Sukcesy i porażki rządu Donalda Tuska

Donald Tusk obejmie funkcję przewodniczącego Rady Europejskiej - zdecydowano podczas nadzwyczajnego szczytu Unii Europejskiej w Brukseli. Zastąpi Hermana Van Rompuya, który sprawował tę funkcję od grudnia 2009 r. Choć opozycja zarzuca mu, że uprawia "politykę pijarowską" i wciąż ogląda się na słupki popularności to Donald Tusk - pierwszy w historii wolnych wyborów premier, który rządzi kolejno przez dwie kadencje, dał się poznać przez ten czas jako sprawny i zdecydowany polityk. Trzyma w karnym porządku partię władzy, co jakiś czas pozbywając się tych polityków, związanych z PO, którzy przestali pasować do jego wizji, przy czym oponentów zawsze pozbywał się w białych rękawiczkach.

Nawet teraz, gdy teoretycznie Platforma znajduje się w defensywie i pikuje w sondażach, Tusk co i rusz zaskakuje opozycję: a to czerwcowym wotum zaufania, a kiedy wydawało się już, że lider PO stracił swój medialny urok, wystąpił z powakacyjnym "expose" wraz z ministrami. To był wizerunkowy majstersztyk.

(js, neska)

Chociaż w Polsce często pojawiają się złośliwe żarty z określenia "zielona wyspa", to porównując sytuację Polski zwłaszcza z krajami śródziemnomorskimi (np. Portugalią), które pogrążyły się w głębokiej recesji, można docenić, jak dobrze poradziliśmy sobie z kryzysem. Sąsiednia Hiszpania, ale też Włochy wcale nie mają się dużo lepiej, bo bezrobocie wśród młodzieży niektórych regionów (np. hiszpańskiej Andaluzji albo włoskiej Kampanii) sięga nawet 70 proc. Silniki wzrostu, które zapewniły dodatkowe przyspieszenie, to m.in. efektywne wykorzystanie środków UE na zwiększenie inwestycji (w tym szybki rozwój infrastruktury) oraz przyspieszona integracja gospodarcza z rynkiem europejskim (wzrost obrotów handlowych). "To, co jest szczególnym osiągnięciem polskiego modelu, a jest rzadko podkreślane, to wyjątkowo równomierne rozłożenie efektów wzrostu. Oznacza to, że tempo wzrostu zamożności biedniejszych grup było wyższe niż grup bogatszych. Skutkowało to m.in. wytworzeniem w Polsce silnej klasy średniej" - pisał na
łamach "Rzeczpospolitej" Ismail Radwan.

Może nie udało się "przejść przez kryzys suchą stopą", ale stosunkowo łagodny w Polsce, w porównaniu z innymi krajami UE, przebieg kryzysu finansowego i towarzyszącego mu kryzysu gospodarczego może być poczytywany za sukces rządu Donalda Tuska.

Rząd Donalda Tuska jest doceniany za skuteczne pozyskiwanie i właściwe wykorzystywanie funduszy unijnych. "Udało się wywalczyć pieniędzy więcej niż komukolwiek innemu w Europie i więcej niż mieliśmy poprzednio, co niektórym wydawało się nierealne" - powiedział premier po tym, jak w ubiegłym roku Parlament Europejski przyjął budżet UE na okres 2014-2020 po wielu miesiącach negocjacji i sporów z rządami państw UE. Dla Polski przewidziano w nim 105,8 mld euro, w tym 72,9 mld euro na politykę spójności, a na politykę rolną 28,5 mld euro w ciągu siedmiu lat. Premier powiedział po szczycie UE, że 300 miliardów złotych, jakie dla Polski przewiduje nowy budżet UE "będzie służyć m.in. polskiemu rynkowi pracy".

Zaznaczył, że wynegocjowane przez Polskę kwoty z budżetu unijnego nie spadły nam z nieba, ale były efektem ciężkiej pracy zarówno w kraju, jak i w Brukseli. Jak powiedział, chętnie będzie jeździł nawet po małych miejscowościach, "tłumaczył i słuchał, jak tę szansę wykorzystać na poziomie Polski lokalnej". Premier powiedział po szczycie UE, że 300 miliardów złotych, jakie dla Polski przewiduje nowy budżet UE "będzie służyć m.in. polskiemu rynkowi pracy".

