Wielka grabież emerytalna

Polak, który nie jest kobietą, rolnikiem, funkcjonariuszem policji, wojska lub innych służb mundurowych, górnikiem czy nawet (mimo że to emerytalna "szlachta szaraczkowa") nauczycielem, pracuje i zarabia dziś na to, by wszystkie te osoby mogły na starość otrzymać wyższe emerytury. Oczywiście, on sam otrzyma w ten sposób niższą. Najpierw dwie trzecie jego potencjalnej emerytury (około 2000 zł miesięcznie) zmarnotrawiła komuna, teraz o mniej więcej 300 zł miesięcznie obniżają ją sami tylko ubezpieczeni w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, mundurowi i górnicy. Wkrótce będzie musiał się pogodzić z kolejnymi ubytkami w swej przyszłej emeryturze albo pracować ciężej i zarabiać więcej, bo w jesiennej przedwyborczej atmosferze politycy chcą mu dołożyć na utrzymanie kolejnych rodaków. Możliwe, że i ten wysiłek na nic się zda, bo cały system emerytalny w Polsce zawali się ostatecznie i przeciętny Polak na starość nie otrzyma żadnych świadczeń.

Sejm zajmie się projektami ustaw o tzw. emeryturach pomostowych, które będą gwoździem do trumny ZUS. To oznacza, że grupa uprzywilejowanych, którzy otrzymają nieproporcjonalnie wysokie do wpłaconych składek emerytury, wzrośnie o kolejne 700-800 tys. osób. Reforma emerytalna rządu Jerzego Buzka miała uchronić ZUS przed katastrofą, ale tylko oddaliła ją w czasie, bo w racjonalnej zasadzie, że każdy otrzymuje tyle, ile sam uzbierał, rządzący wywiercili niezliczone dziury. Wkrótce w normalnym systemie emerytalnym pozostanie 30 proc. Polaków i to oni będą do końca życia okradani przez pozostałych, którym będą de facto finansowali z własnych pieniędzy renty i emerytury.

Na tle innych państw nasz system emerytalny - choć przecież zreformowany - jawi się jako prawdziwy "Titanic". Według Eurostatu, średni wiek przechodzenia na emeryturę w Polsce (57,7 lat) jest najniższy w Europie. Najmniej mamy również osób w wieku przedemerytalnym (55-64 lata), które nadal pracują (zaledwie 27,2 proc.). Biorąc pod uwagę, że nasze społeczeństwo się starzeje, coraz mniej osób musi utrzymywać coraz więcej emerytów i rencistów. W Polsce wydatki na renty i emerytury nie tylko rosną z roku na rok w stosunku do PKB , ale też tempo tego wzrostu znacznie wyprzedza rozwój gospodarczy, czyli koszty funkcjonowania systemu emerytalnego stanowią coraz większe obciążenie dla gospodarki.

Jak wynika z dzisiejszych szacunków ZUS, w latach 2006-2010 zakład odnotuje deficyt w wysokości od 154,9 mld zł do 195,42 mld zł. Do wypłacanych emerytur trzeba będzie dopłacać średnio w ciągu roku prawie 31 mld zł. O ile w 1999 r. wpływające do ZUS składki pokrywały 83,1 proc. wydatków, o tyle w ubiegłym roku wskaźnik ten wynosił zaledwie 72,8 proc. Niemal jedna trzecia świadczeń jest zatem wypłacana "na kredyt" finansowany m.in. z kieszeni obecnych podatników (w formie dotacji z budżetu) oraz przyszłych (przez zobowiązania zaciągane przez rząd i ZUS). Jak to możliwe, skoro za reformę z 1999 r. chwalono nas w całej Europie?

Polski emeryt przez 40 lat PRL był podwójnie okradany przez państwo. Po pierwsze, jego składki nie były pomnażane przez inwestowanie, ale wydawane na bieżąco. Po drugie, do lat 70. kwota wypłacanych emerytur była niższa niż kwota zbieranych od ubezpieczonych składek, a nadwyżka ZUS zasilała budżet państwa. Rząd Jerzego Buzka podjął próbę likwidacji tego oszustwa i wprowadzenia zasady, że każdy sam oszczędza pieniądze na starość. Od początku autorzy reformy emerytalnej z 1999 r. nie byli jednak konsekwentni: pozwolili m.in., by rolnicy okradali nierolników, a kobiety - mężczyzn. W efekcie tych decyzji przyszła emerytura przeciętnego Polaka (nie będącego kobietą ani rolnikiem) została zredukowana o ponad połowę. Dalej poszło jak z płatka. System quasi-rynkowy, w którym każdy miał wypracować sobie taką emeryturę, jaką dadzą składki wpłacone na ten cel, był kruszony przez wyłączenie z niego sędziów i prokuratorów, funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych, górników. Wkrótce dojdą do tego najpewniej przywileje dla
nauczycieli, hutników, pilotów. Sprawiedliwość aspołeczna

