Bożonarodzeniowa tradycja na Kaszubach wciąż żywa
Brzady, Gode, Gwiozdek i fifa to tylko niektóre praktykowane na Kaszubach świąteczne zwyczaje. Obchody Bożego Narodzenia i Nowego Roku znacznie różnią się od tych w pozostałej części kraju.
Pierwszym, jeszcze przedświątecznym zwyczajem jest zdobienie choinki. Każdorazowo drzewko jest przyozdabiane dopiero w dzień Wigilii. W kaszubskich domach drzewko bożonarodzeniowe pojawiło się dopiero na początku XX wieku.Wcześniej rolę świątecznego drzewka pełnił snopek żyta. Ustawiano go w kącie pokoju. Miało to zapewnić obfite plony i dobrobyt w następnym roku. Tradycja ta częściowo przetrwała. W części domów nadal wkłada się pod obrus siano. Choinka przyozdabiana była maleńkimi jabłuszkami oraz ciastkami.
Na Wigilijnym stole musi pojawić się 12 potraw. Typowe świąteczne menu składa się z grochu, fasoli, maku, suszonych owoców i grzybów, ziemniaków, kapusty oraz ryb: śledzi, węgorzy i karpia. Jako pierwsze danie podaje się zupę brzadową. Przygotowuje się ją z suszonych jabłek, gruszek, śliwek i podaje z makaronem. Cztery tygodnie przed świętami przygotowuje się pierniki marchwiowe w kształcie poduszek.
Po zakończonej kolacji Wigilijnej przychodzi czas wspólnego śpiewania kolęd. Dzieci czekają na prezenty. Jednak na Kaszuby nie dociera żaden Mikołaj ani Dziadek Mróz. Prezenty rozdaje Gwiazdor. W przeciwieństwie do Mikołaja nie ubiera się na czerwono. Wygląda zwyczajnie jak chłop. W skład jego przebrania wchodzi przełożony na lewą stronę stronę kożuch, przepasany słomianym pasem. Jego twarz jest zakryta maską wykonaną ze skóry.
Po zakończonej kolacji resztki daje się zwierzętom domowym. Wedle tradycji jest to jedyna noc w roku, gdy zwierzęta przemawiają ludzkim głosem. Nie należy ich jednak podsłuchiwać, ponieważ przynosi to pecha dla całej rodziny.
Okres bożonarodzeniowy u Kaszubów nazywa się Gode i trwa od Bożego Narodzenia do Święta Trzech Króli. Jedną z barwniejszych tradycji tego okresu jest tzw. Gwiozdek. Zwyczaj ten, cały czas utrzymujący się we wsiach związany jest z obchodzeniem domów przez tak zwaną gwiazdkę, czyli kolędników – przebierańców. Inscenizują oni często dość skomplikowaną fabułę ze śpiewami i tańcami
Swojej własnej tradycji doczekał się również Sylwester. Ostatniej nocy starego roku sąsiadom można robić żarty i dowcipy. Jednym z najpopularniejszych jest wyjmowanie bram z zawiasów i wynoszenie ich na inne podwórze. Autorem wszystkich tych żartów jest Stary Rok, który tak specyficznie żegna się z domownikami i nie należy się za to obrażać. Ten zwyczaj zwie się fifą.