25‑lecie tragedii w kopalni "Wujek"
16 grudnia mija 25. rocznica pacyfikacji katowickiej kopalni "Wujek". Od milicyjnych kul zginęło tam dziewięciu górników, a kilkudziesięciu zostało rannych. Przedstawiamy kalendarium pacyfikacji oraz toczących się od prawie 14 lat procesów domniemanych sprawców zbrodni.
1. 12/13 grudnia 1981 - zatrzymanie przewodniczącego kopalnianej "Solidarności", Jana Ludwiczaka.
2. 13 grudnia 1981 - msza święta na terenie kopalni, odprawiona przez ks. Henryka Bolczyka.
3. 13 grudnia 1981 - minister spraw wewnętrznych Czesław Kiszczak kieruje tajny szyfrogram do jednostek milicji, mających m.in. pacyfikować zakłady strajkujące po wprowadzeniu stanu wojennego.
4. 14 grudnia 1981 - decyzja o rozpoczęciu strajku. Nieudane negocjacje z władzami. Wysunięcie postulatów uwolnienia Ludwiczaka, zniesienia stanu wojennego, respektowania porozumień jastrzębskich, przywrócenia działalności "Solidarności".
5. 15 grudnia 1981 - pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu Zdroju i innych zakładów. Kilkakrotne głosowania w sprawie kontynuacji strajku w "Wujku". Przygotowania do obrony kopalni.
6. 16 grudnia 1981 - Starcia górników z milicją. Atak milicji na tłum otaczający kopalnię. Pacyfikacja kopalni, padają strzały. Śmierć sześciu górników, kolejny zmarł kilka godzin po operacji.
7. 19-22 grudnia 1981 - SB zatrzymuje siedem osób, które zostają oskarżone o zorganizowanie i kierowanie strajkiem.
8. Styczeń 1981 - od odniesionych ran zmarli dwaj kolejni górnicy.
Życie stracili:
- Józef Czekalski
- Krzysztof Giza
- Ryszard Gzik
- Bogusław Kopczak
- Zenon Zając
- Zbigniew Wilk
- Andrzej Pełka
- Jan Stawisiński
- Joachim Gnida
9. 20 stycznia 1981 - Prokuratura Garnizonowa w Gliwicach umorzyła śledztwo w sprawie użycia broni, przyjmując tezę o obronie koniecznej milicjantów.
10. 9 lutego 1982 - katowicki sąd wojewódzki skazał Stanisława Płatka na 4 lata więzienia, a Jerzego Wartaka, Adama Skwirę i Mariana Głucha na 3 lata. Czterej inni oskarżeni zostali uniewinnieni.
11. Zima 1982 - szkolenia dla zomowców, podczas których - według późniejszych zeznań kilku instruktorów, tzw. taterników - mieli oni opowiadać, jak strzelali do górników. Instruktorzy opisali to w "raporcie taterników", który miał trafić do władz podziemnej "Solidarności". Raport zaginął.
12. 1989-1991 - Sejmowa Komisja Nadzwyczajna do Zbadania Działalności MSW - tzw. komisja Rokity - bada zbrodnie stanu wojennego, w tym sprawę pacyfikacji "Wujka".
13. Październik 1991 - Prokuratura Wojewódzka w Katowicach wszczyna śledztwo w sprawie śmierci górników z "Wujka".
14. Grudzień 1992 - prokuratura kieruje do sądu akt oskarżenia przeciwko 24 osobom, m.in. szefowi MSW w czasie pacyfikacji, gen. Czesławowi Kiszczakowi i szefowi katowickiego ZOMO Kazimierzowi W.; ich sprawy zostaną potem wyłączone do odrębnych postępowań.
15. Marzec 1993 - w Katowicach rusza pierwszy proces b. zomowców, oskarżonych o strzelanie do górników. Z czasem na ławie oskarżonych pozostaje 22 oskarżonych. Odbyły się 153 rozprawy.
16. Wrzesień 1994 - przed warszawskim sądem rusza pierwszy proces gen. Czesława Kiszczaka, oskarżonego o przyczynienie się do śmierci górników.
