Wystawa rzeźby Tony Cragga w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
Po niemal 20 latach ponownie polska publiczność będzie miała okazję podziwiać twórczość jednego z najbardziej znanych rzeźbiarzy na świecie, Tony Cragga, który wraz z kilkoma innymi brytyjskimi artystami, takimi jak Antony Gormley, Anish Kapoor czy Mark Wallinger, współtworzy potęgę współczesnej rzeźby angielskiej. Jego dzieła znajdują się w muzeach, prywatnych kolekcjach, na placach miast i w słynnych parkach rzeźby. Sztuka Tony Cragga została szybko zauważona i doceniona przez świat artystyczny. Przełomowym okazał się 1988 rok, kiedy artysta reprezentował Wielką Brytanię na 43 Biennale w Wenecji i w tym samym roku dostał prestiżową nagrodę Turnera w Londynie.
Różnorodna forma i skłonność do eksperymentu łączy się u niego z niezawodną perfekcją. Zwykł powtarzać, że „Przyszłość rzeźby dopiero co się rozpoczęła. Jej potencjał jest teraz większy niż kiedykolwiek wcześniej a jej możliwości właśnie się otwierają. Jej język i formy zaczynają ewoluować…” Tony Cragg, w czasach kiedy pojęcie rzeźby uległo poszerzeniu o obiekty ready-mades, instalacje czy rzeźby wirtualne, konsekwentnie promuje klasyczne jej pojmowanie. Udało mu się - w obliczu nowoczesnej nauki i techniki, a także przemian, jakie dokonały się w praktyce i teorii sztuki - głosić ważną rolę rzeźby i nie brzmieć przy tym jak strażnik wymierającej tradycji. Uznawany jest za mistrza materiału. Jego rzeźby wykonane z brązu, kamienia, szkła, ceramiki, żywic czy drewna zachwycają organiczną formą, dynamiką meandrującego kształtu, intrygującymi tytułami. Sytuują się pomiędzy sztuką abstrakcyjną a figuratywną.
Już podczas studiów w Royal College of Art, uwagę artysty przyciągnęli tacy twórcy jak Joseph Beuys, Mario Merz czy Richard Long. Jego myślenie o sztuce kształtowali też przedstawiciele włoskiego Arte Povera, a następnie amerykańskiego minimalizmu. Cechą, która ujawniła się już we wczesnej twórczości, a następnie była kontynuowana w następnych dekadach był jego innowacyjny, poszukujący stosunek do materiału. Początkowo używał rzeczy znalezionych, gotowych, składając z nich nowe całości. Przykładem, pokazywanym na obecnej wystawie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, jest praca zatytułowana "Minster" z 1988 roku. Złożone z metalowych pierścieni kolumny zdradzają fascynację Cragga dadaistyczną koncepcją ready-made Marcela Duchampa, a także wyrobami przemysłu metalowego. Zapewne narodziła się ona we wczesnej młodości artysty podczas obserwacji pracy ojca, który był inżynierem i pracował w przemyśle lotniczym.
W latach 90., Cragga zaczynają pociągać klasyczne materiały rzeźbiarskie i organiczny świat natury. Pojawia się większe zainteresowanie twórczością takich mistrzów jak Naum Gabo, Constantin Brancusi, zwłaszcza jego paryską pracą Endless Column z 1937 roku, a także twórczością wielkiego brytyjskiego klasyka XX wieku, Henry Moore'a. Z brązu, drewna, kamienia, eleganckiej stali nierdzewnej czy żywicy powstają organiczne formy, które podlegają rotacji, kompresji bądź innemu przekształceniu. Szczególnie seria "Early Forms" i rzeźby zbudowane z profili ludzkich twarzy reprezentują tę tendencję. Ekspresyjne kształty wydają się odbijać fizyczne i psychiczne siły formujące ich materię. To nie ona jednak, a wyrażenie emocji zdaje się odgrywać pierwszorzędną rolę. Te tendencje są obecne w twórczości Cragga do dnia dzisiejszego.
