Błędy lekarzy pod lupą prokuratorów

Źle wykonane zabiegi, których efektem jest kalectwo, zakażenia prowadzące do powikłań i nietrafne diagnozy pozwalające na rozwój choroby - to jedne z zaniedbań w leczeniu, na jakie pacjenci skarżą się do prokuratury. Dziś często są na straconej pozycji - winni rzadko za nie odpowiadają.

Spośród 3,4 tys. śledztw dotyczących błędów medycznych, jakie w 2015 r. prowadziły wszystkie prokuratury w kraju, tylko 4 proc. zakończyło się aktem oskarżenia lub wnioskiem o ukaranie - wynika z danych Prokuratury Krajowej, jakie poznała "Rzeczpospolita".

Teraz takie sprawy mają być badane wnikliwiej, sprawniej i rzetelniej przez wyspecjalizowanych prokuratorów. Właśnie przeszli pierwsze w tym roku szkolenie dotyczące m.in. taktyki prowadzenia "medycznych" śledztw.

O planach powołania specjalnych działów do spraw badania błędów medycznych "Rzeczpospolita" pisała kilka tygodni temu. Pierwsze jednostki powstały już w prokuraturach regionalnych (dawne apelacyjne) w Warszawie, Katowicach, Krakowie i Lublinie. Z kolei w Łodzi, Gdańsku, Szczecinie, Wrocławiu, Rzeszowie, Białymstoku i Poznaniu - błędami w leczeniu zajmą się wyznaczeni koordynatorzy. Śledztwa dotyczące lżejszych przypadków: narażenia chorego na niebezpieczeństwo "ciężkiego uszkodzenia ciała" poprowadzą prokuratury okręgowe.

Specjalizacja i stworzenie wydzielonych pionów "medycznych" to konieczność wynikająca z analizy tej kategorii śledztw. Wynika z niej, że dotąd wiele z nich prowadzono niedbale, przewlekle, i w efekcie umarzano.

Skala spraw o błędy medyczne jest znacząca. W 2015 r. prokuratury prowadziły łącznie 3394 takie postępowania, z których połowę (bo 1772), wszczęły w ubiegłym roku. Doniesienia składali pacjenci lub ich bliscy, szpitale sporadycznie.

Winnym zaniedbań rzadko stawiano zarzuty. Prawie co drugie śledztwo (45 proc.) umorzono, a tylko w 4 proc. z zakończonych w zeszłym roku, do sądów skierowano akty oskarżenia lub wnioski o ukaranie (w trybie dobrowolnego poddania się karze).

Liczby są wymowne: na 2872 zamknięte w 2015 r. śledztwa do sądów trafiło tylko 117 aktów oskarżenia. Np. w prokuraturach warszawskich na 214 zakończonych spraw, zaledwie w trzech oskarżono lekarzy lub personel medyczny.

Z analizy prowadzonej jeszcze w Prokuraturze Generalnej (dziś to Prokuratura Krajowa) wynika, że 60 proc. postępowań jest umarzanych niezasadnie. "Bez należytego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności i bez przeprowadzenia wszystkich niezbędnych dowodów". Braki były tak istotne, że czasem wręcz uniemożliwiały ustalenie, czy doszło do błędu.

Za umorzeniami kryją się ludzkie dramaty. Wrocławska prokuratura nie znalazła winnego w sprawie Kuby, który został okaleczony jako noworodek. Zakładając rurkę do tchawicy, chłopcu rozerwano struny głosowe i krtań. Biegli, a za nimi śledczy uznali, że to efekt powikłań związanych z ratowaniem życia chłopca, a nie błędu.

Początkowo umorzono też sprawę śmierci 41-latka z Podhala, który zmarł z powodu tętniaka aorty, a wcześniej dwukrotnie był odsyłany z SOR, gdzie nie rozpoznano objawów zagrażających życiu. Dopiero po zażaleniu rodziny sąd uznał, że opinie biegłych budzą wątpliwości, i polecił to wyjaśnić.

Często tylko upór pacjentów lub ich bliskich powoduje, że sprawa ma finał w sądzie. A sprawy o błędy medyczne to jedne z najtrudniejszych.

- Opinie biegłych bywają niejednoznaczne. Nieraz jeden specjalista twierdzi tak, kolejny inaczej. Nie mówiąc, że często w ogóle nie chcą podejmować się oceny danego przypadku - mówi Józef Palenik, prokurator rejonowy w Nowym Targu.

Krzysztof Kopania z Prokuratury Okręgowej w Łodzi zaznacza: - Musimy się opierać na opiniach biegłych, a te nie zawsze dają podstawy do stawiania zarzutów. Dlatego śledztwa nie zawsze kończą się aktem oskarżenia - mówi.

Jednak śledczym z Łodzi w kilku głośnych sprawach udało się postawić medyków przed sądem.

Oskarżyli np. dwoje lekarzy, którzy nie wykonując koniecznych badań, zaczęli operować pacjenta, a gdy się okazało, że ma on tętniaka aorty, zabieg przerwali. Chory zmarł.

Specjalizacja to klucz do rzetelnego badania spraw. Metodyka śledztw była tematem szkolenia dla prokuratorów z nowych pionów.

- Jedno z najważniejszych zaleceń dotyczy tego, by sprawy błędów medycznych były prowadzone bezpośrednio przez prokuratorów, którzy powinni sami wykonywać większość czynności: przesłuchiwać poszkodowanych pacjentów, członków ich rodzin, lekarzy, pielęgniarki. A tylko w niektórych sytuacjach zlecać czynności policji - mówi prok. Arkadiusz Jaraszek z Prokuratury Krajowej.

Inna, także ważna, to szybkie zabezpieczenie dokumentacji medycznej, co może zapobiec jej "poprawianiu". Niedawny raport NIK potwierdził, że to ma miejsce. Nierzetelnie prowadzono 73 proc. zbadanych kart pacjentów, a nieprawidłowości dotyczyły m.in. diagnozy i przebiegu leczenia.

Grażyna Zawadka