29 lipca 2018 – Dzień Samotnych

Należy pamiętać, że pod pojęciem ludzi samotnych nie kryją się jedynie single. Samotność definiowana jest jako subiektywne uczucie będące efektem braku satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Z okazji dnia samotnych ujawniamy kilka istotnych faktów na temat uczucia samotności.

Samotność z punktu widzenia nauki

Samotność funkcjonuje w wymiarze czasowym – może być chroniczna lub występować przejściowo w momentach zerwania silnej więzi emocjonalnej (np. po utracie bliskiej osoby). Zjawiskiem naturalnym jest doświadczanie krótkich, chwilowych stanów samotności, mimo posiadania stałych związków z innymi ludźmi. Obserwacje dowiodły, że w dużych aglomeracjach wzrost samotności spowodowany jest trudnymi warunkami wymuszającymi sztuczność interakcji międzyludzkich. Skutkuje to powstaniem relacji, które często są niepełne, powierzchowne, przypadkowe i urwane.

Czynniki potęgujące uczucie samotności

Uczucie samotności bardzo często pogłębia niskie poczucie własnej wartość skutkujące unikaniem kontaktów z innymi ludźmi w obawie przed odrzuceniem. Tworzy to swoisty ciąg przyczynowo-skutkowy. Niska samoocena prowadzi do braku zaufania, co wyzwala unikanie kontaktów społecznych. Z kolei ludzi o niskim poziomie umiejętności interpersonalnych cechuje zahamowanie i wycofanie społeczne. Poczuciu samotności sprzyja też strach przed emocjonalną bliskością, dystans emocjonalny i sprowadzanie interakcji do sztucznych, nierzadko sformalizowanych aktów komunikacji.

Skutki przewlekłej samotności

Jeżeli samotność nie zostaje pokonana, narasta proces prowadzący do dezintegracji osobowości. Rosną wówczas bariery społeczne w postaci wstydu, alienacji, poczucia winy i braku zaufania. Niepowodzenia w próbach przełamania barier interpersonalnych również mogą mieć negatywne skutki np. trwałe podwyższenie lęku. Uporczywość tego stanu może powodować samotność chroniczną.

Wyniki badań – osoby starsze

Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii w grupie osób starszych ukazały, że aż 2/3 badanych nigdy nie czuło się samotne. Mniej niż 1/3 przyznała się do okresowego odczuwania samotności. Tylko niespełna co dziesiąty uczestnik skarżył się na dotkliwą samotność. Wbrew obiegowej opinii osoby starsze wcale nie czują się najbardziej samotne w okresie Świąt Bożego Narodzenia lecz latem, gdy rutynowy plan i rodzin ulega zmianie.

Wyniki badań – dzieci i młodzież

Wyjątkowy nacisk kładzie się na badanie samotności u dzieci i młodzieży, ze względu na jej potencjalnie długotrwałe skutki. Brytyjskie badania przeprowadzone w 2009 roku na grupie 300 dzieci w przedziale wiekowym 5-13 lat ukazały, że samotne dzieci znacznie częściej wyrastały na depresyjnych nastolatków. Badania belgijskie dowiodły aż, iż dzieci czujące się samotnie w towarzystwie rówieśników częściej padają ofiarą przemocy, mają zaburzenia snu i są bardziej nieśmiałe. Dobra wiadomość jest taka, że samotność wynikającą z braku umiejętności społecznych można skorygować.

Zapobieganie i zwalczanie samotności

Metody zwalczania samotności dzielą się na cztery grupy:
- programy mające poprawić umiejętności społeczne osób samotnych
- programy stwarzające lepsze warunki do rozwoju interakcji społecznych
- programy zwiększające wsparcie społeczne
- psychoterapię poznawczo-behawioralną CBT

Badania porównawcze 20 wybranych programów interwencji terapeutycznych pokazały, iż każda metoda przyniosła widoczne rezultat. Najskuteczniejszą okazała się z nich jednak psychoterapia poznawczo-behawioralna charakteryzująca się ściśle określonym, zorientowanym na cele i problemy sposobem współpracy terapeuty z klientem. Należy podkreślić, że w przypadku dzieci i młodzieży metoda ta wymaga dużego zaangażowania ich rodziców lub opiekunów.