17. Lipiec 1996 - sąd uniewinnia gen. Kiszczaka, uznając, że nie ma dowodów na związek wydanego przez niego szyfrogramu ze strzelaniem do górników.
18. Maj 1997 - Sąd Najwyższy orzeka, że sprawa gen. Kiszczaka nie uległa przedawnieniu i jego proces może toczyć się nadal.
19. Listopad 1997 - warszawski sąd apelacyjny uchyla wyrok wobec gen. Kiszczaka - jego proces ma toczyć się ponownie w pierwszej instancji.
20. Listopad 1997 - wyrok w pierwszym procesie zomowców. Sąd uniewinnia większość z nich, a wobec pozostałych umarza postępowanie.
21. Wrzesień 1998 - Sąd Najwyższy stwierdza, że wobec błędów proceduralnych proces b. zomowców należy powtórzyć.
22. Grudzień 1998 - Sąd Apelacyjny w Katowicach uchylił wyrok w sprawie b. zomowców, uznając, że sąd I instancji dopuścił się uchybień proceduralnych.
23. Styczeń 1999 - wylosowanie składu orzekającego w drugim procesie; wobec rezygnacji sędziów losowanie trzeba było powtarzać.
24. Wrzesień 1999 - adwokaci masowo odmawiają objęcia funkcji obrońców z urzędu w drugim procesie.
25. Październik 1999 - początek drugiego procesu 22. b. zomowców, oskarżonych o strzelanie do górników.
26. Marzec 2001 - początek składania zeznań w drugim procesie przez autorów tzw. "raportu taterników". To pierwsi nowi świadkowie w drugim procesie.
27. Maj 2001 - w Warszawie rusza drugi proces gen. Kiszczaka.
28. Październik 2001 - wyrok w drugim procesie b. zomowców - 10 z nich uniewinniono, sprawy 5 umorzono z powodu przedawnienia; wobec pozostałych 7 zapadły wyroki jednocześnie uniewinniające i umarzające.
29. Luty 2003 - Sąd Apelacyjny w Katowicach uchyla wyrok z drugiego procesu, zarzucając sądowi I instancji wiele uchybień, błędów proceduralnych i niewłaściwą ocenę dowodów.
30. Marzec 2004 - gen. Kiszczak zostaje uznany winnym i skazany na dwa lata więzienia w zawieszeniu; potem ten wyrok zostanie uchylony.
31. Wrzesień 2004 - w Katowicach rusza trzeci proces byłych milicjantów. W związku ze śmiercią części oskarżonych, odpowiada w nim 17 osób.
32. Grudzień 2004 - IPN zarzucił byłemu prokuratorowi wojskowemu utrudnianie pierwszego śledztwa w sprawie pacyfikacji kopalni; później podobne zarzuty postawiono dwóm kolejnym b. prokuratorom wojskowym.
33. Luty 2005 - Wojskowy Sąd Okręgowy w Warszawie umarza sprawę b. prokuratorów wojskowych z powodu przedawnienia.
34. Lipiec 2005 - Sąd Najwyższy decyduje o skierowaniu sprawy trzech b. prokuratorów do ponownego rozpatrzenia.
35. Kwiecień 2006 - rusza proces trzech b. prokuratorów wojskowych, oskarżonych o mataczenie w pierwszym śledztwie.
36. Wrzesień 2006 - przed warszawskim sądem rusza trzeci proces gen. Kiszczaka; procedury przedłuża jednak stan zdrowia oskarżonego.
37. Październik 2006 - prokurator składa wniosek o przesłuchanie w charakterze świadka incognito b. zomowca, który zgłosił się do prokuratury i oświadczył, że ma wiedzę na temat strzelania do górników "Wujku". Po zbadaniu sprawy sąd odrzucił wniosek o przesłuchanie go jako świadka anonimowego. Prokuratura może złożyć zażalenie na tę decyzję.
38. 16 grudnia 2006 - obchody 25. rocznicy tragicznych wydarzeń w kopalni "Wujek", z udziałem prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
39. 2006/2007 - spodziewane zakończenie trzeciego procesu b. zomowców.