Białoruski reżim jest bezwzględny. Co grozi zatrzymanemu dziennikarzowi?

Można by oddać na początku głos samemu Ramanowi Pratasiewiczowi, który - według relacji świadków - nie krył przerażenia, gdy wysiadał z porwanego samolotu. - Tu czeka mnie kara śmierci - miał powiedzieć do współpasażera. Białoruski bloger i były redaktor niezależnego kanału NEXTA dobrze wie jak działa reżim i że najbliższe tygodnie (a najpewniej także miesiące i lata) będą dla niego dramatyczne.

Czy ta groźba rzeczywiście wisi nad dziennikarzem? Nie jest to nieprawdopodobny scenariusz. Białoruś jest jedynym państwem w Europie, w którym obowiązuje kara śmierci. Zgodnie z tamtejszą konstytucją grozi ona m.in. za spisek w celu przejęcia władzy państwowej. To właśnie ten zarzut, z perspektywy reżimu, może dotyczyć Romana Pratasiewicza.

Dla Aleksandra Łukaszenki dziennikarze opozycyjni, szczególnie ci działający za granicą, czyli bez kontroli reżimu, są wrogami państwa i działają na jego szkodę. Z długotrwałych protestów, jakie nastąpiły po sfałszowanych wyborach prezydenckich w 2020 roku, dyktator wyszedł politycznie zraniony i przestraszony. Dziennikarze, tacy jak Raman Pratasiewicz, którzy relacjonowali to, co dzieje się na Białorusi i walczyli słowem z reżimem, są dla niego egzystencjalnym zagrożeniem.

Na Białorusi karę śmierci można wymierzyć tylko mężczyznom w wieku od 18 do 65 lat. Wyrok wykonywany jest najczęściej przez rozstrzelanie. Do tej pory wykonano na Białorusi około 400 wyroków śmierci. Jak podaje Amnesty International, od 1994 roku, a więc od czasu gdy Białorusią rządzi Aleksander Łukaszenka, tamtejszy Sąd Najwyższy podtrzymał wszystkie wyroki śmierci. Dyktator tylko raz ułaskawił skazanego. Do bezprecedensowego wydarzenia doszło w 2017 roku, gdy Sąd Najwyższy Białorusi podjął decyzję o zawieszeniu wyroków śmierci i ponownym rozpatrzeniu sprawy Igora Herszakowa oraz Siemiona Bierażnowa, wcześniej uznanych za winnych zbiorowego morderstwa.

Prezydent Aleksander Łukaszenka nie zdecydowałby się na porwanie cywilnego samolotu, lecącego z jednej europejskiej stolicy do drugiej, żeby tylko wymierzyć karę opozycjoniście. Z pewnością jest przekonany, że Pratasiewicz może posiadać informacje, które okażą się przydatne z perspektywy reżimu i mogą posłużyć dalszemu ograniczaniu wolności słowa i przejawom sprzeciwu wobec władzy.

Przerażenie Ramana Pratasiewicza wynikało też z pewnością z faktu, że jest on świadomy w jaki sposób białoruskie KGB może chcieć takie informacje wyciągnąć - poprzez nieludzkie przesłuchania i tortury. I to jest rzeczywistość dla Pratasiewicza niemalże nieuchronna. Rzeczywistość, którą tzw. Zachód mógł obserwować chociażby po wyborach prezydenckich w 2020 roku, gdy to przed kamerami białoruskiej telewizji państwowej stawało wielu młodych protestujących - pobitych i posiniaczonych - którzy ze łzami w oczach przepraszali za swoje zachowanie.

Inną możliwą perspektywą dla dziennikarza Ramana Pratasiewicza, bardziej prawdopodobną niż kara śmierci, jest perspektywa długoletniego łagru. W tym momencie Łukaszenka przetrzymuje za kratami kilkunastu dziennikarzy. Taka kara była już wymierzana w przeszłości. Niedawno na łagier dyktator skazał dwie niezależne dziennikarki Biełsatu - Kaciarynę Andrejewą i Darię Czulczową. Za kratami pozostają od połowy listopada 2020 roku. Kilka dni temu mąż Andrejewej poinformował za pośrednictwem Biełsatu, że jego żona została przewieziona do aresztu w Mohylewie, a docelowo ma trafić do kolonii karnej w Homlu. W kolonii karnej przebywa też wciąż m.in. Siergiej Cichanouski, internetowy bloger i mąż kandydatki na prezydenta Białorusi Swiatłany Cichanouskiej.

Niedawno na łagier dyktator skazał dwie niezależne dziennikarki Biełsatu - Kaciarynę Andrejewą i Darię Czulczową. Za kratami pozostają od połowy listopada 2020 roku. Kilka dni temu mąż Andrejewej poinformował za pośrednictwem Biełsatu, że jego żona została przewieziona do aresztu w Mohylewie, a docelowo ma trafić do kolonii karnej w Homlu. W kolonii karnej przebywa też wciąż m.in. Siergiej Cichanouski, internetowy bloger i mąż kandydatki na prezydenta Białorusi Swiatłany Cichanouskiej.

Raman Pratasiewicz od długiego czasu był na celowniku białoruskich służb specjalnych. W 2020 roku wystąpił o azyl w Polsce. Wcześniej KGB aresztowała jego przyjaciela Władimira Czudencowa pod rzekomym zarzutem posiadania narkotyków. Pratasiewicz nie ukrywał, że on również czuł presję służb bezpieczeństwa. Był już kilkukrotnie zatrzymywany, m.in. po protestach w Mińsku w 2017 roku.