Za sprawne wydawanie środków unijnych najbardziej doceniana była Elżbieta Bieńkowska, infrastruktury i rozwoju. Dwa lata temu obecna wicepremier musiała się jednak tłumaczyć przed Donaldem Tuskiem w związku z tym, że Bruksela wstrzymała 312 mln euro przeznaczonych dla Polski z powodu "poważnych uchybień w systemie zarządzania programem i kontroli". Komentując informacje "Dziennika Gazety Prawnej", Elżbieta Bieńkowska podkreśliła, że pieniądze z funduszy europejskich nie zostały Polsce odebrane, ale zablokowane.

"Trzeba się będzie przygotować - to pokazują też ostatnie zdarzenia - że instytucje europejskie, w tym Komisja Europejska, będą zwracały uwagę na taką solidność, rzetelność w wydawaniu tych środków - to po pierwsze. A po drugie, niewykluczone, że będą proponowały regulacje, które będą utrudniały państwom członkowskim wykorzystywanie tych środków - utrudniały w tym sensie, że na przykład te regulacje będą opisywały szczegółowo, jak i na co można je wydawać" - dodał Donald Tusk.

Wykorzystanie funduszy unijnych - to największy sukces i zarazem największa porażka w ciągu 10 lat obecności Polski we UE. Zdaniem dr. Piotra Wawrzyka z Uniwersytetu Warszawskiego na tle innych nowych członków Unii, Polska potrafiła skutecznie pozyskiwać fundusze z Brukseli. Pozostają jednak wątpliwości czy, te pieniądze zawsze były wydawane racjonalnie. "Sukces funduszy jest, bo widać inwestycje w całej Polsce współfinansowane z unijnych pieniędzy. Jednak moim zdaniem z tych funduszy można było więcej wybudować, a gdyby te pieniądze został lepiej wykorzystane, to wzrost PKB byłby jeszcze szybszy" - twierdzi Piotr Wawrzyk.

Wśród pozytywnych działań gabinetu Tuska 11 proc. badanych przez CBOS pod koniec 2013 r. wskazało rozwój infrastruktury. Zdaniem Cezarego Grabarczyka, byłego ministra infrastruktury, istotnym sukcesem rządu jest kontynuowanie inwestycji drogowych i kolejowych.

Na początku 2007 r. w Polsce kierowcy mieli do użytku 674,2 km autostrad i 248,4 km dróg ekspresowych. Choć rząd nie zdążył ze wszystkimi inwestycjami na Euro 2012, to Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej wpłynęły na przyspieszenie budowy dróg. Pod koniec 2013 r. było 1491,4 km autostrad i 1247,9 km dróg ekspresowych.

"Kończone są kolejne inwestycje, rozpoczynane nowe. Doprowadzony został do szczęśliwego finału projekt zmieniający polską kolej - nowoczesny pociąg Pendolino" - mówił Cezary Grabarczyk.

Polska najsilniej z krajów Unii zaangażowała się na rzecz wspierania europejskich aspiracji Kijowa. Kiedy w listopadzie 2013 r. na szczycie Partnerstwa Wschodniego w Wilnie władze ukraińskie odmówiły podpisania umowy stowarzyszeniowej z UE i wybuchły protesty najpierw na stołecznym Majdanie, aktywnie działała na rzecz rozwiązania kryzysu.

21 lutego 2014 r., po czterech miesiącach trwania euromajdanu szefowi polskiej dyplomacji Radosławowi Sikorskiemu udało się doprowadzić do podpisania porozumienia między ówczesnym prezydentem Ukrainy Wiktorem Janukowyczem, a liderami opozycji, która stanęła po stronie protestujących Ukraińców. W marcu Ukraina podpisała część polityczną umowy stowarzyszeniowej z Unią; 27 czerwca z kolei podpisana została druga część umowy, dotycząca utworzenia strefy wolnego handlu, współpracy w dziedzinie gospodarki oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Po aneksji Krymu przez Rosję Sikorski był jednym z tych polityków europejskich, którzy najbardziej stanowczo wzywali do twardego kursu wobec Moskwy, stosowania kolejnych sankcji najpierw wobec obywateli i podmiotów rosyjskich odpowiedzialnych za eskalację konfliktu na Ukrainie, później ewentualnie gospodarczych. Oprócz wsparcia dla Ukrainy, szef polskiego MSZ angażował się również na rzecz promowania zgłoszonego przez premiera Tuska pomysłu stworzenia w ramach wspólnoty unii energetycznej.

W ciągu siedmiu lat rządów Donalda Tuska Polska weszła do strefy Schengen, podpisała umowę o małym ruchu granicznym z Ukrainą oraz w sprawie instalacji w Polsce elementów amerykańskiej tarczy antyrakietowej. Na drugą połowę 2011 r. przypadł czas przewodnictwa Polski w Unii Europejskiej.

