Talibowie

Fundamentalistyczne ugrupowanie islamistyczne określające się mianem Islamskiego Emiratu Afganistanu (IEA). Powstało w 1994 roku w Kandaharze w Afganistanie. Dla ruchu charakterystyczny jest ubiór składający się z czarnego turbanu oraz białej odzieży.

Historia talibów

Określenie “talib” z języka arabskiego oznacza uczenia lub studenta, a sami talibowie swoją nazwę zawdzięczają temu, że w Kandaharze 30 studentów medresy, czyli szkoły koranicznej, dało początek ruchowi znanemu dziś na całym świecie. Byli oni skupieni wobec mułły, czyli nauczyciela i interpretatora doktryn islamu, Mohammada Omara. W połowie lat 90. powstawało wiele nieformalnych grup oraz organizacji, których celem było zbrojne przejęcie władzy i wprowadzenie systemu opartego na prawie koranicznym.

Z czasem ruch zyskiwał coraz więcej grono zwolenników, którzy dołączali do nich głównie ze względu a rozczarowanie ówczesną sytuacją panującą w kraju. Za sukces grupy odpowiada także sam Mohammad Omar, który dzięki swoim umiejętnościom organizacyjnym i charyzmie, przyciągał nowych zwolenników.

Po okresie upadku rządów komunistycznych w Afganistanie w kraju nastąpił okres zdominowany brutalną wojną domową, w której o władze i wpływy walczyły różne frakcje mudżahedinów. Obywatele Afganistanu byli zmęczeni ciągłym konfliktem, a sami cywile niejednokrotnie padali ofiarą starć. W takiej sytuacji wielu mieszkańców popierało talibów, mając nadzieję, że ich rządy oznaczałyby dla państwa okres spokoju i odbudowy po upadku władzy komunistycznej.

Przejęcie władzy przez talibów

Talibowie musieli dołączyć do trwającej w kraju wojny domowej, jeśli chcieli przejąć władzę. Dzięki temu, że rządzący krajem Sojusz Północny był wewnętrznie skonfliktowany i wojska prezydenta oraz premiera ścierały się ze sobą, talibowie zyskali i stali się znaczącą siłą. W 1994 r. zajęli Kandahar, a w kolejnym roku kontrolowali 12 z 34 prowincji Afganistanu, co odpowiadało ⅓ całego kraju. Ich armia liczyła wtedy około 25 tys. bojowników.

W następnych miesiącach talibom udało się przejąć kolejne obszary Afganistanu i pod ich kontrolą znajdowało się już ⅔ całego państwa. Pod koniec września 1996 roku zdobyli Kabul i ogłosili powstanie Islamskiego Emiratu Afganistanu. “Wodzem wiernych”, czyli głową państwa został mułła Mohammad Omar, a funkcję premiera objął Mohammad Rabbani. Powstanie rządu uznał Pakistan, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i separatystyczne władze Czeczenii. Reszta państw świata nie uznała za legalne przejęcie władzy przez talibów.

Jedynym obszarem, nad którym talibom nie udało się przejąć kontroli, była północno-wschodnia część państwa, zamieszkana w głównej mierze przez Tadżyków. Kontrolowali 90 proc. całego terytorium Afganistanu.

Rządy talibów

Po przejęciu władzy talibowie rozpoczęli proces zmiany systemu społecznego. Wprowadzili surowe prawo oparte na doktrynie i interpretacjach szariatu. Kobiety zostały zobowiązane do tego, by nosić burkę. Nie mogły pracować ani się uczyć. Z kolei mężczyźni musieli nosić odpowiednio długie brody na wzór proroka Mahometa. Zakazem objęto oglądanie telewizji, korzystanie z Internetu czy słuchanie muzyki. Niedozwolone stało się uprawianie niektórych dyscyplin sportu. Talibowie, ruch, który powstał z odłamu sunnitów, tępił innych wyznawców islamu, w tym zwłaszcza szyitów, a także nielicznych chrześcijan oraz wyznawców hinduizmu. Ich rządy przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa i zmniejszenia liczby przestępstw głównie za sprawą bardzo surowych rządów.

W czasie rządów talibów Afganistan pozostał jednym z największych producentów narkotyków na świecie. Oficjalnie zakazana produkcja opium, nadal przynosiła ogromne zyski talibom i finansowała ich działalność.

Powiązania z terroryzmem

W 1996 roku do Afganistanu trafił przywódca Al-Kaidy Osama bin Laden, który poszukiwany był przez Stany Zjednoczone w związku z oskarżeniami o terroryzm. Talibowie udzielili mu schronienia, a gdy Stany Zjednoczone zażądały wydania przywódcy po zamachach w Kenii oraz Tanzanii, odmówili. W 1999 roku ONZ nałożyła na Afganistan sankcje gospodarcze, stale wysuwając żądania dotyczące wydania przywódcy.

Obalenie rządów talibów

9 września 2001 w zamachu dokonanym przez Tunezyjczyków udających algierskich dziennikarzy zginął prosowiecki dowódca Ahmad Szah Masud, o co została oskarżona Al-Kaida. Dwa dni później miały miejsce zamachy na World Trade Center i Pentagon. Stany Zjednoczone zażądały wydania Osamy bin Ladena, który został uznany za organizatora zamachów. Po odrzuceniu żądań Amerykanów wojska amerykańskie rozpoczęły ataki lotnicze na siedziby zamachowców. W tym czasie Sojusz Północny skorzystał z dogodnej sytuacji i pomocy Amerykanów i uderzył na talibów. W listopadzie siły sojusznicze zajęły Kabul i ogłosiły upadek rządów talibów. W ciągu roku z pomocą Amerykanów siły talibów oraz Al-Kaidy zostały rozbite.

Odrodzenie ruchu i wycofanie wojsk amerykańskich

Po interwencji Amerykanów część talibów ukryła się w górach, skąd prowadzili działania partyzanckie i regularnie angażowali się w akcje skierowane przeciw afgańskiemu rządowi. Amerykanie stacjonowali w Afganistanie do 2021 roku, a na mocy porozumienia zawartego przez prezydenta USA Donalda Trumpa z talibami, amerykańskie siły zbrojne stopniowo wycofywały się z Afganistanu. Warunkiem porozumienia z Ad-Dausze było zapewnienie przez talibów zabezpieczenia interesów USA oraz ich sojuszników. W związku z tym stale umacniała się władza talibów, którzy 15 sierpnia 2021 roku przejęli Kabul i znowu stali się faktycznymi rządzącymi Afganistanem.