Dowcipy sprzed wieku. Z czego śmiali się nasi przodkowie?

"Bo to uznała sama medycyna, że wesołość jest zdrowsza, niżeli chinina" - tym cytatem z Karpińskiego opatrzył swój monumentalny zbiór autor "Księgi dowcipu i humoru zawierającej przeszło 6000 dowcipów, anegdot wierszem i prozą w VII rozdziałach", wydanej w 1932 roku w Cieszynie. Nie od dziś wiadomo, że śmiech to zdrowie. Z drugiej strony, czytając niektóre zebrane w tym tomie przez niejakiego S. S. żarty, można się zastanawiać, czy kiedykolwiek kogoś bawiły… Przekonajcie się, z czego śmiali się w dwudziestoleciu międzywojennym nasi prapradziadkowie.

Część przywołanych w "Księdze dowcipu i humoru…" żartów nawet z perspektywy stu lat pozostała zabawna - i szokująco aktualna. Trzeba przy tym przyznać, że naszym przodkom nie brakowało dystansu do siebie (zachowano oryginalną pisownię wszystkich dowcipów cytowanych w artykule).

Rupieć dyktując list do swego dłużnika: kto mi winien tysiąc marek? Pan. Kto ich nie chce oddać? Pan. Kto więc jest łajdakiem? — No! teraz daj list, niech się podpiszę.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

***

Syn rzeźnika przyglądając się robieniu kiełbasy rzekł: teraz już wiem, dlaczego kiełbasa ma skórę. — Ojciec: no! dlaczego? — Syn: żeby kupujący nie mógł widzieć, co się w środku znajduje.

***

Pewien redaktor kupił raz tłuczonego cukru, ale w nim znalazł przymieszany piasek. Taki artykuł napisał w swej gazecie; "u jednego z naszych kupców wziąłem 4 kilo cukru, w którym było sporo piasku. Jeżeli do trzech dni nie dostanę od tego kupca 4 kilo dobrego cukru, to nazwisko jego wydrukuję". — W ciągu doby otrzymał od siedmiu kupców po 4 kilo najlepszego cukru — widać poczuwali się do winy.

***

Wyśmiewaną grupą, której według S. S. należał się osobny rozdział w "Księdze", byli żebracy, nazywani wówczas dziadami (proszalnymi). Cóż, biednemu zawsze wiatr w oczy…

Pan dając raz jałmużnę głuchoniememu, zapytał go nagle: odkąd dziadku jesteś niemy? — od siedmiu lat, odrzekł dziad, który dobrze słyszał i mówił.

***

Dziad do drugiego: ten bogacz dał mi tylko dwa centy. — Drugi: a to sknera! bodaj go Bóg skarał. — Pierwszy: już go skarał, bom mu ukradł zegarek.

Dziad przyszedł raz do wsi i chodząc po domach mówił: albo mi dajcie dobre wsparcie, albo wam zrobię to, com zrobił tamtej wsi. — Ludzie bojąc się czarów lub podpalenia, obdarzali go hojnie, wreszcie jeden go zapytał: a cóżeś dziadku zrobił tamtej wsi? — A on: opuściłem ją.

Podczas gdy w latach 90. XX wieku furorę robiły zabawne pomyłki i błędy znajdowane przez nauczycieli w wypracowaniach i zeszytach uczniów, 70 lat wcześniej ludzie naśmiewali się z… napisów na nagrobkach. Acz zapewne w jednym, jak i drugim przypadku przynajmniej niektóre żarty powstały (i pozostały) wyłącznie w głowie ich twórców. Sami się przekonajcie:

Napis na nagrobku kłótnicy: Tu leży Kunegunda Kłócicielska z domu, Miała czterech małżonków zacnych jak potrzeba; Ale ci tak się zlękli jej wdzięków ogromu, Że jeszcze za jej życia uciekli do nieba.

***

Napis na nagrobku skąpej dewotki: Tu leży Anna z Wydrwigroszów domu, Co nic za życia nie dała nikomu; Po śmierci djabłu duszę, Bernardynom ciało, I tych kilka tysięcy, co po niej zostało.

***

Napis na nagrobek fabrykantowi: Tu leży człowiek możny i hardy; Był fabrykantem dobrej musztardy. Raz przez pomyłkę trochę skosztował, I już ;nie pomógł żaden konował; Bo chyba każdy mądry człek przyzna, Że nie pomaga zdrowiu trucizna.

***

Nagrobek bogatemu sknerze: Umiał zebrać majątek, co mu się też chwali, Jak go wydać przyjemnie, nie wiedział już dalej. Niech to zgoła nie wpływa na twój odpoczynek; Jak przepuścić pieniądze, dobrze wie twój synek.