Ale były i porażki, zwłaszcza podczas obecnej, drugiej kadencji. Podczas majowej debaty nad coroczną informacją szefa MSZ opozycja przedstawiała kijowskie porozumienie z 21 lutego jako przykład jednej z porażek polskiej polityki zagranicznej. Minister Sikorski był też krytykowany za to, że Polska została wykluczona z czterostronnych rozmów na temat Ukrainy. Cieniem na pierwszej kadencji położyła się katastrofa smoleńska, a zwłaszcza fakt, że do dziś nie udało się z Rosji sprowadzić wraku rozbitego tupolewa.

W społecznym odbiorze istotnym osiągnięciem rządu Donalda Tuska jest rozwój infrastruktury sportowej, budowa "orlików" oraz stadionów na Euro 2012 oraz sprawna organizacja i przebieg Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 r.

Budowę "orlików" PO zapowiedziała jeszcze podczas kampanii parlamentarnej w 2007 r. Pomysłodawcą boisk (łącznie powstało ich 1,5 tys.) był ówczesny minister sportu Mirosław Drzewiecki. Do sukcesów wizerunkowych bez wątpienia można zaliczyć także Stadion Narodowy w Warszawie budowany w latach 2008-2011. Obiekt posiada czwartą, najwyższą kategorię w klasyfikacji UEFA.

Gdy premier Donald Tusk we wrześniu 2013 r. ogłosił zmiany w Otwartych Funduszach Emerytalnych, powszechnie zostało to odebrane jako zamach na oszczędności obywateli. Decyzja spotkała się z szarżą krytyki ze strony opozycji, która przekonywała, że obniżenie długu publicznego nie może odbywać się kosztem emerytur. Rząd zdecydował o przetransferowaniu do kasy ZUS części obligacyjnej funduszy (pieniądze na przyszłe emerytury inwestowane w obligacje). Polacy dostali wybór, czy chcą odkładać na emeryturę tylko w ZUS, czy w ZUS i OFE. Zgodnie z nową ustawą do ZUS-u w lutym 2014 r. przekazane zostały w sumie 153 miliardy 15 milionów złotych, część akcyjna pozostała w OFE. Sama ustawa trafiła tymczasem do Trybunału Konstytucyjnego.

We wniosku, który trafił do TK rzecznik praw obywatelskich prof. Irena Lipowicz zapisom reformy OFE zarzuciła naruszenie zasad: zaufania obywateli do państwa oraz niedziałania prawa wstecz.

W TK na rozpatrzenie oczekuje już wniosek prezydenta dotyczący niektórych zapisów reformy OFE. Prezydent Bronisław Komorowski ustawę podpisał 27 grudnia 2013 r., ale skierował do Trybunału wniosek o zbadanie, czy jest ona zgodna z ustawą zasadniczą. Prezydent zakwestionował m.in. zakaz inwestowania w obligacje, nakaz inwestowania w akcje i zakaz reklamy OFE.

W 2007 r., kiedy Donald Tusk został premierem stopa bezrobocia w Polsce była prawie najwyższa w Europie. Z danych Eurostatu wynika, że wynosiła ona wtedy 9,6 proc. Po siedmiu latach stopa bezrobocia odnotowywana w Polsce należy do najniższych w Europie chociaż spadła tylko o 0,1 p. proc.

Jak od czasu kryzysu zmieniła się Europa? Najprościej napisać, że z kontynentu pracujących staliśmy się kontynentem bezrobotnych. Przeciętna stopa bezrobocia w UE w 2007 r. wynosiła 7,2 proc. Obecnie jest to 10,2 proc. W takich krajach jak Hiszpania czy Grecja bezrobocie wzrosło trzykrotnie - do poziomów powyżej 25 proc.

Resort pracy na swojej oficjalnej stronie napisał, że na skutek kryzysu bezrobocie wzrosło w całej Unii Europejskiej, a w Polsce w tym czasie spadło poniżej średniej. "To nieprawda, że stopa bezrobocia spadła, bo 0,1 p. proc. różnicy wielkiej nie robi. Po prostu średnia znacznie wzrosła na skutek wzrostu bezrobocia w Hiszpanii, Grecji, Francji, Włoch, Słowacji, Portugalii czy Belgii. Naturalnie od tego czasu wzrosło nam zatrudnienie o blisko milion osób, ale równocześnie odnotowaliśmy wielki odpływ emigrantów. W 2004 r. w Polsce stopa bezrobocia w Polsce wynosiła 19,6 proc., a trzy lata później była już dwukrotnie niższa. Faktem jest, że dużo ludzi znalazło zatrudnienie, ale jeszcze więcej po prostu wyjechało. Wielkiej zasługi rządu w tym nie było" - przekonuje w komentarzu Łukasz Piechowiak, główny ekonomista Bankier.pl.

