Według ministra Jana Szyszki, dbanie o bezpieczeństwo ekologiczne państwa jest obowiązkiem władz centralnych, jednak - w jego opinii - to samorząd jest odpowiedzialny za "kulturę współżycia ze środowiskiem". Ma to dotyczyć właśnie także problemu smogu i poprawy jakości powietrza w Polsce. Według Szyszki potrzebna jest współpraca na dwóch poziomach.
Działania na szczeblu centralnym
Przy Ministerstwie Środowiska działa już Komitet Sterujący ds. Krajowego Programu Ochrony Powietrza, w skład którego wchodzą m.in. przedstawiciele resortu energii, rozwoju, zdrowia, infrastruktury, a także zaproszeni samorządowcy. - Są w przygotowaniu dwa rozporządzenia mające wprowadzić normy jakości dla kotłów i paliw stałych. Resort środowiska bardzo mocno o to zabiegał. Cieszę się, że Ministerstwa Energii oraz Rozwoju pozytywnie odpowiedziały na nasze propozycje na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce - zaznaczył prof. Jan Szyszko.
W sprawie walki ze smogiem, swoje rekomendacje przedstawił także Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów. Według Komitetu, niezbędne jest większe zaangażowanie się w sprawę Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Prezes zarządu Funduszu, Kazimierz Kujda powiedział, że obecnie, na walkę ze smogiem jest więcej pieniędzy, niż złożonych do tej pory wniosków. Z samego tylko Programu Operacyjnego "Infrastruktura i Środowisko" NFOŚiGW ma do dyspozycji w skali kraju około 5 mld zł. - Dzięki temu możemy finansować wszystkie inwestycje, które służą likwidacji emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w tym również likwidacji tzw. smogu. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ma również dostępne kolejne 5 mld zł, które będą przeznaczone na dotacje i pożyczki dla beneficjentów - wyjaśnił Kujda.
"Efektowna walka ze smogiem to pełna likwidacja pieców"
- Można składać wnioski i dostać dofinansowanie na modernizację i rozbudowę systemów ciepłowniczych, w tym również węzłów - wyjaśnił Kazimierz Kujda - Efektywną walką ze smogiem nie jest wymiana pojedynczych pieców, ale rozbudowa sieci ciepłowniczych i pełna likwidacja pieców - dodał.
Wśród propozycji Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów znajdują się również wprowadzenie regulacji przeciwdziałających blokowaniu klinów napowietrzających miasta i rozwój sieci stacji pomiarowych. Te właśnie zadania miałyby być realizowane przy większym zaangażowaniu samorządów.
Zadania samorządów
Według resortu środowiska, konieczne jest powiązanie działań legislacyjnych na szczeblu administracji rządowej z wdrożeniem i odpowiedzialnością za kulturę współżycia ze środowiskiem na poziomie samorządowym. Minister Jan Szyszko podkreśla, że w walce ze smogiem samorządy powinny poszukiwać lokalnych rozwiązań, a także poprawić monitoring stanu jakości powietrza i jakości spalanego paliwa. - Gminy powinny wiedzieć, kto punktowo zanieczyszcza powietrze - ocenił minister.
Walka ze smogiem to także zadanie leżące w gestii podległym marszałkom wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej - wyjaśnia ministerstwo, a te - zdaniem resortu - nie zawsze miały wywiązywać się dobrze ze swoich zadań. - Dlaczego marszałkowie czy zarządy województw, którzy mają poważne instrumenty finansowe w postaci możliwości finansowania działań poprawiających jakość powietrza, w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych, w wielu przypadkach w sposób nieefektywny gospodarowali tymi pieniędzmi? - powiedział rzecznik resortu środowiska Paweł Mucha.
W ocenie resortu środowiska, główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest spalanie słabej jakości paliw oraz odpadów w domowych, często w przestarzałych piecach. Problem wzrasta, gdy występują niesprzyjające warunki atmosferyczne. Jednym z zadań wykonywanym przez samorządy - przypomina ministerstwo - jest gospodarka przestrzenna i planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym. Zdaniem resortu, w wielu miejscach została ona zaniedbana. - Przykładem może być Warszawa, gdzie niektóre kliny i korytarze napowietrzające zostały zabudowane. Smog utrzymuje się przez wiele godzin, a nawet dni, jeśli nie ma odpowiedniego ruchu powietrza. Ten problem nie dotyczy jednak tylko stolicy - wyjaśnił minister Jan Szyszko.
To nie jedyna przyczyna pogarszającej się jakości powietrza na jaką wskazuje Ministerstwo Środowiska. - W eliminowaniu smogu bardzo istotną kwestią jest również to, że minionych kilkunastu latach prywatni, i najczęściej zagraniczni, inwestorzy przejęli w Polsce główne sieci ciepłownicze oraz inne strategiczne obiekty i instalacje do wytwarzania i dystrybucji energii cieplnej. Podmioty te bardzo często nie rozwijały sieci odbiorców, nieznacznie również angażowały się w inwestycje proekologiczne. Stało się tak na przykład w Warszawie, Łodzi, Zielonej Górze, Wrocławiu, Toruniu i Poznaniu. Poprzez brak rozwoju sieci ciepłowniczej w dużych miastach w niewielkim stopniu spadała ilość tzw. "kopciuchów", co z kolei bezpośrednio przyczyniało się do niskiej emisji - wyjaśnia w komunikacie resort środowiska.
