62 lata temu Polsce wbito nóż w plecy

17 września nad ranem Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych ZSRR przekazał polskiemu ambasadorowi Wacławowi Grzybowskiemu notę, w której stwierdzono, że państwo polskie i jego rząd przestały faktycznie istnieć. Dwie godziny później Armia Czerwona uderzyła na tyły wojsk polskich walczących z Niemcami.

Podczas inwazji Rosjanie rzucili ponad 4 tysiące czołgów, 1800 samolotów i 9 armii liczących półtora miliona żołnierzy.

Polacy mogli im przeciwstawić zaledwie 300 tysięcy obrońców. Z radzieckim najeźdźcą walczyło 25 batalionów Korpusu Obrony Pogranicza. Polskie ugrupowania stoczyły ponad 40 potyczek i dwie większe bitwy. Do cięższych starć doszło pod Wilnem, Grodnem i Białymstokiem.

Do niewoli sowieckiej trafiło ponad pół miliona polskich żołnierzy, łącznie z internowanymi na Litwie. Już we wrześniu 1939 roku mordowano polskich jeńców. Potem przyszły Katyń, Charków i Miednoje.

Na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow uzgodniono podział stref wpływów w Europie Środkowej. W ściśle tajnym protokole dodatkowym strony zgodziły się, że granica stref interesów Niemiec i Związku Radzieckiego będzie w przybliżeniu przebiegać na linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.

Niemcy wezwały Moskwę do ataku na Polskę już na początku września 1939 r. Jednakże wówczas Armia Czerwona nie była dostatecznie przygotowana do walki. Kreml czekał na rozwój sytuacji. Gdy w połowie września Niemcy przekroczyli ustaloną linię demarkacyjną, a 16 września ambasador niemiecki von der Schulenburg zażądał od Mołotowa natychmiastowego uderzenia na Polskę, Stalin wyraził zgodę.

Rosjanie zaatakowali 17 września o godzinie trzeciej rano czasu moskiewskiego. W Polsce była szósta nad ranem. Związek Radziecki zajął część terytorium państwa polskiego zamieszkałą przez 13 milionów ludności.

Umacnianiu władzy radzieckiej towarzyszyła propaganda, podsycająca konflikty narodowościowe. Dekret Rady Najwyższej ZSRR z 29 listopada 1939 roku nakazywał traktować mieszkańców zagarniętych terytoriów jako obywateli radzieckich. Deportacje objęły, według różnych źródeł, od kilkuset do miliona obywateli polskich.

28 września 1939 roku Trzecia Rzesza i Związek Radziecki podpisały "Układ o przyjaźni i granicach", w którym dokonały nowego podziału ziem polskich. W zamian za Litwę, Stalin odstąpił Hitlerowi tereny pomiędzy Wisłą a Bugiem. Sygnatariusze stwierdzili likwidację państwa polskiego i zobowiązali się do współpracy w zwalczaniu polskich dążeń niepodległościowych. (mp)