Układ

Wraz zapowiedziami naprawienia państwa i utworzenia IV RP politycy Prawa i Sprawiedliwości zapowiedzieli zniszczenie otaczającego nas, wszechobecnego „układu”, nazywanego też czasem „szarą siecią” i przyrównywanego do „stolika brydżowego“. Oczywiście wywołało to konsternację wśród społeczeństwa, bo nikt nie wiedział o jaki „układ“ chodzi, kto do niego należy ani jak będzie zwalczany.

Zdumionemu społeczeństwu powoli zaczęto pokazywać czym owa groźna nowość jest. Lech Kaczyński, który jeszcze wtedy prezydentem nie był, pytany o „układ” przez Dorotę Gawryluk (12.08.2004 r.), definiuje go jako układ interesów, który się wyłonił z dawnego ustroju komunistycznego, dokooptował do siebie niektórych ludzi z obozu Solidarności. Kaczyński podkreśla, że bardzo to przykre, ale tak było i precyzuje, że to jest pewien układ interesów przede wszystkim gospodarczych, który ma zasadniczy wpływ na to, co się w Polsce dzieje, także w sensie politycznym. Te interesy gospodarcze są interesami często niezgodnymi z ogólnymi interesami rozwoju naszego kraju.

Kto pomyślał, że „układ” to mocna rzecz – miał rację, gdyż ekipa rządząca zaczęła dzień po dniu i tydzień po tygodniu pokazywać, gdzie sięgają jego macki. Ludwik Dorn wskazywał na układ w systemie zamówień publicznych dla służb podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zbigniew Ziobro znalazł dobrze zorganizowany układ przestępczy, który żerował na Ministerstwie Finansów przez długie lata. Przemysław Gosiewski zauważył, że w ramach Polskiego Związku Piłki Nożnej funkcjonował układ interesów, który uzyskał licznych protektorów wśród osób sprawujących funkcje publiczne. Podczas sejmowego wystąpienia Jarosława Kaczyńskiego w debacie o 100 dniach rządu Kazimierza Marcinkiewicza dowiedzieliśmy się, że państwo nasze jest spatologizowane i bardzo głęboko uwikłane w różnego rodzaju niedobre powiązania, niedobre układy. Tak bardzo, że przestaje w istocie być instrumentem narodu, w istocie jest instrumentem różnych i na różne sposoby uprzywilejowanych grup. A na domiar wszystkiego Jarosław
Kaczyński podczas jednej z konferencji prasowych ujawnił, że w Polsce tak naprawdę wolnych mediów nie ma. Jest pewien układ i dziennikarze, których pozycja jest bardzo trudna.

W tej ciężkiej sytuacji stało się oczywiste, że z „układem“ trzeba walczyć i go rozbić. Hasła podjęcia się tego słyszeliśmy wielokrotnie ze strony polityków rządzącej partii. Tylko złośliwi mówili, że do „układu” może należeć każdy, kto w danej chwili pasuje do danego kontekstu związanego z problemami kraju lub nawet pojedynczego polityka. Złośliwi nie brali jednak pod uwagę faktu, że „układ“ nie tylko istnieje, ale się broni i atakuje. Im bardziej rządowu się nie udaje, tym bardziej świadczy to o spiskowym działaniu wszechobecnej sieci. „Układ” atakuje

„Układ” pokazał więc swoją twarz niedowiarkom i boleśnie zaatakował we wrześniu 2006 roku. Posłanka Samoobrony Renata Beger ujawniła „taśmy prawdy”, czyli zapis jej rozmów z posłem Adamem Lipińskim z PiS. Wobec tych faktów premier Jarosław Kaczyński w orędziu zaprezentowanym w TVP przyznał, że mamy do czynienia z kontratakiem po tym, jak rządzący wprowadzają zmiany. Te zmiany mogą niepokoić tych, którzy wedle słów wybitnego analityka polskiej sceny politycznej, tworzą „szarą sieć“ nieformalnych i formalnych środowisk, które dotąd, poza jakimkolwiek porządkiem prawnym, a tym bardziej konstytucyjnym, decydowały o polskich sprawach. Ci ludzie, te środowiska, stracą. Ten sam analityk naszej sceny politycznej stwierdził, że jeszcze tej jesieni będą kontratakować. I mamy dzisiaj taki kontratak – powiedział premier.

