Wielka Synagoga w centrum Warszawy

Przed Muzeum Niepodległości nieopodal placu Bankowego w Warszawie stanęła makieta Wielkiej Synagogi, otoczona ścianami takich samych kamienic, jakie stały obok niej na placu Tłomackie przed wrześniem 1939 roku.

Nieistniejąca już synagoga była największą tego typu budowlą w Warszawie i jedną z najwspanialszych budowli, wzniesionych w XIX wieku w Polsce.

Makieta historycznej Wielkiej Synagogi powstała dzięki inicjatywie Jana Strumiłło oraz Anny Chylak z Żydowskiego Instytutu Kultury, mającego swoją siedzibę niedaleko pierwotnej lokalizacji Synagogi.

(Wikipedia/WP.PL/meg)

Wielka Synagoga była budynkiem jedynym w swoim rodzaju. Otwarto ją w 1878 roku w święto Rosz ha-Szana, czyli żydowski Nowy Rok. W budynku znajdowało się 2200 miejsc siedzących dla wiernych, biblioteka z bardzo cennym księgozbiorem, pokój zaślubin i pomieszczenia kancelarii.

W czasach swojej świetności Synagoga była również znana ze światowej sławy chóru muzycznego, który występował w jej gmachu.

Oprócz nabożeństw i ceremonii religijnych w Wielkiej Synagodze odbywały się również uroczystości związane m.in. z odzyskaniem przez Polskę niepodległości czy nabożeństwo żałobne w dniu śmierci Józefa Piłsudskiego.

Wielka Synagoga została osobiście wysadzona przez generała SS Juergena Stroopa 16 maja 1943 roku, w ostatnim etapie niszczenia getta żydowskiego w Warszawie.

Gdy synagoga legła w gruzach po eksplozji, Stropp miał powiedzieć: - (...) Ognisty wybuch uniósł się do chmur. Przeraźliwy huk. Bajeczna feeria kolorów. Niezapomniana alegoria triumfu nad żydostwem. Getto warszawskie skończyło swój żywot. Bo tak chciał Adolf Hitler i Heinrich Himmler.

Po wojnie obok miejsca, gdzie znajdował się, zburzony przez Niemców, klasycystyczny gmach, zaczęto planować odbudowę synagogi.

Choć władze miasta decyzję o odbudowie podjęły już w latach 50., szkielet nowego budynku wzniesiono dopiero w 1976 roku. W ówczesnej prasie tak długi czas budowy tłumaczono nałożeniem klątwy przez rabinów.

Po zbudowaniu szkieletu prace na budowie zamarły znów na ponad dekadę i ruszyły dopiero pod koniec lat 80. ubiegłego wieku.

W końcu w 1991 roku ukończono budowę budynku, znanego dzisiaj jako Błękitny Wieżowiec i usytuowanego naprzeciw obecnej siedziby warszawskiego ratusza.

Ponieważ nowo powstały budynek z synagogą ma niewiele wspólnego, w ramach odszkodowania w 2004 roku Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie otrzymała w wieżowcu trzy piętra: XVIII, XIX i XX, w których znalazły się biura różnych instytucji oraz sala wystaw czasowych Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Na budynku od strony ulicy Tłomackie umieszczono też tablicę MSI, upamiętniającą przedwojenną synagogę.