Zmiany w polskich portach

Transport morski ma wiele zalet, które są kluczowe dla gospodarki zarówno polskiej, jak i unijnej. Stąd inwestowanie w ich rozwój ma duże znaczenie strategiczne. Rozwój portów przekłada się na funkcjonowanie całego regionu, wpływa korzystnie na jego zamożność, bezpieczeństwo i buduje jego konkurencyjność. Niewątpliwą zaletą transportu morskiego jest jego globalny zasięg. Dzięki rozbudowanej sieci portów europejskich TEN-T, możliwe jest szybsze i bezpieczniejsze przewożenie towarów, nie tylko w obrębie kontynentu, ale praktycznie do każdego zakątka świata. Transport morski pozwala na efektywniejsze przewożenie dużych ładunków – co jest szczególnie istotne przy przewożeniu surowców, rud metali, zboża, dużych kontenerów, maszyn czy sprzętu wojskowego. Kluczowe znaczenie ma tu także dobrze rozwinięta infrastruktura portowa, która ułatwia sprawną obsługę ładunków i umożliwia szybkie przetransportowanie różnego rodzaju dóbr w głąb lądu. Stąd też Unia Europejska inwestuje w intermodalność portów – budowę linii kolejowych oraz zaplecza logistycznego.

Łączenie transportu morskiego z innymi formami przewozu dóbr pozwala oszczędzać zużycie paliwa, a tym samym ograniczać emisję CO2. W Europejskim Zielonym Ładzie, który zakłada, że Unia Europejska stanie się neutralna dla klimatu, zaplanowano zmiany, które sprawią, że ta forma transportu stanie się jeszcze bardziej ekologiczna. Unia Europejska chce, aby porty korzystały z OZE, a statki używały ekologicznych paliw, które będą w portach magazynowane. Zielony Ład mówi także o lepszym wykorzystywaniu energii wiatrowej jako napędu i przyspieszaniu rozładunków dzięki cyfryzacji. Wszystkie te działania wpisują się też w unijną Strategię Zrównoważonej i Inteligentnej Mobilności.

Inwestycje w portach wymagają dużych środków finansowych. Kluczowe w tym zakresie jest wsparcie Instrumentu "Łącząc Europę" (Connecting Europe Facility – CEF). W drugiej już edycji, tzw. CEF 2, na lata 2021-2027 budżet w sektorze transportu dla wszystkich państw członkowskich wynosi 25,8 mld euro. Na chwilę obecną Polska wykorzystała już z niego około 3 mld euro, z czego na modernizację portów przeznaczono ponad 200 mln euro. O ogromnej skali inwestycji w portach świadczą wydatki z CEF w latach 2014-2020 – na realizację projektów związanych z polskimi portami wydano wtedy ponad 550 mln euro dofinansowania. Modernizacja infrastruktury portowej jest dla Unii Europejskiej jednym z priorytetów wśród inwestycji transportowych.

Polskie porty morskie korzystają z wielu możliwości, jakie dają fundusze CEF. Chcą się rozwijać, być bardziej dostępne i konkurencyjne. Ich dostępność znacznie zwiększyła się dzięki kosztownym inwestycjom kolejowym – modernizacji połączeń i doprowadzeniu nowych torów. PKP PLK przeprowadziło szereg prac w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie czy Świnoujściu. Część z nich się jeszcze toczy. W Szczecinie i Świnoujściu w portach zostanie zmodernizowanych aż blisko 100 kilometrów torów kolejowych i przebudowanych 285 rozjazdów. W najbliższych latach planowane jest także wybudowanie nowego połączenia kolejowego z portem w Policach, które będzie kluczowe dla jego dalszego rozwoju.

W ramach tzw. projektów "ostatniej mili", które poprawiają dostęp do portu od strony lądu, wybudowano również nowe drogi dojazdowe i parkingi dla samochodów ciężarowych. Przykładowo, w porcie w Świnoujściu wybudowano parking dla 278 samochodów ciężarowych oczekujących na odprawę przed wjazdem na promy pływające w ramach autostrady morskiej Szwecja-Polska. Infrastrukturę Terminala Promowego w Świnoujściu przystosowano również do obsługi transportu intermodalnego, dzięki czemu zwiększył się tu transport towarów. Port w Świnoujściu przyczyni się także wkrótce do rozwoju energetyki wiatrowej na Bałtyku. Zbuduje terminal instalacyjny, który będzie w stanie obsługiwać największe jednostki transportujące kluczowe komponenty farm wiatrowych (takie jak turbiny, wieże i fundamenty). Tym samym realizacja projektu ułatwi m.in. budowanie morskiej farmy wiatrowej Baltic Power.

Inwestycje pomogły też zwiększyć znaczenie portu w Gdańsku. Dzięki poszerzeniu i pogłębieniu toru wodnego w porcie i modernizacji nabrzeży, może teraz obsługiwać większe statki. Przeprowadzone prace zwiększyły jego potencjał przeładunkowy i pozwoliły skrócić czas obsługi ładunków. Warto dodać, że już dziś Baltic Hub w Gdańsku jest największym terminalem kontenerowym na Bałtyku – obsługuje ponad 600 statków rocznie, w tym 100 największych kontenerowców świata. Dzięki kolejnym projektom unijnym port w Gdańsku już wkrótce ma szansę zostać jednym z największych terminali kontenerowych w Europie.

Inwestycje przeprowadzane ze środków CEF mają znaczenie nie tylko dla gospodarki, ale także dla naszego bezpieczeństwa. Wpływają na naszą mobilność wojskową. Budowany multimodalny kolejowy węzeł przeładunkowy na półwyspie Ostrów Grabowski w porcie w Szczecinie oraz terminal intermodalny na terenie Centrum Logistycznego Portu Gdynia będą mogły spełniać podwójne funkcje. Wspierać transport nie tylko dóbr, ale także sprzętu wojskowego.

Porty morskie mogą starać się o dofinansowanie z CEF na różnego rodzaju projekty. W ramach priorytetu "porty morskie" zaplanowano już środki na poprawę dostępu do portów zarówno od strony lądu, jak i morza. Umożliwi to utworzenie połączeń kolejowych, a także budowę falochronów, kanałów dostępowych czy torów wodnych. Pieniądze unijne będą przeznaczane również na wdrażanie rozwiązań ekologicznych, np. związanych z wytwarzaniem energii odnawialnej na miejscu (elektrownie fotowoltaiczne) i magazyny energii, zakup urządzeń przeładunkowych działających w oparciu o paliwo zeroemisyjne (energię elektryczną, wodór) czy zakup portowych urządzeń do odbioru oleju i innych odpadów ze statków.

Obecnie porty mogą starać się o środki, które usprawnią ich logistykę, m.in. na cyfryzację i digitalizację terminali czy zakup systemów wspomagania do zarządzania ruchem na morzu (np. VTMIS) i lądzie (np. ITS). Środki finansowe znajdą się również na budowę parkingów oraz infrastrukturę dla tzw. autostrad morskich związaną z obsługą połączeń promowych. O nowym konkursie CEF ogłoszonym we wrześniu można dowiedzieć się więcej na portalu Funduszy Europejskich.

Przez ostatnie 10 lat w polskich portach wiele się zmieniło. Warto zauważyć, że kolejne przedsięwzięcia nie tylko poprawiają funkcjonowanie portów, ale i pozytywnie wpływają na życie mieszkańców, m.in. zapewniając im nowe miejsca pracy. Rozwój portów, hubów logistycznych, połączeń drogowych czy kolejowych przekłada się na wyższy poziom zatrudnienia, większą mobilność, pobudza lokalną przedsiębiorczość i turystykę.