Artysta czerpie inspiracje z rozmaitych źródeł i dziedzin życia. "Dla Cragga - zauważa angielski badacz i historyk sztuki Jon Wood - rzeźba jest aktywnym sposobem zadawania pytań światu i katalizatorem podnoszącym naszą wrażliwość. Potrzebuje jej nie tylko po to, by wizualizować, kształtować i przedstawiać skomplikowane idee, ale również by eksplorować świat materialny i odkrywać jego możliwości. Stąd, biologia, tak jak chemia czy fizyka, prowadzi jego krytyczne myślenie o rzeźbie i pozwala mu przemyśleć swoją rolę oraz wyobrazić sobie jej dzisiejszy potencjał". Tony Cragg jednocześnie nadał rzeźbie nową jakość i stał się jej współczesnym klasykiem.
Artysta od 1977 roku mieszka w Wuppertalu, gdzie założył swoje studio. Od 2006 roku prowadzi tam Park Rzeźby Waldfrieden położony w krajobrazowym rezerwacie przyrody. Oprócz rzeźb samego autora można tam zobaczyć dzieła innych współczesnych znakomitych artystów, a także wystawy czasowe prezentowane w galeriach usytuowanych w parku i niezwykłą willę o organicznych kształtach inspirowaną ideami austriackiego antropozofa, Rudolfa Steinera. Program artystyczny uzupełniają seminaria i koncerty.
Tony Cragg łączył twórczość z nauczaniem. Był m.in. profesorem na Uniwersytecie Sztuki (Universität der Künste, UdK) w Berlinie, a w latach 1988 - 2001 na Akademii Sztuki w Düsseldorfie, której następ 10 lat jej dyrektorem. W ciągu ostatnich 30 lat jego prace pokazywano w wielu prestiżowych muzeach, galeriach i festiwalach na świecie takich jak: Muzeum Kroller-Muller, Yorkshire Sculpture Park, Muzeum Luwr, Galeria Belvedere w Wiedniu, na Biennale CAFAM w Pekinie, Muzeum Sztuki w Limie, kilkakrotne na Documenta w Kassel w Niemczech i wielu innych. Reprezentuje go Lisson Gallery w Londynie, z którą współpracuje od 1979 roku.
Na wystawie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, która jest największą jak do tej pory prezentacją twórczości artysty w Polsce, pokazujemy ponad 40 różnorodnych prac z lat 1984 - 2015, będących reprezentatywnym przeglądem jego fascynującej twórczości. Eksponowane, zarówno we wszystkich galeriach jak i w parku, dają niepowtarzalną okazję poznania sztuki jednego z najsławniejszych i najważniejszych współczesnych rzeźbiarzy. Obok prac przestrzennych prezentujemy zestaw rysunków i akwarel, które są samodzielnymi seriami dzieł sztuki, dającymi widzowi szerszy pogląd na twórczość Tony Cragga. Centrum Rzeźby Polskiej przygotowało też specjalny program edukacyjny towarzyszący tej wystawie. Jej część zostanie następnie pokazana w przyszłym roku w Muzeum Współczesnym Wrocław, które jest partnerem projektu oraz współwydawcą katalogu. Ukaże się on latem tego roku i będzie zawierał teksty Jona Wooda, Doroty Monkiewicz i kuratorki wystawy Eulalii Domanowskiej, analizujące twórczość Tony Cragga w różnych aspektach jego
twórczości w kontekście współczesnej rzeźby w Polsce i na świecie, a także wywiad z artystą i bogaty materiał ilustracyjny dokumentujący dokonania artysty w zakresie rzeźby w ciągu ostatnich 20 lat. Projekt został realizowany przy współpracy Bogdana Dobrowolskiego i Jarosława Pajka oraz zespołu Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Wystawa została objęta honorowym patronatem Ambasadora Wielkiej Brytanii w Polsce oraz patronatem British Council w Warszawie.
Kuratorka wystawy
Eulalia Domanowska