Systemy emerytalne mogą być zbudowane wedle dwóch zasad. Według pierwszej, każdy wpłaca składkę na swoje indywidualne konto w funduszu emerytalnym, który pieniądze te inwestuje i dopisuje do konta część zysków. Według drugiej, składka trafia do wspólnego "kotła" i jest wydawana, zgodnie z regułami ustalonymi przez polityków na bieżące świadczenia. System pierwszy opiera się o normalne reguły sprawiedliwości, zgodnie z którymi każdy ma tyle, ile zarobił i zaoszczędził. System drugi wynika z zasady "sprawiedliwości społecznej", wedle której to władza państwowa ustala, komu powodzić ma się dobrze, a komu - źle.

Rzecz jasna, "sprawiedliwość społeczna" jest na dłuższą metę niemożliwa. Władza poddawana jest stałym naciskom poszczególnych grup zawodowych, aby i im stworzyć specjalne preferencje. Ze względu na ciągłe rozszerzanie przywilejów system taki staje się coraz bardziej kosztowny i wymaga pozyskiwania coraz wyższych składek. Nic dziwnego, że Ministerstwo Finansów już wycofuje się rakiem z pierwotnych planów, według których obciążenia składkami na ZUS, dziś sięgające ponad 43 proc. naszych pensji brutto, miały za dwa lata spaść do 35-37 proc. W dalszej perspektywie zbieranie większych składek jest jednak niemożliwe, gdyż podrażając koszty pracy, mordujemy wzrost gospodarczy i zmuszamy ponoszących coraz to wyższe koszty pracodawców i zarabiających coraz mniej pracowników do ucieczki do tzw. szarej strefy. Wówczas ci ludzie w ogóle przestają płacić jakiekolwiek składki i system skazany jest na bankructwo.

Groźba upadku systemu emerytalnego pojawia się ze szczególną siłą wówczas, gdy postępuje starzenie się ludności. Doświadczają tego właśnie najbogatsze państwa europejskie (m.in. Niemcy, Francja, kraje skandynawskie). Wszystkie one mimo oporów społecznych przymierzają się do reform emerytalnych. U nas resort pracy nieśmiało proponuje debatę na ten temat, ale wątpliwe, by cokolwiek z niej wyszło, skoro wyborcy są w większości przeciwni takim rozwiązaniom (kobiety - zrównaniu wieku emerytalnego, wszyscy - jego wydłużeniu).

Przeciętny ubezpieczony w ZUS płacił w ubiegłym roku składkę emerytalną w wysokości 500 zł miesięcznie. Przeciętny emeryt uzyskiwał w tym samym roku świadczenie w wysokości 1300 zł. To wystarczy, by wyliczyć, jaka była skali grabieży, której dokonali komuniści. Wedle różnych kalkulatorów emerytalnych, miesięczne odkładanie 500 zł przy założeniu normalnego odejścia na emeryturę w wieku 65 lat oraz przy przyjęciu sensownych założeń co do zysków OFE powinno (zgodnie z regułami wprowadzonymi w 1999 r.) skutkować emeryturą w wysokości 3347 zł miesięcznie. Różnicę, czyli brakujące ponad 2000 zł, możemy zapisać na konto "zdobyczy" socjalizmu.

Socjalizm pozostawił po sobie przede wszystkim to, że zasady "każdy płaci za swoje" od początku nie stosowano do wszystkich. Wyjęto spod niej mieszkańców wsi - nie rolników, bo ci stanowią najwyżej 30 proc. ludności wiejskiej, ale wszystkich mających jakiś płachetek ziemi, praktycznie bez względu na źródła dochodów. W efekcie utrzymano specjalny fundusz (KRUS) i specjalne zasady wpłacania składek i ustalania świadczeń dla ludności wiejskiej. Wedle tych zasad, w 2005 r. składka została ustalona w wysokości 55,60 zł miesięcznie (11 proc. przeciętnej składki płaconej przez ubezpieczonego w ZUS), zaś emerytura - w wysokości 597,46 zł miesięcznie (46 proc. emerytury z ZUS). Według wspomnianych wcześniej kalkulatorów, płacona przez ubezpieczonego w KRUS składka skutkowałaby na starość emeryturą w wysokości 368 zł miesięcznie, czyli wynoszącą proporcjonalnie około 11 proc. normalnej emerytury pracowniczej. Przyjmując te proporcje, można wyliczyć, że w obecnych postsocjalistycznych realiach "sprawiedliwa emerytura
rolnicza" powinna wynosić 145 zł. Mówiąc inaczej, 4,2 mln emerytów pracowniczych "dorzuca" do 1,4 mln emerytów wiejskich rocznie 9,5 mld zł, czyli aby podwyższyć mieszkańcom wsi emerytury, obniża własne co miesiąc o około 150 zł.

Michał Zieliński