Schrony atomowe w Polsce. Gdzie ukryć się w przypadku zagrożenia?

Polskie prawo od lat 90. XX wieku nie reguluje kwestii zarządzania, utrzymania oraz budowy nowych schronów atomowych. Według danych podanych przez komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej, w połowie 2022 roku w Polsce znajdowało się ponad 62 tysiące schronów, które mogą pomieścić łącznie około 1,3 mln osób. Większość z nich nie obroniłaby jednak mieszkańców przed promieniowaniem. Jak wskazywał wówczas wiceszef MSWiA Maciej Wąsik, miejsca te powinny zostać doposażone przez samorządy.

Podstawowym podziałem stosowanym w przypadku schronów jest rozdział tych, przeznaczonych dla wojska i dla cywili. Pierwsze z nich oprócz podstawowych zadań, służą także do prowadzenia obrony, przechowywania amunicji lub udzielania pomocy medycznej.

Schrony dla cywili stanowią za to miejsce, które chroni ludność przed działaniem różnego rodzaju broni, w tym broni konwencjonalnej, broni chemicznej, atomowej i broni masowego rażenia.

Schrony atomowe możemy podzielić także na:

• Schrony I stopnia, które chronią przed pośrednim działaniem bomb burzących i dalekimi wybuchami bomb atomowych. Tego typu obiekty znajdują się najczęściej w podziemiach i piwnicach budynku. Ich zadaniem w głównej mierze jest ochrona ludności przed dalekimi wybuchami broni jądrowej, lekkimi bombami burzącymi, a także odłamkami pocisków, trującymi substancjami i innymi zagrożeniami - np. pożarami.
• Schrony II stopnia, chroniące przed bliskimi wybuchami broni jądrowej oraz bezpośrednim działaniem bomb burzących. To bardzo wytrzymałe bunkry, których zewnętrznym elementem często jest jedynie płyta detonacyjna. Jej zadaniem jest zatrzymanie siły uderzenia.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Konstrukcja schronów atomowych ma za zadanie chronić znajdującą się wewnątrz ludność zarówno przed uderzeniem, jak i jego skutkami. Schrony te są znacznie głębiej wbudowane w ziemię od innych tego typu obiektów, a w ich systemach wentylacyjnych wbudowane są specjalne filtry, które oczyszczają powietrze z niebezpiecznych, radioaktywnych substancji.

Schrony znajdujące się w Polsce w większości zostały wybudowane przed 1989 rokiem. Samorządy i urzędy nie mają obowiązku ich modernizacji ani utrzymania - z tego względu często stanowią one obiekty historyczne i ciekawostkę turystyczną. Co więcej, gminy i miasta nie mają nawet prawnego obowiązku prowadzenia ewidencji tego typu miejsc i udostępniania ich lokalizacji. Niektóre z nich prowadzą jednak spisy, które są ogólnodostępne dla mieszkańców. Mapę schronów udostępniają między innymi władze Lublina, Bydgoszczy, Poznania czy Grudziądza.

Schrony przeciwatomowe i przeciwlotnicze mogą znajdować się także pod budynkami mieszkalnymi, które są zarządzane przez spółdzielnie, szkołami, szpitalami czy urzędami. W takim przypadku informacji na ich temat można szukać u zarządców. Mapa obiektów pełniących funkcję schronów jest jednak najczęściej tworzona przez osoby prywatne.

Rządowe centrum bezpieczeństwa w kwietniu 2022 roku opublikowało "Poradnik na czas kryzysu i wojny". Zawarto w nim informacje dotyczące miejsc zapewniających względne bezpieczeństwo w przypadku ataku bronią radiologiczną i jądrową: "Aby ochronić się przed promieniowaniem, warto ukryć się w piwnicy lub pomieszczeniu z możliwie grubymi ścianami – każdy centymetr dodatkowej ochrony powoduje, że promieniowanie słabnie".

W przypadku zagrożenia należy unikać obiektów, które są szczególnie narażone na atak. Należą do nich między innymi tereny wojskowe, elektrownia, infrastruktura związana z przesyłem gazu i energii, a także mosty i wiadukty.

W przypadku skażenia radiologicznego i jądrowego najlepszym rozwiązaniem jest udanie się do schronu. Jeżeli nie jest to możliwe, należy zachować spokój i stosować się do komunikatów służb. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa radzi także:

• Wejdź do najbliższego budynku, aby uniknąć napromieniowania. Jeżeli to możliwe, schroń się w piwnicy, schronie, parkingu podziemnym lub metrze. Odsuń się od ścian zewnętrznych
• Jeżeli wracasz ze skażonego terenu, weź prysznic i załóż czyste ubrania. Brudne ubrania zapakuj do plastikowego worka i wynieś poza miejsce przebywania
• Nie jedz i nie pij niczego, co mogło być narażone na działanie promieniowania
• Zostań w budynku. Zamknij okna, drzwi i wyłącz wentylatory i klimatyzatory
• Korzystaj z telefonu tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach
• Opanuj emocje i nie panikuj - ograniczysz niepotrzebne zużycie powietrza zamkniętym pomieszczeniu
• Słuchaj komunikatów służb oraz mediów i stosuj się do zaleceń
• Pozostań wewnątrz przynajmniej przez 24 godziny, chyba że służby udzielą innych instrukcji.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się prywatne schrony atomowe, budowane pod domami lub w ich pobliżu. Parametry techniczne, jakie powinny spełniać tego typu budynki zostały określone w wytycznych szefa obrony cywilnej z 2018 roku - nie są to jednak prawnie wyznaczone nakazy, a jedynie sugestie.

Budowa prywatnych, schronów przeciwatomowych to koszt, rozpoczynający się od około 200 tysięcy złotych. Ich cena jest jednak uzależniona od metrażu, dodatkowego wyposażenia oraz udogodnień zainstalowanych we wnętrzu. Należy pamiętać, że budowa schronu wymaga pozwolenia - chociaż w przepisach rangi ustawowej nie są zawarte definicje schronu ani bunkru, obiekt taki podlega pod zapisy ustawy Prawo budowlane.