Wybory samorządowe najwcześniej 29 października

Przepisy ordynacji wyborczej stanowią, że wybory samorządowe muszą odbyć się w ciągu 60 dni od upływu kadencji, w dzień wolny od pracy. Obecna kadencja samorządowców kończy się 27 października. Wybory mogą zatem odbyć się najwcześniej w niedzielę, 29 października, a najpóźniej - 24 grudnia.

Dotychczasową praktyką było, że wybory zarządzano zwykle niemal natychmiast po zakończeniu kadencji, aby ta przerwa, gdy nie ma organu stanowiącego, była jak najkrótsza- powiedział Czaplicki.

Jak dodał, zgodnie z ustawą, wybory premier musi zarządzić najpóźniej 30 dni przed upływem kadencji samorządowców, czyli w tym wypadku 27 września. Premier zarządzając wybory, zwraca się do Państwowej Komisji Wyborczej o opinię w sprawie kalendarza wyborczego. PKW musi zastanowić się, kiedy odbyłaby się II tura (w przypadku wyborów wójta i burmistrza), jeśli w pierwszej żaden z kandydatów nie uzyskałby wymaganej większości głosów.

Obecnie mamy 2826 rad, w tym 2478 rad gmin, 314 rad powiatów, 16 sejmików województw i 18 rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy. W Warszawie wybiera się oprócz tego radę miasta i prezydenta miasta.

Liczba wybieranych radnych jeszcze nie jest znana. Obecnie na prośbę PKW minister spraw wewnętrznych i administracji skierował do wszystkich wojewodów pisma o podjęcie prac nad ustaleniem liczby wybieranych radnych.

Tę liczbę ustala się każdorazowo na okres kadencji, jest ona zależna od liczby mieszkańców danej gminy - wyjaśnił Czaplicki. Jak dodał, są już sygnały, że w niektórych gminach te liczby znacząco się zmieniły.

Liczbę radnych ustala się na podstawie ustaw samorządowych. W 2002 r. wybrano 46 833 radnych wszystkich rad spośród ponad 300 tys. kandydatów - nieco ponad 6 kandydatów na jeden mandat.

Wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast będą wybierani po raz drugi w bezpośrednich wyborach. Jesienią wybierzemy 2478 wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, z tego 1596 wójtów, 776 burmistrzów i 106 prezydentów miast.

System wyborczy jest zróżnicowany w zależności od rodzaju i wielkości jednostki samorządowej. Inaczej wybiera się rady w gminach posiadających do 20 tys. mieszkańców, a inaczej w gminach powyżej tej liczby.

W gminach mających do 20 tys. mieszkańców radni wybierani są w systemie większościowym, w okręgach 1-5-mandatowych. Wyborca na karcie do głosowania może zaznaczyć maksymalnie tylu kandydatów, ilu wybiera się w okręgu. Radnymi zostają osoby, które uzyskały najwięcej głosów.

W wyborach do rad gmin mających powyżej 20 tys. mieszkańców oraz do rad powiatów, rad miast na prawach powiatu i sejmików województw obowiązuje system proporcjonalny, podobnie jak w wyborach do Sejmu.

Wyborca głosuje na jedną listę i jednego kandydata w danym okręgu. Obowiązuje próg wyborczy - w podziale mandatów w okręgach wyborczych uczestniczą tylko listy tych komitetów, które w skali całego powiatu lub województwa uzyskały co najmniej 5% ważnych głosów. Z danej listy mandat otrzymują kandydaci, którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów.

Pierwszym etapem w kalendarzu wyborczym, po tym jak premier ogłosi termin wyborów, jest rejestracja komitetów wyborczych. Komitety wyborcze mogą tworzyć partie polityczne i ich koalicje, stowarzyszenia i organizacje społeczne oraz wyborcy.

Partie i ich koalicje zgłaszają zawiadomienie o utworzeniu komitetu do PKW. Lokalne komitety wyborcze zgłaszają się natomiast do właściwego komisarza wyborczego. Zawiadomienia o utworzeniu komitetów muszą być zgłoszone najpóźniej 50. dnia przed wyborami.

Zarejestrowany komitet może zgłaszać listy kandydatów w wyborach samorządowych. Kandydatów do rad - wraz z wykazem poparcia - zgłasza się najpóźniej na 30 dni przed wyborami.

Kandydatów na wójta, burmistrza i prezydenta mogą zgłosić tylko te komitety wyborcze, które już funkcjonują jako komitety dla wyborów radnych i w danej gminie zarejestrowały listy w co najmniej połowie okręgów. W każdym z tych okręgów liczba radnych zgłoszonych przez ten komitet nie może być mniejsza niż liczba radnych wybieranych w okręgu.

Kandydaci na wójta, burmistrza czy prezydenta miasta w dniu wyborów muszą mieć ukończone 25 lat, nie muszą natomiast - w odróżnieniu od kandydatów na radnych - stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandydują. Od tej kadencji samorządów będzie też obowiązywał przepis, zgodnie z którym na radnego nie będzie mogła kandydować osoba karana za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego. Możliwości kandydowania nie będzie też miał obywatel, wobec którego umorzono takie postępowanie.

Kandydat wybrany na radnego, który tych warunków nie spełnia, zostanie pozbawiony mandatu. Radny skazany już po wyborach - lub wobec którego umorzone zostanie postępowanie - również traci mandat.

W spisie wyborców znajdują się obywatele polscy, którzy w dniu wyborów ukończyli 18 lat i nie są pozbawieni praw wyborczych oraz - w wyborach do rad gmin - obywatele UE nie będący obywatelami polskimi, którzy zamieszkują stale na obszarze danej gminy lub wpisani na własny wniosek do rejestru wyborców.