Antyszczepionkowcy sięgają po przemoc. Eksperci doradzają radykalne kroki

Dr Michał Wróblewski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu bada, jak zmieniało się postrzeganie przez Polaków COVID-19 na różnych etapach pandemii. Jednym z problemów jest spadające zainteresowanie szczepieniami wraz z powolnym wyczerpywaniem się puli osób, która chciała przyjąć preparat przeciw COVID-19.

Nie bez znaczenia jednak jest też coraz głośniejszy głos antyszczepionkowców, którzy swoje teorie głoszą głównie w mediach społecznościowych. - W sieci większość informacji na temat szczepionek to fake newsy, bądź antyszczepionkowa propaganda. Jak wynika z analiz Centrum Badań nad Uprzedzeniami osoby, które częściej korzystają z mediów społecznościowych, są bardziej skłonne do sceptycyzmu wobec szczepień - powiedział WP dr Wróblewski.

Ekspert zwraca też uwagę, że próby przekonywania tych grup do szczepień za pomocą tradycyjnych mediów są błędnym podejściem, bo ich głównym, a często jedynym źródłem informacji o koronawirusie są treści zamieszczane w social mediach. Niestety wiele osób w żaden sposób nie weryfikuje znalezionych tam informacji.

Zobacz też: czwarta fala z lockdownem dla niezaszczepionych? "Można wyobrazić sobie taką sytuację"

Skąd taka popularność tych środowisk w sieci? Dr Jan Zając, psycholog i założyciel platformy Sotrender, służącej do analityki komunikacji w mediach społecznościowych, zwraca uwagę na specyfikę social mediów.

- Ze względu na konstrukcję platform społecznościowych, szczególnie niosą się w nich treści, które budzą mocne emocje, czasem także negatywne. Naszą uwagę często przykuwa coś, co czasem jest głupie i szkodliwe, ale nas denerwuje, emocjonuje - powiedział.

To z kolei skłania nas do wchodzenia w internecie w interakcje. Wpływa to na algorytmy, które rozpoznają w ten sposób zawartość przyciągającą uwagę i wyświetlają ją coraz większemu gronu internautów.

- Niedawno zostało udowodnione, że Rosja przy pomocy specjalnie do tego założonej agencji PR-owej, próbowała rozpropagować treści antyszczepionkowe w różnych krajach - dodał dr Zając.

Psycholog społeczny prof. Henryk Pietrzak zwraca też uwagę, że coraz większa presja na szczepienia powoduje, że osoby niechcące się temu poddać, jeszcze bardziej się radykalizują.

- To jest klasyczny przykład grupy, która w momencie gdy jest krytykowana z zewnątrz, zamiast odpowiadać na tę krytykę, będzie się integrować wokół z góry założonej tezy czy przejawianych poglądów. Im bardziej te osoby będą krytykowane, tym bardziej będą się skupiać wokół swoich poglądów, nie dopuszczając żadnej racjonalnej argumentacji - powiedział.

Dodał, że wywołana w ten sposób frustracja w tych środowiskach najpierw przeradza się w agresję werbalną, a następie fizyczną. Sytuacji nie poprawiają zapowiedzi wprowadzenia restrykcji, które miałyby objąć tylko niezaszczepionych.

Zdaniem profesora jedyną szansą na przełamanie tej sytuacji jest cierpliwe podejmowanie dialogu z grupami antyszczepionkowymi w małych grupach. Może to - jak dodał - doprowadzić do skonfrontowania ich z własnymi poglądami.

- Gdy ktoś zadeklaruje chęć rozmowy z nimi, to oni będą się wtedy zastanawiać nad swoimi argumentami. Być może jest to metoda zniwelowania eskalacji agresji - zaznaczył ekspert.

Według prof. Pietrzaka chęć angażowania się w działalność środowisk antyszczepionkowych niekoniecznie musi wynikać z poczucia lęku przed szczepionkami. Często może chodzić też o chęć poczucia przynależności. - W ten sposób są w pewnej wspólnocie, która ich integruje, jednocześnie daje im poczucie znaczenia, poczucie siły - podkreślił.

Prof. Pietrzak przestrzegł też przed zgubnymi skutkami działalności takich grup. - Dobrze nagłośniona mniejszość, może spowodować wyciszenie opinii większości - ocenił.

Jednocześnie - jak dodał - w zamkniętych środowiskach często dochodzi do odrzucania poglądów sprzecznych z tymi, które przyjęliśmy za własne. - Zawsze jest trudniej naukowcom oddziaływać, bo w momencie konfrontacji z facetem z pałą i pięścią, będą po prostu przegrywać - oświadczył prof. Pietrzak.

W ocenie profesora władze w zły sposób komunikują konieczność szczepień. Jak mówił, nie dzieje się to "na zasadzie pokazywanie korzyści, tylko zagrożeń czy ograniczeń".

Co zatem robić? Zdaniem dr. Wróblewskiego na obecnym etapie walki z pandemią, władze powinny podjąć zdecydowane kroki wobec antyszczpionkowców. - Obecne działania powinny zmierzać do ograniczenia wpływu grup antyszczepionkowych w przestrzeni medialnej. Uważam, że trzeba zastosować narzędzia z zakresu cyberbezpieczeństwa, to znaczy monitorować na bieżąco źródła internetowe odpowiedzialne za szerzenie fake newsów dotyczących szczepień i w razie potrzeby je kasować – podkreślił.

Z kolei media głównego nurtu - jak dodał - nie powinny zapraszać do swoich programów przedstawicieli tych środowisk.

Podobnego zdania jest prof. Pietrzak. - Media popełniają błąd związany z sensacyjnością, a więc umożliwieniem artykułowania tych szkodliwych de facto poglądów, które nie przynoszą żadnych pozytywnych sutków dla społeczeństwa, ale bardzo korzystnie oddziaływają na samoocenę i obronę ego tych osób, które zaliczają się do grupy antyszczepionkowców - oświadczył.

Z kolei lekarz prof. Krzysztof Simon ocenił, że osoby uciekające się do przemocy, powinny być karane, a próby ich przekonywania "to marnowanie czasu".

- Oni opowiadają jakieś niestworzone bzdury i uniemożliwiają innym ratowanie własnego zdrowia i życia, a to już jest zbrodnia, przestępstwo karalne - powiedział.

Według niego dyskusja z tymi środowiskami byłaby możliwa tylko wtedy, gdyby przedstawiły one racjonalne argumenty na obronne głoszonych tez. - Dla mnie ich argumenty są niezrozumiałe. Trudno dyskutować z niezrozumiałymi rzeczami - zakończył profesor.