"Redemptoris mater" - "Matka Zbawiciela"

Jan Paweł II stara się ukazać w niej wewnętrzny związek, zachodzący między przeszłością i przyszłością, by odczytać wyzwanie dnia dzisiejszego i na to wyzwanie odpowiedzieć. Wyjaśnia, w świetle wiary, znaki czasu i ukazuje Kościołowi oraz ludzkości kierunek dalszej drogi. Taki był także sens obchodzonego w latach 1987-1988 Roku Maryjnego, dla którego encyklika stanowiła duchowe i duszpasterskie vademecum.

Encyklika czerpie natchnienie przede wszystkim z Pisma Świętego oraz soborowej konstytucji "Lumen gentium". Motywem jej ogłoszenia była bliska perspektywa roku 2000, który jako drugi milenijny jubileusz narodzin Jezusa Chrystusa.

Pierwsza część dokumentu jest obszerną medytacją skupioną na osobie Maryi w jej odniesieniu do Chrystusa: troskliwa matka, wielkoduszna towarzyszka w dziele zbawienia, wierna uczennica. Rozważa się tam trzy biblijne określenia Maryi: „Łaski pełna”, „Błogosławiona, która uwierzyła” oraz „Oto Matka twoja” - słowa stanowiące testament Chrystusa.

Część druga encykliki ukazuje Maryję jako tę, która dla ludu bożego jest modelem i przewodniczką. Maryja, która „uwierzyła pierwsza”, jako „wyjątkowy świadek tajemnicy Chrystusa” wyprzedza apostolskie świadectwo Kościoła i jest obecna na drodze-pielgrzymce Kościoła poprzez przestrzeń i czas, a bardziej jeszcze poprzez dzieje ludzkich dusz. W tej części encykliki Papież porusza temat jedności wszystkich chrześcijan i przypomina maryjne świadectwa Kościoła Wschodniego. Nawiązuje również do 1200-lecia II Soboru Nicejskiego, który zakończył spór dotyczący kultu obrazów oraz do tysiąclecia chrztu Rusi.

Trzecia część encykliki jest poświęcona pośrednictwu Maryi. Podporządkowane pośrednictwu Chrystusa polega na wstawiennictwie i na spełnianiu funkcji macierzyńskiej wobec Kościoła i wobec człowieka. Jedyne pośrednictwo Chrystusa jest otwarte dla wszystkich ludzi. Maryjny wymiar życia chrześcijańskiego znajduje szczególny wyraz w odniesieniu do kobiety i jej roli społecznej.

Komentując antyfonę "Alma Redemptoris Mater", Papież stwierdza, że Kościół „widzi Ją po macierzyńsku obecną i uczestniczącą w licznych i złożonych sprawach, których pełne jest dzisiejsze życie jednostek, rodzin i narodów; widzi Ją jako Wspomożycielkę ludu chrześcijańskiego w nieustannej walce dobra ze złem, aby nie upaść, a w razie upadku, aby powstać”.

Czytelnik znajdzie w encyklice również wiele wątków szczegółowych. Począwszy od wątku przewodniego - pielgrzymowania wiary - poprzez refleksję nad pełnią czasu, po treści biblijne. Zestawienie tekstów, pozornie od siebie odległych, ukazanie ich wzajemnych relacji rzuca nowe światło na podstawową w encyklice sprawę, jaką jest specyficzność pośrednictwa Maryi i jego odniesienia do Kościoła. Warto też zwrócić szczególną uwagę na fragmenty odnoszące się wprost do Roku Maryjnego: „poprzez Rok Maryjny Kościół zostaje wezwany nie tylko do tego, aby przypomniał wszystko co w jego przeszłości świadczy o szczególnej macierzyńskiej współpracy Bogarodzicy z dziełem zbawienia w Chrystusie Panu - ale także, aby przygotował ze swej strony drogi na przyszłość do tej zbawczej współpracy, koniec bowiem drugiego tysiąclecia chrześcijaństwa otwiera jakby nową perspektywę”.