Pod koniec ubiegłego roku premier dokonał podsumowania sukcesów i porażek swojego gabinetu. Za największe niepowodzenie uznał za duże bezrobocie oraz kolejki do lekarzy. Jednym z priorytetów na 2014 rok miała być walka z bezrobociem wśród młodych. Jak podał "Newsweek", powołując się na badania przeprowadzone na zlecenie Deutsche Bank PBC wynika, że aż 40 proc. Polaków w wieku 20-35 lat nigdzie nie pracuje, a z reszty połowa zarabia nie więcej niż 2 tys. zł na rękę i nie spodziewa się podwyżki.

To z kolei przekłada się na wzrastającą liczbę młodych emigrantów, szukających lepszej pracy z dala od Polski. W 2012 r. wyjechało z kraju 120 tys. obywateli - o 70 tysięcy więcej, niż rok wcześniej i aż o 113 tys. więcej niż w 2010 r.

Z listopadowego badania CBOS wynika, że Polacy negatywnie oceniają działalność rządu w zakresie służby zdrowia. Gabinet Donalda Tuska krytykowany jest przede wszystkim za ograniczenia lub brak refundacji leków, zadłużenie placówek służby zdrowia, ale także trudności w dostępie do lekarzy oraz fatalną i pogarszającą się sytuację pacjentów.

Pod koniec marca premier wraz z szefem resortu zdrowia Bartoszem Arłukowiczem, jednym z najczęściej krytykowanych ministrów gabinetu Donalda Tuska, zaprezentowali plan skrócenia kolejek w służbie zdrowia. Najważniejszą kwestią jest zniesienie limitów, a także indywidualna karta pacjenta wprowadzona w onkologii.

Jak wyjaśniał Arłukowicz, jeżeli lekarz rodzinny, na podstawie badań, uzna, że skierowanie pacjenta do specjalisty jest konieczne, czas oczekiwania na tę wizytę wyniesie maksymalnie dwa tygodnie. Lekarz rodzinny założy pacjentowi kartę pacjenta onkologicznego która "będzie przepustką i skierowaniem do wszystkich specjalistów i diagnostyki". Minister zapowiedział też szereg zmian dla lekarzy i pielęgniarek.

Niewypałem okazał się także flagowy pomysł byłej minister zdrowia Ewy Kopacz - przekształcanie szpitali w spółki. Ustawa z 2011 r. zakładała, że przekształcenia będą odbywać się na szeroką skalę. Rząd kalkulował, że dzięki temu zadłużające się publiczne placówki jako spółki przestaną popadać w długi. Komercjalizacja nie wiązała się z przymusem, ale ustawodawca postawił warunek: jeśli placówka zakończy rok ze stratami, właściciel w ciągu kwartału spłaca długi ze swojej kasy albo w ciągu roku przekształca lecznicę w spółkę. Z takiej możliwości skorzystały do tej pory 169 na 924 działające w Polsce szpitale, a od wejścia w życie nowych przepisów do końca 2013 r. wykorzystano tylko jedną piątą przeznaczonych na to pieniędzy (ok. 270 mln zł.).

Ujawnione przez "Wprost" nagrania z udziałem wpływowych polityków - z szefem banku centralnego i ministrem odpowiedzialnym za nadzór nad służbami specjalnymi na czele, były potężnym wstrząsem dla ekipy rządzącej. W sobotę 14 czerwca wczesnym popołudniem na stronach internetowych "Wprost" pojawia się zapowiedź głównego tekstu najbliższego wydania gazety. "Zamach stanu" wieszczyli dziennikarze na okładce tygodnika, którą zilustrowali "przewróconym" i "uwiązanym" polskim godłem.

"Afera taśmowa" podkopała zaufanie wyborców do rządu i wciąż zbiera żniwo - sierpniowe notowania rządu i premiera, jak wynika z najnowszego sondażu CBOS, są najgorsze w tym roku. Donald Tusk ma we wrześniu przedstawić w sejmie informację na temat podsłuchów, ale wydaje się, że tak jak wcześniej afera hazardowa, Amber Gold, informatyczna, zegarkowa, także ta polityczna "bomba" nie była w stanie wysadzić w powietrze tego rządu.

(js, neska)