Oczywiście zaniepokojone społeczeństwo chciało wiedzieć kim jest „wybitny analityk”, więc dziennikarze zabrali się za poszukiwanie go. I znaleźli. Jak napisała Aleksandra Pawlicka w tygodniku „Przekrój”, już od 1993 doktor habilitowany Andrzej Zybertowicz, profesor socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu próbuje przekonać Polaków, że krajem rządzi układ. To jemu „bracia Kaczyńscy czytają z ust”, jego diagnozy można znaleźć w wypowiedziach premiera.

Pojęcia „układ” w opisywaniu polskiej rzeczywistości używam od 1993 roku, gdy ukazała się moja książka „W uścisku tajnych służb: upadek komunizmu i układ postnomenklaturowy” – mówi dr Zybertowicz na łamach tygodnika. Drugi etap piętnowania „układu” w jego publikacjach rozpoczął się wraz z aferą Rywina. Ten przypadek ujawnionej korupcji stał się dla niego koronnym dowodem na to, że w III RP ukształtowała się antyrozwojowa sieć pasożytniczych układów interesów. (…) Segmenty sieci działają środkami formalnymi i nieformalnymi, jawnymi i tajnymi – pisał w 2003 roku. Ton ten szybko podchwyciło PiS. Na gruncie społecznej niechęci do aferalnej polityki SLD, obiecując „walkę z układem”, PiS budowało swoją siłę. Dzięki temu w 2005 roku odniosło podwójne wyborcze zwycięstwo – twierdzi autorka artykułu.

Każdy może się przekonać, że specjalistów od tropienia „układu” w Polsce mamy coraz więcej. Niektórzy jednak gubią się w skomplikowanej nomenklaturze. Nic dziwnego. Jak napisał Michał Pierniczka w „Słowniku IV RP” opublikowanym w „Gazecie Wyborczej” „układ” jest pojęciem niezwykle szerokim i ma tak wiele twarzy, że jedną z nich zobaczył nawet Eugeniusz Majewski, związany z PiS sołtys wsi Bąkówka pod Piasecznem - działanie „układu” dostrzegł w kontroli przeprowadzonej w jego sklepie, po tym jak nie przedłużył koncesji na sprzedaż alkoholu.

„Układ” traktowany jest przez wielu jako powód do śmiechu, jednak jego obecność w wypowiedziach polityków wskazuje na sposób widzenia prezentowany przez obecną władzę. Jak zaznaczają media, PiS chciałby widzieć świat czarno-biały, podzielony na nas i „ich”. Wielu komentatorów podkreśla, że od czasów PRL-u nie było tak silnego podziału świata na to, kto jest z nami, a kto - oni.

Historyk i teoretyk literatury prof. Michał Głowiński („Gazeta Wyborcza” 25-26 listopada – „Dramat języka uwagi o mowie publicznej IV RP”), Prawo i Sprawiedliwość, który z antykomunizmu uczynił swój fundament ideowy, a z dekomunizacji jedno z haseł naczelnych, operuje językiem w sposób, który przypomina praktyki obowiązujące w czasach władzy komunistycznej. Język, którym posługuje się obecna władza oraz jej zwolennicy, nie dopuszcza żadnych niuansów i komplikacji w widzeniu świata. W wypowiedziach grupy rządzącej pojawia się także idea wroga – czyli wskazanie tego, kto jest przeciwko nam. Aby dopełnić obraz świata, który wydaje się podejrzanie znany z czasów PRL – brakuje jeszcze tylko spisku. Tu pojawia się „układ“. Ekipa rządząca walczy z z tymi, którzy bez wytchnienia knują, tworzą tajemnicze układy, usiłują przeszkodzić jej w jej poczynaniach, działają na szkodę narodu, państwa, Kościoła, a przede wszystkim - przeciw interesom Polski.

Tak wszechstronnie ogarniający nas „układ” musiał więc dotknąć także nie związanego z władzą, przeciętnego Polaka. No i dotknął. Teraz każdy uświadomiony obywatel wie, jeśli nie wiadomo o co chodzi, to musiał w tym maczać paluchy „układ”.

Sylwia Strzałkowska, Wirtualna Polska