Szkoły w dwudziestoleciu międzywojennym szczyciły się wysokim poziomem nauczania. Każdy ich absolwent mógł się pochwalić, że "liznął" nieco historii (zarówno rodzinnej, jak i światowej) czy filozofii. Trudno się więc dziwić, iż bohaterami żartów zostawały również… postaci historyczne. A że nie mogły się bronić, to na równi "obrywało się" królom, cesarzom, pisarzom i uczonym.

Raz głupi Ateńczyk uderzył Sokratesa w twarz. Mędrzec zniósł to spokojnie, a gdy go oburzeni przyjaciele namawiali, żeby grubijanina zaskarżył do sądu, odrzekł: gdyby mnie osieł kopnął, czy mam go skarżyć do sądu?

***

Raz odwiedzał cesarz Józef II. więzienie. Każdy więzień na zapytanie cesarza zaręczał, że niewinnie siedzi; tylko jeden wyznał,, że zasłużył na karę za swój występek. — Tak? — zawołał cesarz co ty tu łotrze robisz między tak cnotliwymi ludźmi? zaraz mi się stąd wynoś! — I kazał go wypuścić.

***

Po ucieczce Napoleona z Elby tak francuskie dzienniki o nim pisały. "Ludożerca umknął z Elby i widziano go tu i ówdzie, ale nie umknie naszym wojskom". "Tyran jest już w Lugdunie". "Bonaparte zbliża sie szybko do stolicy". "Napoleon będzie jutro w Paryżu". "Wczoraj wieczorem wjechał ukochany nasz cesarz do Tuilerjów wśród nieopisanego zapału całego narodu".

***

O rozpustnym cesarzu Zygmuncie Luksemburczyku i również rozpustnej drugiej jego żonie Barbarze Cyllejskiej mówiono: "on radby wszystkie niewiasty posiąść, tylko nie swą żonę; ona zaś radaby posiąść wszystkich urodziwych mężczyzn, a męża przedewszystkiem". — On był słynny z urody, a ona z brzydoty.

***

W Szwajcarji zakazano raz dwóch książek Woltera: jednej pod tytułem "Rozum", a drugiej "Dziewica Orleańska". Urzędnik po odbyciu rewizji tak napisał do senatu: odbyłem w naszym kantonie rewizją, ale ani Rozumu, ani Dziewicy nie znalazłem.

(Nie)śmiertelne żarty z teściowych

Niektóre tematy dowcipów się starzeją. Inne są nieśmiertelne. Tak właśnie jest z teściowymi, z których nabijali się już starożytni Grecy i Rzymianie. Matek swoich żon nie oszczędzali również nasi prapradziadkowie sto lat temu…

Pewien urzędnik miał bardzo złą teściową. Gdy wreszcie umarła, odetchnął i w dzień jej pogrzebu udał się do biura. Naczelnik ujrzawszy go rzekł: to pan nie poszedł na pogrzeb teściowej? – A on: p. naczelniku! najpierw obowiązek, a potem — p r z y j e m n o ś ć.

***

A: moja teściowa straciła w Karlsbadzie 30 kilo. — B: moja waży 150 kilo. Namówię ją żeby tam pojechała pięć razy, to je straci.

***

A: ponoś twoja teściowa jest niebezpiecznie chora? — B: chora, ale niebezpieczną jest tylko wtedy, gdy zdrowa.

Żarty, żartami, ale w niektórych z nich odbijała się niedola ówczesnych Polaków. Większość z nich stanowili bowiem nie wykształceni mieszczanie, ale żyjący na granicy przetrwania chłopi. Nawet po zniesieniu pańszczyzny ich los był nie do pozazdroszczenia. W międzywojennej Polsce cierpieli nędzę, głodowali, chorowali i tracili dzieci z powodu braku dostępu do lekarzy. Oto kilka dowcipów, które z brutalną szczerością pokazują ich egzystencję:

Pan do chłopa: jak wielką macie familię? — A ten: mam dwa wieprzki, pięć kur, kozę, żonę i dwoje dziecek.

***

Pewien dziedzic zauważył, że jeden młody wieśniak bardzo jest do niego podobny. Raz go zapytał, czy jego matka często chodziła do dworu? — A on: matka nie, ale mój ojciec często tam chodził na robotę.

***

Dziecko poparzyło się wrzącą wodą i zmarło. Oglądacz w kartce pośmiertnej taką przyczyną śmierci zapisał: gorąca choroba wodna.

Ale żeby nie kończyć tak ponuro, na zwieńczenie tekstu jeden żart "archeologiczny": "Dozorca w muzeum starożytności do obecnych: Ten kamień ma 70.003 lat. — Jeden z panów: skąd pan wiesz, że ma tyle? — Bo przed trzema laty pewien uczony orzekł, że ma 70.000 lat, a więc teraz 70.003 lat".

Tekst powstał w oparciu o publikację "Księga dowcipu i humoru zawierająca przeszło 6.000 dowcipów, anegdot wierszem i prozą w XVII rozdziałach. T. 2 / zebrał S. S. [krypt.].", 1932.

Ciekawostkihistoryczne.pl