Dobrostan wielokulturowej szkoły – jak go osiągnąć?
Troska o dobre samopoczucie wszystkich uczniów i uczennic w polskich szkołach jest nadrzędnym zadaniem i ma olbrzymi wpływ na sukces edukacyjny dzieci i młodzieży. Prawidłowy rozwój nie jest możliwy, gdy zagrożone jest poczucie bezpieczeństwa i gdy młodzi ludzie nie czują się częścią szkolnej wspólnoty. Polska szkoła mierzy się obecnie z nieznanym wcześniej wyzwaniem – koniecznością dostosowania do zmiany struktury społeczności szkolnej.
W dzisiejszych czasach kluczowa jest praca na rzecz utrzymania dobrostanu uczniów, obejmująca działania zarówno profilaktyczne, jak i pomoc w trwającym już kryzysie. Analiza aktualnej sytuacji uczniów i uczennic w polskich szkołach pokazuje, że taka praca jest potrzebna. W związku z wybuchem wojny na Ukrainie oraz nagłym wzrostem liczby uczniów i uczennic z Ukrainy w polskich szkołach, placówki te – praktycznie z dnia na dzień – stały się wielokulturowymi społecznościami. Zmiany na szeroką skalę dały początek nowym wyzwaniom dla całego polskiego systemu oświaty.
Właśnie na te wyzwania odpowiada projekt "Wsparcie edukacji formalnej dzieci i młodzieży z Ukrainy w programie FERS", w ramach którego wdrażany jest Rządowy program wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży "Przyjazna szkoła" w latach 2025-2027 (dalej: Program) – finansowany ze środków Unii Europejskiej (w kwocie niemal 500 mln zł) w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
"Przyjazna szkoła" – podstawa to kompleksowość wsparcia
Dzięki różnorodnym działaniom realizowanym w module 2. Programu pt. "Dobrostan społeczności szkolnej" – kierowanym do uczniów i uczennic (w tym w szczególności dzieci i młodzieży z Ukrainy), ich rodziców oraz kadr systemu oświaty – całe społeczności szkolne będą miały szansę skorzystać z dodatkowego wsparcia psychologicznego i doradczego. Program daje możliwość udziału w konsultacjach z psychologami, psychoterapeutami, psychiatrami. Uczestnictwo w tego rodzaju zajęciach ma na celu wzmocnienie profilaktyki zaburzeń zdrowia psychicznego oraz intensyfikację wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla przedstawicieli środowiska szkolnego. Moduł 2. to również działania mające pomóc uczniom w wyborze dalszej ścieżki edukacyjnej czy drogi zawodowej.
Bardzo ważnymi odbiorcami wsparcia są nauczyciele i nauczycielki – działania oferowane w Programie pozwolą na rozwój umiejętności kadr oświaty w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych w pracy z grupami zróżnicowanymi.
Kolejną grupą, która zostanie objęta wsparciem w ramach Programu, są rodzice oraz opiekunowie uczniów i uczennic (ze szczególnym uwzględnieniem rodziców i opiekunów dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracji lub uchodźstwa). Wsparcie pozwoli na naukę rozwiązywania problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijanie umiejętności w tym zakresie.
Województwa i poziom centralny – efekt współpracy wzmocnieniem działań
Wsparcie w ramach modułu 2. jest realizowane na dwóch poziomach:
- centralnym – przez Instytut Badań Edukacyjnych - Państwowy Instytut Badawczy, dalej: IBE-PIB (jednostkę nadzorowaną przez Ministra Edukacji),
- regionalnym – przez operatorów wojewódzkich, wyłonionych w otwartych konkursach organizowanych przez wojewodów.
IBE-PIB, bazując na swoim wieloletnim doświadczeniu w realizacji przedsięwzięć dotyczących tworzenia narzędzi i materiałów metodycznych do pracy z grupami zróżnicowanymi, będzie odpowiedzialny za utworzenie i prowadzenie portalu poświęconego edukacji międzykulturowej jako bazy wiedzy, w szczególności dla nauczycieli i specjalistów w szkołach i poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
Ponadto IBE-PIB odpowiada za przygotowanie materiałów metodycznych dla kadr systemu oświaty, wspierających pracę z zespołami zróżnicowanymi z doświadczeniem migracyjnym, także mając na uwadze funkcjonowanie w tej grupie uczniów z niepełnosprawnościami czy uczniów pochodzenia romskiego, którzy przybyli z Ukrainy. Powstaną również materiały wspierające nauczycieli w pracy z uczniami zdolnymi z doświadczeniem migracji lub uchodźstwa, materiały dotyczące pracy z uczniami i uczennicami dotkniętymi traumą wojenną, w tym z zespołem stresu pourazowego (PTSD).
Ważnym elementem modułu 2. jest opracowanie przez ekspertów IBE-PIB standardów diagnostycznych do oceny indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji lub uchodźstwa.
Wszystkie wypracowane przez IBE-PIB materiały zasilą bazę wiedzy i będą wykorzystywane przez operatorów wojewódzkich, realizujących na poziomie regionalnym działania służące wsparciu uczniów, rodziców oraz kadr systemu oświaty.
IBE-PIB będzie odpowiadać także za organizację wydarzeń mających na celu wymianę doświadczeń w zakresie edukacji międzykulturowej – na poziomie regionalnym, ogólnopolskim oraz międzynarodowym.
Ponadto, IBE-PIB zrealizuje działania badawcze obejmujące:
- badanie poziomu znajomości języka polskiego jako języka drugiego wśród uczniów i uczennic uczestniczących w Programie,
- badania w zakresie zmian w poczuciu przynależności, dobrostanu, efektów edukacyjnych uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji lub uchodźstwa – w badaniu będzie uwzględniona również grupa referencyjna uczniów polskich.
