu przypadkach wskazana będzie pomoc lekarzy - np. psychiatry, neurologa, ale także logopedy czy psychologa. Ale skoro coś nie jest chorobą, nie można tego wyleczyć. A przynajmniej taki jest obecny konsensus naukowy.

W internecie znajduję wielu "fachowców" - inżynierów budownictwa, byłych hydraulików itd. - którzy mówią o możliwości wyleczenia z autyzmu. Może te pańskie lata nauki to jak krew w piach?

Wiem, że pan redaktor mnie prowokuje. Natomiast faktycznie jest tak, że można znaleźć w internecie - i nie tylko w internecie - osoby, które potrafią udzielić prostych odpowiedzi na skomplikowane kwestie. I po ludzku rozumiem, że będzie znaczne grono osób wierzących w ten przekaz.

Jednocześnie jednak chyba te lata nauki medycyny - czy przeze mnie, czy przez lekarzy od lat zajmujących się tematyką autyzmu - jednak nie są latami zmarnowanymi. To, że my mówimy, że autyzmu się nie wyleczy, a ktoś w internecie oferuje rzekomo cudowną terapię leczącą z autyzmu, nie oznacza, że kłopot jest z nami, lekarzami.

Może ten inżynier budownictwa po 18 miesiącach zajmowania się tematyką autyzmu zrozumiał więcej niż wy, lekarze, przez kilkadziesiąt lat?

Zagadnienia zaburzeń ze spektrum autyzmu są w ostatnich latach jednymi z najchętniej badanych przez naukowców. Wystarczy wskazać, że w bazie PubMed, czyli dużej międzynarodowej bazie prac naukowych z zakresu medycyny, odnotowuje się niewiele mniej prac na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu niż na temat np. przewlekłej choroby nerek - a jednak kwestia niewydolności nerek dotyka znacznie większego odsetka populacji.

Niektórzy zwolennicy teorii spiskowych mówią o modzie na autyzm - choćby po to, by szeroko pojęte środowisko medyczne mogło na tym zarabiać.

W ostatnich dziesięcioleciach liczba zdiagnozowanych przypadków zaburzeń ze spektrum autyzmu rośnie, to fakt. Tak jak ok. 40 lat temu autyzm diagnozowano mniej więcej u jednego dziecka na dwa tysiące, tak dziś diagnozuje się u jednego na 100. Ale to akurat można wyjaśnić na dwa sposoby.

Pierwszy jest stricte statystyczny: na przestrzeni lat zmieniano kryteria rozpoznania i definicję spektrum autyzmu. Dziś różnego typu zaburzenia, w tym choćby zespół Aspergera, połączono w jedną grupę - zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Drugi powód jest taki, że niekoniecznie zwiększa się liczba osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, za to zwiększa się liczba zdiagnozowanych przypadków. Czyli po prostu to, co jeszcze kilkadziesiąt lat temu nie było diagnozowane, dziś już jest diagnozowane. To także efekt społecznej świadomości. W tym znaczeniu zaburzenia ze spektrum autyzmu można uznać za "epidemię XXI wieku", ale nie mieszałbym do tego mody.

Przeszkadza panu to, że niektórzy na "leczeniu" autyzmu robią biznes?

Przeszkadza mi, że niektórzy w imię zarobku sięgają po metody szkodliwe. Stosowanie leków lub suplementów, które nie mają szans pomóc osobom w spektrum autyzmu, oraz przekonywanie, że to szczepionki wywołują zaburzenia ze spektrum autyzmu, jest szkodliwe.

I tu wyraźnie zaznaczmy: nikt, absolutnie nikt nie ocenia źle osób, które szukają rozwiązania, są zdesperowane, chciałyby pomóc swoim dzieciom. Ale naszym obowiązkiem, jako specjalistów jest pokazywać, że przedstawiane obecnie często, choćby w mediach społecznościowych rozwiązania są nie tylko nieskuteczne, lecz także mogą dziecku zaszkodzić, zamiast pomóc.

Nieposłuszni. "Gdy chcesz ratować dziecko, chwytasz się wszystkiego"

Jako Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP organizujecie w najbliższą środę konferencję - "Zaburzenia ze spektrum autyzmu – fakty i mity". Po co?

2 kwietnia to Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Uważamy, że naszym obowiązkiem jest o autyzmie rzetelnie mówić. W tym także o mitach, które zyskują rozgłos.

Kto finansuje tę konferencję?

Sami ją finansujemy. Nie korzystamy z żadnego wsparcia zewnętrznego, nie finansuje nas żadna firma farmaceutyczna, nie będzie podczas konferencji żadnego stoiska jakiejkolwiek firmy. Wszyscy prelegenci występują bez wynagrodzenia, z poczucia misji. Zależy nam na tym, aby konferencja była przystępna i aby zainteresowała nie tylko zajmujących się tym zagadnieniem profesjonalnie, lecz także ludzi, którzy nie mają wiedzy medycznej, a interesują się tematyką - choćby ze względu na fakt, że w rodzinie jest osoba ze spektrum autyzmu.

Nie ukrywam też, że będziemy chcieli porozmawiać o tym, jak przekazywać zweryfikowaną wiedzę w przystępny sposób i jak nie oddać pola osobom, które przekazują informacje nieprawdziwe. Proszę zresztą zobaczyć: powróciła odra do Europy, mamy w Polsce pierwsze przypadki błonicy po wielu latach. Boję się, że zaraz kłopotem może okazać się polio.

Gdyby doszło do tego, że w trzeciej dekadzie XXI wieku będziemy w środku Europy walczyli z błonicą, polio i odrą, byłaby to nasza wielka porażka jako medycyny i społeczeństwa. Robimy więc tyle, ile możemy: nie poddajemy się, walczymy, wierzymy, że prawdziwa informacja się obroni.