Zmarł znany dziennikarz Krzysztof Teodor Toeplitz

- Krzysztof Teodor Toeplitz zmarł we wtorek nad ranem w warszawskim szpitalu przy ul. Szaserów - poinformował Robert Walenciak, zastępca redaktora naczelnego "Przeglądu", z którym zmarły był związany do końca. - Od pewnego czasu ciężko chorował, ale jego artykuły ukazywały się jeszcze kilka tygodni temu - dodał Walenciak.

Krzysztof Teodor Toeplitz urodził się 28 stycznia 1933 roku w Otrębusach. Pochodził z zamożnej, zasymilowanej rodziny żydowskiej, wśród której byli cukrownicy, kupcy, a także włoski bankier i pionier polskiego przemysłu chemicznego. Dzieje zamożnego rodu o sympatiach socjalistycznych Krzysztof Teodor Toeplitz opisał w książce "Rodzina Toeplitzów" (2004).

Toeplitz w 1955 roku ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, wcześniej - w 1947 roku - zadebiutował jako krytyk filmowy. Był redaktorem czasopism "Po prostu" (1949-1952), "Nowa Kultura" (1952-1959), w kolejnych latach był związany z "Przeglądem Kulturalnym" i warszawską "Kulturą" (1965 -1969). W latach 1969 - 1975 był redaktorem naczelnym tygodnika "Szpilki". Przez długie lata pod pseudonimem KTT publikował felietony w tygodniku "Polityka". Na początku lat 90. pracował w dzienniku "Nowa Europa", od 1994 r. w tygodniku "Wiadomości Kulturalne".

Toeplitz, który w latach 1955-1958 i od 1981 do początku lat 90. był kierownikiem literackim Zespołu Filmowego "Kadr", wykładał też na PWST i w łódzkiej "Filmówce". Działał także jako scenarzysta filmowy, najsławniejszymi serialami, do których współtworzył (razem z Jerzym Gruzą)
scenariusz były "Czterdziestolatek" i "Czterdziestolatek 20 lat później". Inne filmy, do których Toeplitz napisał scenariusze, to m.in. "Pan Anatol szuka miliona" (1959, reż. J. Rybkowski), "Pan Dodek" (1971, reż. J. Łomnicki), "Dzięcioł" (1971), "Czterdziestolatek" (1974-1976, reż. J. Gruza), "Motylem jestem, czyli romans czterdziestolatka" (1976, reż. J. Gruza), "Gorączka" (1981, reż. A. Holland), "Miłość ci wszystko wybaczy" (1982, reż. J. Rzeszewski), "Sława i chwała" (1997, reż. K. Kutz).

Toeplitz działał jako krytyk filmowy, publicysta, felietonista, prozaik. Wydał ponad 30 książek, w tym powieści i szkice, np. "Kino dla wszystkich" (1964), "Mieszkańcy masowej wyobraźni" (1970), "Kultura w stylu blue jeans" (1975), "Z deszczu pod rynnę" (1993) i "Najkrótsze stulecie" (2000). Jako jeden z pierwszych publicystów w Polsce zajmował się kulturą popularną, mass mediami, był autorem pierwszej polskiej książki o komiksie ("Sztuka komiksu" 1985). Ostatnią jego książką był "Tytoniowy Szlak, czyli szkic z historii obyczaju, gdy palono tytoń" (2009).

- Do końca pracowaliśmy razem. Przecież niedawno ukończyliśmy dalszy ciąg "Czterdziestolatka" - "Studenci trzeciego wieku" - powiedział Jerzy Gruza. - Jeszcze przed kilkoma dniami, żartowaliśmy, wymyślaliśmy sceny. Krzysztof był w pełni sprawny intelektualnie, pełen życia i pomysłów. Był jak zawsze zdroworozsądkowy, widzący sprawy we właściwych proporcjach, umiejący ze szczegółu wyciągnąć ogólne wnioski. To był analityk życia codziennego. To był fantastyczny człowiek - dodał.

- Krzysztof z wykształcenia był historykiem sztuki, umiał widzieć świat w wymiarach estetycznych - zauważa Gruza. - Był wspaniały towarzysko, jak zawsze żywo komentował sprawy polityczne i publiczne. Choć trzeba powiedzieć, że miał poczucie ostatnio braku wykorzystania swoich możliwości. Ale do końca był żądny życia, świata, ludzi - mówi Gruza.

- Krzysztof był moim scenarzystą - wspomina Agnieszka Holland. Jak mówi, ich współpraca trwała od lat 70. - W Zespole Filmowym X Andrzeja Wajdy natknęłam się na scenariusz autorstwa Toeplitza - adaptację powieści Andrzeja Struga "Dzieje jednego pocisku". Wydał mi się fantastycznym scenariuszem - głębokim, prowokacyjnym, mówiącym wiele i o historii, i o współczesności. Nie wydawało nam się, by mógł przejść przez cenzurę. Jednak szczęśliwie udało się. I zrealizowałam na podstawie tego scenariusza mój film "Gorączka" - wspomina Holland.

- Współpraca układała nam się bardzo dobrze. To był człowiek wybitnie inteligentny i wybitnie utalentowany - ocenia. - On dusił się w czasach PRL-owskich. Ale z drugiej strony strasznie nie chciał opuścić Polski. Absolutnie nie chciał z Polski wyjeżdżać. Pamiętam dramatyczną rozmowę, którą odbyliśmy w Nowym Jorku w 1980 r. w trakcie strajku w Gdańsku, gdy nie wiadomo było, co się stanie. Ludzie, którzy wtedy znaleźli się poza Polską mieli poczucie, że być może nastąpi tam katastrofa. Wiele było zastanawiań: wracać, nie wracać? Krzysztof powiedział mi wtedy, że za nic w świecie nie opuści Polski, że zrobi wszystko, by do tego nie doszło - dodaje reżyserka.

Publicysta tygodnika "Polityka" Daniel Passent wspomina, że Krzysztofa Teodora Toeplitza znał od jego lat dziecinnych, był on przyjacielem rodziny. Publicysta dodał, że Krzysztof Toeplitz pochodził ze znanej spolonizowanej rodziny żydowskiej. Według Passenta, był on bardzo skromnym człowiekiem i dobrym przyjacielem oraz wszechstronnym autorem.

Zdaniem publicysty, w ostatnich latach Toeplitz ze względów politycznych był zapomniany i ignorowany i nie został wykorzystany przez społeczeństwo tak, jak na to zasługiwał. Passent podkreślił, że Krzysztof Teodor Toeplitz był socjalistą, krytycznym zarówno wobec PRL, jak i wolnej Polski. - Nigdy nie ukrywał, że ma serce po lewej stronie - dodał Passent.

Krzysztof Teodor Toeplitz od 1954 roku był członkiem PZPR. W latach Solidarności był jednym z nielicznych znanych publicystów, którzy tak jednoznacznie opowiedzieli się po stronie władzy, bronił też idei wprowadzenia stanu wojennego. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu w podzespole ds. środków masowego przekazu. Ostatnio pisywał w "Przeglądzie" i w "Trybunie".